Wat zou u zeggen van een beleid dat tegelijk de klimaatverandering aanpakt en de economische crisis tengevolge van de Corona pandemie ? Het Klimaatinkomen: een voorstel voor een beleid dat de CO2 emissies snel doet dalen, geld ter beschikking stelt van de mensen, de economie stimuleert en jobs creëert, en bovendien geen aanslag is op het overheidsbudget.
De Coronapandemie heeft ons ruw doorheen geschud. Ze heeft ons uit onze vertrouwde cocon gehaald, en getoond dat onze veilige en beschaafde wereld misschien toch niet zo veilig is. Ze heeft ons ook met de neus op bepaalde feiten gedrukt … o.a. dat mensen nogal wat cognitieve biassen hebben (lees: dat we de werkelijkheid behoorlijk gefilterd en verdraaid waarnemen) waardoor we het gevaar veel te laat hebben zien aankomen, zelfs nog niet toen er uit Wuhan ernstige waarschuwingen en alarmerende cijfers kwamen. Op een of andere manier dachten wij dat Corona het onderscheid zou maken tussen een Chinees en een westerse mens. Och, het overkomt de Chinezen, ons zal het niet overkomen. We zeiden het niet hardop, maar, geef toe, we dachten het wel.
Virologen zeiden het, nieuwslezers zeiden het hen achterna, en wij – toegegeven, ook ik – praatten op onze beurt de nieuwslezers achterna: “wat een paniek voor een griepje“. Ik ben snel van gedachten veranderd toen ik de eerste tweets zag uit Italië “Alstublieft, neem dit virus ernstig, onze ouders en grootouders sterven”.
Ook met betrekking tot een andere crisis leven wij vandaag nog steeds in een cocon: de klimaatcrisis. Een crisis die zich veel trager voltrekt dan de Coronacrisis, maar waarvan de gevolgen nog veel verwoestender zullen zijn. Van de Coronacrisis zal de wereld vroeg of laat wel herstellen. We krijgen het virus onder controle, men vindt een vaccin, en we keren terug naar de normale wereld. Als we de klimaatcrisis echter uit de hand laten lopen IS er geen normale wereld meer om naar terug te keren.
Bij klimaatontkenners is het duidelijk waaruit de cocon bestaat: ze klampen zich krampachtig vast aan de wereld die ze kennen en zijn daarom blind voor alle feiten die hun wereldbeeld bedreigen. Maar ook degenen die de klimaatverandering wel ernstig nemen leven in een cocon. Neem bijvoorbeeld de klimaatconferenties van de VN. We zijn eraan gewend geraakt dat er over de klimaatcrisis al tientallen jaren vergaderd wordt, onderhandelingen gevoerd, ronkende verklaringen afgelegd, zonder op te merken hoe absurd deze hele situatie eigenlijk is. Als ons huis in brand stond, zou dan onze eerste impuls zijn om hier dagen, laat staan jaren over te vergaderen ? Helaas, de mens is een gewoontedier en begint na een tijd de meest absurde situaties normaal te vinden. De kurve van de atmosferische CO2 concentratie trekt zich in ieder geval van al die onderhandelingen niet veel aan. Het Kyoto Protocol en het Akkoord van Parijs hebben geen waarneembare verandering in de CO2 kurve veroorzaakt.
Het is nu 30 jaar geleden sinds het eerste IPCC rapport verschenen is, waaruit bleek dat onze broeikasgasemissies dringend naar beneden moeten. Sindsdien zijn de jaarlijkse CO2 emissies met meer dan 60% gestégen. De hamvraag is: hoe zorgen we ervoor dat de volgende 30 jaar niet net hetzelfde zullen verlopen ?
Er zijn mensen die hun hoop gevestigd hebben op hernieuwbare energie. En inderdaad is hernieuwbare energie sneller gegroeid dan de meeste waarnemers hadden voorspeld. Maar is de hernieuwbare energie reeds bezig de fossiele brandstoffen te vervangen, of dekt ze louter de bijkomende energievraag af ? En komt de hernieuwbare energierevolutie op tijd om het ergste te vermijden ?
