De Nederlandse emeritus hoogleraar pleitte er voor een herziening van onze relatie met de natuur, zoals hij dat gewend is: we hebben die kostbare bron namelijk al te veel uitgeput. We moeten leren er anders mee om te gaan. En in dat leren moeten we veel, heel veel oefenen – zoals dat bij leren heel normaal is, dat we veel moeten oefenen eer we iets onder de knie hebben. We kunnen er m.a.w. maar beter niet van uitgaan dat we onszelf dat eventjes snel kunnen aanleren.

Hij maakte eerst een grondige analyse hoe die vernietigende houding van de natuur als ‘slaaf’ is ingebakken in onze Westerse cultuur: dat gaat terug tot het prille begin, toen er ‘in den beginne’ niets was en in zeven dagen de schepping werd geschapen, verduidelijkte hij.

Het heeft ook vandoen met onze interpretatie van dat scheppingsverhaal. In dat verhaal zien we bijvoorbeeld de zevende dag als een rustdag. Maar dat is het eigenlijk niet: na een week hard werken, bood (en biedt) die dag een kans om de heelheid te zien, van wat vooraf ging.

Zijn exposé ging uiteraard nog veel dieper.

Hij verduidelijkte verder ook de rol van onze grote filosofen, in onze koloniale houding naar de natuur. Niet in het minst door de stelling van Pythagoras, met zijn Ladder van het Zijn, als een opdeling van organismen.
Bij die filosofen waren er gelukkig ook dissidenten, zoals Franciscus, Spinoza en Heidegger met zijn ‘sein und dasein’ (Sein und Zeit).

In de jaren ’60, toen Schouten zijn opleiding tot bioloog had behaald, was er een aanzet tot emancipatie van de natuur. De intrinsieke waarde van de natuur leek heruitgevonden. Er was eindelijk opnieuw interesse voor de mystieke waarde van de natuur. Even leek het alsof we anders met natuur zouden omgaan.
Helaas is die ecolutie niet doorgezet en ging het mensdom verder de mist in..

Ook in Nederland was dat zo: daar werden in die zestiger jaren degelijke en onderbouwde plannen opgemaakt om anders om te gaan met de natuurlijke waarden. Maar die belandden dus helaas in de prullenmand. Natuur verwerd tot een exclusiviteit. ‘We hebben natuur niet omarmd, maar ingesloten. We hebben ze exclusief gemaakt’, zei de wijze uit het Noorden.

Doorgaans zien mensen wel in dat we deel zijn van de natuur en dat we er zorg voor moeten dragen. ‘Maar’, stelt Schouten, ‘denken dat we deel zijn van de natuur is niet voldoende’. Het is nodig dat we er één mee worden. Naast een sociaal contract hebben we namelijk ook een contract met de natuur nodig, waarin we onze daden afwegen tegenover de natuur.

Schouten heeft al veel mensen aangezet om opnieuw contact te maken met de natuur. Zo was er een bedrijfsleider die daar werk wilde van maken en elke dag in de tuin naar een steen ging kijken. Toen die steen plots verdwenen was, werd de man ongelukkig: hij was bezorgd om die steen en vroeg zich af wat er met die steen gebeurd was.
‘Tot zulke relatie met de natuur moeten we komen’, zegt de bioloog/filosoof, ‘een waarin we zorg dragen voor en bezorgd zijn om die natuur. Dat we ons afvragen wat het effect is van onze daden op de natuur, in al haar facetten.’

Naar de kern van zijn redevoering, kunnen we ons posthumanistisch de vraag stellen: wie denken we wel dat we zijn en wie willen we worden?

En om daartoe te komen, kunnen we best onze verbeelding aanspreken.
Als slot van zijn gefundeerde voordracht, nodigde de emeritus hoogleraar het aanwezige publiek daartoe uit, om vanuit onze verbeelding naar de actuele crisissen te kijken. ‘En dan kan blijken dat er heel veel mogelijk is’, besloot hij, ‘want natuurlijk zijn we verbonden. Als mens staan we niet los van de natuur: we zijn er onderdeel van. We inter-zijn met de natuurlijke wereld om ons heen. Het is hoog tijd dat we dit niet alleen gaan beseffen, maar vooral ook weer gaan voelen en ervaren.’

Bijzonder boeiende afsluiter, die het aanwezige publiek kon raken.

Meer over deze interessante emeritus hoogleraar kan je hier vinden.