Het rapport Against the Law. Crackdown on China’s Human Rights Lawyers Deepens beschrijft hoe de overheidscontrole op advocaten de laatste twee jaar en vooral de laatste maanden enorm is toegenomen.

Vrees voor ‘Jasmijnrevolutie’ doet repressie toenemen

De vrees voor een ‘Jasmijnrevolutie’ geïnspireerd door de Arabische Lente heeft sinds februari geleid tot de opsluiting van opposanten, mensenrechtenactivisten en bloggers. Vooral advocaten die bezig zijn met vrije meningsuiting, vrijheid van religie en landrechten worden geviseerd.

“Mensenrechtenadvocaten worden steeds vaker de mond gesnoerd. Hun licenties worden ingetrokken, ze worden getreiterd, ze worden ontvoerd en zelfs gefolterd”, zegt Amnesty International.

Elk jaar worden juristen in China onderworpen aan een officiële doorlichting door lokale autoriteiten of zogezegd onafhankelijke beroepsverenigingen. Advocaten die gevoelige dossiers op zich nemen, zoals mensenrechtencases, krijgen vaak een negatieve beoordeling waardoor hun licentie ingetrokken wordt.

Intrekken van licenties en meer

Wanneer de jaarlijkse controles en het intrekken van licenties de advocaten onvoldoende afschrikken, grijpen de Chinese autoriteiten naar meer drastische middelen. Mensenrechtenschendingen en zelfs overtredingen van de eigen Chinese wetgeving worden daarbij niet geschuwd.

Op de meer dan 204.000 advocaten in China zijn er slechts een paar honderd die het aandurven om op mensenrechtendossiers te werken. De meeste advocaten bezwijken onder de druk, intimidatie en het geweld.

‘Staatsondermijnend gedrag’

In 2009 en 2010 werden er nieuwe regels van kracht die advocaten verbieden bepaalde cliënten te verdedigen. Sindsdien is het hen ook verboden om met de media te spreken over hun werk of over misbruiken in de rechtbank. Het is eveneens veel eenvoudiger geworden om advocaten te vervolgen voor een vage misdaad zoals het ‘aanzetten tot subversie’ of ‘staatsondermijnend gedrag’.

Door deze nieuwe maatregelen vinden bepaalde mensen heel moeilijk een advocaat. Mensen die vervolgd worden omdat ze lid zijn van officieuze religieuze groepen, zoals de spirituele beweging Falung Gong bijvoorbeeld. Andere slachtoffers zijn Tibetaanse en Oeigoerse demonstranten, mensen die onder dwang hun huis hebben moeten verlaten of activisten die het overheidsbeleid met betrekking tot natuurrampen of voedselveiligheid in vraag durven te stellen.

Advocaten durven bijna geen ‘gevoelige’ dossiers meer te verdedigen

Ook individuen die gefolterd werden of illegaal door de staat opgesloten werden, slagen er niet in om zich te laten verdedigen in de rechtbank. Een ander voorbeeld zijn terdoodveroordeelden die vervolgd worden op basis van bewijsmateriaal dat verkregen werd door foltering.

“Het repressieve beleid van de overheid zorgt ervoor dat advocaten het niet meer aandurven om gevoelige dossiers op zich te nemen. Enerzijds beperkt dit de toegang van heel wat Chinezen tot gerechtigheid en anderzijds kunnen politici en ambtenaren ongestraft mensenrechtenschendingen plegen”, schrijft Amnesty International in het nieuwe rapport.

Amnesty eist bescherming voor advocaten

“Amnesty International vraagt de Chinese overheid om de licenties van mensenrechtenadvocaten opnieuw toe te kennen. Onafhankelijke beroepsverenigingen moeten zonder inmenging van de staat hun werk kunnen doen”, besluit het rapport.

“Chinese advocaten en hun beroep moeten worden beschermd. Enkel op die manier kunnen zij mensenrechten verdedigen en helpen bouwen aan een geloofwaardige en rechtvaardige samenleving.”

Enkele cases uit het Amnesty International-rapport

Gao Zhisheng is een vooraanstaand mensenrechtenadvocaat. Hij was onder meer de raadsman van Falung Gong-leden en terdoodveroordeelden. Op 4 februari 2009 werd hij opgepakt en verdween daarna spoorloos. In maart 2010 dook hij even op, maar ondertussen is hij weer een jaar vermist. Amnesty vreest voor zijn veiligheid. Sinds 2006 werd Gao meermaals geïsoleerd opgesloten en gefolterd.

Mensenrechtenadvocaat Tang Jitian werd op 16 februari 2011 het slachtoffer van een gedwongen verdwijning. Hij was drie weken vermist. Sinds 5 maart 2011 staat hij onder illegaal huisarrest. Hij verkeert in slechte gezondheid en zijn familie kreeg de waarschuwing niet over zijn detentie te praten. Samen met enkele collega’s stelde Tang Jitian begin 2009 de wettelijkheid van de jaarlijkse controles van advocaten in vraag. In mei 2010 werd zijn licentie definitief ingetrokken nadat hij een Falung Gong-aanhanger had verdedigd.

Op 7 april 2011 werden advocate Ni Yulan en haar man Dong Jiqin gevangengenomen door de politie van Peking. Ze werden officieel aangeklaagd voor “het zoeken van ruzie en uitlokken van onlusten”. Ze zitten wellicht gevangen in een detentiecentrum in Peking. Ni Yulan verdedigde verschillende dossiers van mensen die onder dwang uit hun huis waren gezet in de aanloop naar de Olympische Spelen van 2008. Sindsdien werd ze meermaals gearresteerd en gefolterd. De licentie van Ni Yulan werd definitief ingetrokken en haar eigen huis werd zelfs vernietigd door de autoriteiten. Ni zit in een rolstoel nadat ze in 2002 in hechtenis heel hard werd geslagen.

Liu Shihui is mensenrechtenadvocaat en activist in de stad Guangzhou. Hij behandelde gevoelige dossiers over foltering en sterfgevallen tijdens politiehechtenis. Op 20 februari 2011 werd Liu brutaal in elkaar geslagen door een groep ‘onbekende’ mannen toen hij op weg was naar de Jasmijnrevolutie. Op 25 februari werd hij opgepakt door de overheid en verdween spoorloos. Naar verluidt zou hij op 12 juni terug naar zijn huis geëscorteerd zijn in de autonome regio Binnen-Mongolië. Sindsdien staat hij onder illegaal huisarrest.

Tang Jingling is een advocaat uit Guangdong. Hij is vermist sinds 22 februari 2011. Naar verluidt staat hij onder residentieel toezicht omdat hij staatsondermijnende activiteiten zou hebben gepromoot. Zijn vriend is ervan overtuigd dat hij gevangen zit in een opleidingscentrum van de overheid in de stad Panyu. Een advocaat die de zaak wilde onderzoeken, werd in elkaar geslagen.

Aan zijn vrouw werd gezegd dat hij niet in beschuldiging zou worden gesteld. Tang nam de verdediging op zich van arbeiders die geprotesteerd hadden tegen slechte werkomstandigheden of gedwongen onbetaald werk. De werklicentie als advocaat van Tang werd ingetrokken, maar toch bleef hij juridisch advies verstrekken aan de meest kwetsbare mensen zoals migrantenarbeiders.

Karen Moeskops

Karen Moeskops is directeur van Amnesty International Vlaanderen