De huidige prognoses voor de volgende 30 jaar geven aan dat hernieuwbare energie sterk zal groeien, maar dat geldt jammer genoeg ook voor de wereldwijde energievraag. En dat maakt dat het mondiale fossiele brandstofverbruik tegen 2050 nauwelijks zal zijn afgebouwd.
Kunnen we hoop putten uit de huidige Coronacrisis ? Door de lockdown is het fossiele brandstofverbruik tijdelijk sterk gedaald. Men schat dat de wereldwijde CO2 emissies in 2020 met ongeveer 4% zullen dalen, de grootste emissiedaling in een eeuw.
Goed, maar welke lessen kunnen we hier precies uit trekken ? Is dit het bewijs dat de mensheid het klimaatprobleem wel zal weten op te lossen, door gewoon minder te reizen, minder te consumeren, minder van alles ? En moeten we de bijbehorende economische recessie (ook de grootste van de afgelopen eeuw), de dreigende faillissementen en de toename van het aantal werklozen dan maar als spijtige, maar onvermijdelijke collateral damage beschouwen ?
Ik denk het niet. Het is zelfs contraproductief en schadelijk om deze weg als oplossing voor te stellen, alsof we de economie in een soort permanente coma moeten brengen om het klimaat te redden. Een onmenselijke oplossing die trouwens ook niet werkt. Als er al zo’n diepe economische recessie nodig is om de emissies met 4% te laten dalen, wat moeten we dan wel doen voor de resterende 96% ? Wat we nodig hebben is een diepe decarbonizatie van de economie: voor alle koolstofintensieve goederen en diensten moeten koolstofneutrale alternatieven in de plaats komen.
Een tweede les die deze crisis ons leert: de economie is een complex dynamisch systeem met vele feedbacks. Een van die feedbacks hebben we tijdens de Corona crisis aan het werk gezien: als wij ons fossiele brandstofverbruik sterk terugdringen, dan kelderen de fossiele brandstofprijzen, en dat zet mensen vervolgens aan om juist méér fossiele brandstoffen te verbruiken. Vandaag (20/04/2020) stond de prijs van een vat ruwe olie zelfs lager dan 0 $. Zulke lage prijzen dreigen al onze inspanningen om minder fossiele brandstoffen te gebruiken ongedaan te maken. Een les die we maar beter ter harte nemen.
American oil crashes below $0 a barrel — a record lowhttps://t.co/HQr3h6TgCN @CNN
— Mark Z. Jacobson (@mzjacobson) April 20, 2020
Een ander probleem om rekening mee te houden is het begrotingstekort. De Coronafactuur zal een diep gat slaan in de begroting. Volgens het IMF zal het begrotingstekort in België door de Corona pandemie oplopen tot 7% van het BBP. Om de gezinnen te helpen en de economie terug op gang te trekken zal er geld nodig zijn, veel geld. Hebben we in deze omstandigheden wel de middelen om ook nog eens de klimaatcrisis aan te pakken ?
Het Klimaatinkomen
Er blijkt een beleid te bestaan dat rekening houdt met al deze problemen. Het doet CO2 emissies snel dalen, het stelt geld ter beschikking van de mensen, het stimuleert de economie en creëert jobs, en bovendien is het budgetneutraal.
Dat beleid is de koolstofheffing met dividend, ook bekend als het Klimaatinkomen. Het bestaat uit 2 delen: hef een geleidelijk stijgende taks op alle fossiele brandstoffen, en deel de opbrengst van deze taks uit aan de mensen als “klimaatinkomen”. Bij de historisch lage brandstofprijzen die we nu kennen is dit het ideale moment om het in te voeren.
De koolstofheffing heeft als gevolg dat het gebruik van fossiele brandstoffen versneld wordt afgebouwd. Het maakt vervuilende producten duurder dan schone producten. Treinreizen wordt goedkoper dan het vliegtuig nemen. Lokaal gekweekte groenten worden goedkoper dan boontjes uit Afrika. Dit zal mensen en bedrijven ertoe aanzetten om te kiezen voor de schone, ecologische oplossingen. Ook versnelt het de ontwikkeling en grootschalige commercializering van koolstofneutrale technologieën zoals zonnepanelen en windturbines.
Indien de koolstofheffing over alle economische sectoren wordt toegepast, en hoog genoeg is, dan is het een hefboom voor verandering, groter dan het grootste groene klimaatfonds. Ter vergelijking: de European Green Deal voorziet een fonds van 1000 miljard euro voor de volgende 10 jaar. Een koolstofheffing zou echter invloed hebben op de hele Europese economie, ten bedrage van meer dan 18 000 miljard euro per jaar. Het zou het grote geld dat nu naar de fossiele industrie stroomt afbuigen, en kanaliseren in de richting van klimaatoplossingen. Het bereikt precies wat we willen: een diepe decarbonizatie van de economie, zonder dat daarvoor een economische recessie nodig is.
De opbrengst van de koolstofheffing wordt gelijk over alle burgers van het land verdeeld. Dit Klimaatinkomen zorgt ervoor dat de gemiddelde levensduurte niet stijgt. Het zorgt ook voor een herverdeling van rijk naar arm. De meerderheid van de huishoudens, vooral de lage en middeninkomens, doen hun voordeel met dit beleid. Het Klimaatinkomen is daarom een game-changer die politici in staat stelt een ambitieus klimaatbeleid te voeren dat desondanks breed gedragen wordt door de bevolking.
Het beleid is zelffinancierend, dus er zijn geen nieuwe budgetten nodig om het uit te voeren. Een groot voordeel in tijden van economische crisis en stijgende begrotingstekorten.
De koolstofheffing met dividend blijkt ook de economie te stimuleren en voor jobcreatie te zorgen, met name in de hernieuwbare energiesector. In 2014 heeft Regional Models Inc. (REMI) in de VS een uitgebreide macroeconomische studie uitgevoerd naar de haalbaarheid en de voordelen van dit beleid. De conclusie was dat deze aanpak in de VS zou leiden tot een snelle daling van de CO2-uitstoot, tot extra economische groei, de creatie van 2,8 miljoen nieuwe banen en het voorkomen van 230.000 vroegtijdige sterfgevallen door een vermindering van de luchtvervuiling. We kunnen er redelijkerwijze van uitgaan dat gelijkaardige conclusies voor Europa gelden.
Veel economen zijn sterke voorstanders van deze oplossing en pleiten al lang voor de invoering van de koolstofheffing met dividend. In januari 2019 werd een open brief over dit onderwerp gepubliceerd in de Wall Street Journal. Het was de grootste gemeenschappelijke verklaring van economen in de geschiedenis, ondertekend door meer dan 3.500 economen, waaronder 27 Nobelprijswinnaars, 4 voormalige voorzitters van de Federal Reserve en 15 voormalige voorzitters van de Amerikaanse Raad van Economische Adviseurs.
Het Klimaatinkomen wint wereldwijd aan populariteit. Sinds 2008 wordt het in Zwitserland toegepast. In april 2019 werd het ook in Canada ingevoerd. Een gelijkaardig wetsvoorstel, de “Energy Innovation and Carbon Dividend Act” wordt momenteel met steun van Democraten én Republikeinen aan het Amerikaanse Congres voorgelegd. Het idee heeft zich inmiddels verspreid over 13 landen.
We staan, meer dan ooit, op een kruispunt van wegen. Als we kortzichtig zijn zeggen we: laat ons nu eerst de Coronacrisis oplossen, want het ontbreekt ons aan de middelen om ook nog eens de klimaatcrisis aan te pakken. Of we kunnen deze historische kans aangrijpen om met één simpel beleid, het Klimaatinkomen, een grote stap te zetten in het oplossen van beide problemen: de klimaatcrisis en de economische crisis tengevolge van Corona.
==============================================================
Voor meer informatie over de koolstofheffing met dividend oftewel het klimaatinkomen, zie onze website:
https://www.citizensclimatelobby.be
Onderteken het Europees Burgerinitiatief voor de invoering van het Klimaatinkomen:
https://eci.ec.europa.eu/007/public/#/initiative
