Meer 18 jarigen beginnen verpleegstudies ook al zijn er minder
werklozen die langs een VDAB-opleiding verpleegkunde begonnen zijn. De daling met 6,9% bij HBO5
is daar het gevolg van maar samen met een stijging van 3,8% bij de Bachelors-verpleegkunde is
er slechts een beperkte daling met 1,1% eerstejaars verpleegstudenten.
% 18 jarigen kiest evenwel voor verpleegstudies en hun aandeel stijgt
van 7,8% vorig jaar tot 8,2% in het schooljaar 2014/2015.
 
Tabel:

Verpleegstudenten HBO5 en Bachelor 1980-2015
 
Vooraf:
Lon Holzer is actief
als zorgmanager en schrijft een boek dat de HBO5 wil ‘bijsturen’ of
bedoelt Lon afschaffen, daarmee is de toon gezet. Moet je een boek gelezen
hebben om het naar waarde in te schatten? Lon kan het nog altijd voor een
bespreking opsturen natuurlijk. Vraag is waarom iemand die
verantwoordelijk is voor zorgberoepen ze per se wil destabiliseren? Wordt
de syndicale inbreng in de werk- en rechtszekerheid, het betaalstatuut, de
eindeloopbaan, de kwalitatieve uitbouw van personeelsomkadering en de
impuls voor aantrek van het beroep weer eens genegeerd, of heeft Belga,
zoals geciteerd in

DS van 27/02/2015 het selectief gelezen?
 
De update van het aantal verpleegstudenten in de Vlaamse gemeenschap
kan alles in perspectief stellen, zowel historisch als tussen HBO5 en
Bachelor verpleegkunde.  s

1. Aantal
18 jarigen op historische dieptepunt(en)

Wil een studierichting het hoofd boven water houden dan moet ze dit vooral
doen op een ogenblik dat de 18-jarigen het dunst gezaaid zijn, en dat is
vanaf 2013 het geval. Met nog een dipje in 2017 en in 2020 oogt de
toekomst beter met een constante groei van het aantal 18-jarigen vanaf
2023 tot 2030, dwz wanneer de verhoogde uitstroom wegens pensionering op
haar maximum zal zijn.
   

2. % ‘gewone’ verpleegstudenten van 18 jaar stijgend
  
Vooreerst dienen de verpleegstudenten afgetrokken die vanuit de
werkloosheid of als werkende verpleegstudies volgen, zodat enkel de 18
jarigen in beeld komen. Het gaat dan om ‘gewone’ studenten met inbegrip
van hen die van een andere gemiste studierichting overkomen zonder evenwel
VDAB-student te zijn.

De 3 momenten van ‘crisis’, nl 1999, 2004 en 2009 vallen samen met de
destabilisatie van het verpleegkundig beroep door de pleitbezorgers van de
degradatie of afschaffing van de Verpleegkunde A2 als toegang tot het
verpleegkundig beroep. Hopelijk is dat nu weer niet het geval in
2015/2016.

Telkens ook is de structurele herneming van aantal inschrijvingen er
gekomen door de gezamenlijke actie en aandacht van de vakbonden en de VDAB,
niet toevallig wanneer de Non-Profitakkoorden werden gesloten in 2000,
2005 en 2010, zonder dat daarvoor erkenning of waardering is uitgesproken.

Het positieve nieuws is dat terwijl het aantal 18-jarigen afnam er een
voortdurende stijging geweest is van het % jongeren dat  voor het
verpleegkundig beroep kiest, zelfs in het schooljaar 2014/2015. Dat is
vooral zichtbaar in de bachelortoegang, bij de HBO5 is er een lichte
achteruitgang van dit %. Hier is dus de vermindering van de VDAB-studenten
niet mee verrekend.
 
3. De VDAB-studenten
 
Zonder enige info over de ‘gewone’ studenten sloeg Lon Holzer recent alarm
bij de vermindering van de inschrijvingen van werklozen voor
verpleegstudies en richtte ze haar pijlen op de VDAB. De verminderingen
van 18-jarigen de laatste jaren laat zich duidelijker voelen in het aantal
werklozen, die daarbij ook een ruimer gamma keuzes krijgen om zich te
herscholen. Maar deze evolutie kan men maar beoordelen op termijn van 2 à
3 jaren. Ook in 2011 was er een terugval, die sterker was dan deze van
2014/2015, maar de volgende jaren was er een fikse herneming.
  

 
Wat niets afdoet van het feit dat het komende decennium er een ratrace zal
plaatsvinden om alle vrijkomende jobs te bezetten, zeker in de zorgsector
en de ruimere publieke dienstverlening. En ook dat kan zich al laten
voelen bij de neergang van de VDAB-studenten.
 

De ‘gewone’ studenten zitten ook in absoluut aantal sinds 2011/2012 in de
lift, ook al zorgt de vermindering van de 1ste jaars VDAB-studenten voor
een lichte daling van het aantal 1ste jaars verpleegstudenten met 1,1%.
Een opdeling naar HBO5 en Bachelor laat zien dat de VDAB-studenten,
evenals de werkenden van project 600 trouwens,  veel meer aanwezig
zijn in de HBO5 dan in de Bachelor.
 

In 1992 heeft Herman Cosyns, toenmalig directeur van de HBO5 in Brugge,
kunnen afspreken met de VDAB om een aantal studenten te laten starten voor
de opleiding verpleegkunde. Het bleek de sleutel op de toekomst om een
voldoende aanbod verpleegkundigen te realiseren. Bovenstaande grafieken
zijn de beste hommage aan Herman die vorig jaar, amper een jaar na z’n
pensioen, is overleden.
 
4. Wanneer komen zorgberoepen
aan bod in de sociale promotie?
 
En wanneer wordt het volwassenenonderwijs, dwz
het onderwijs voor sociale promotie, omgevormd zodat ook de
non-profitberoepen er een volwaardige plaats in krijgen. Nu worden
opleidingen in Non-Profitberoepen er maar met mondjesmaat aangeboden.
Zowel voor verzorgende, zorgkundige als verpleegkundige is er een apart
cirquit moeten ontwikkeld worden, buiten de ‘sociale promotie’ om, om
tegemoet te komen aan de wens van volwassenen om een kwalificatie te
behalen en aan de behoeften van de samenleving. Welke onderwijsminister
maakt daar eens werk van?
 
5. Te vlug afstuderen en afwezigheid
volwassenenonderwijs, niets om fier over te zijn
 
Recent is, mede door
de analyse van de Fact Check van Tim Pauwels, in de aandacht gekomen dat
België het land is waar studenten het vroegst/vlugst afstuderen. Maar,
zeggen de beleidsvoerders, er kan altijd een tandje bij gestoken worden,
dus opnieuw jaarexamens en de spreiding van studiepunten voorkomen. Men
kan het ook anders zien, zoals reeds verschillende malen door npdata onder
de aandacht gebracht. België is het land waar het minst kwalificaties
behaald worden op volwassen leeftijd, ook hier zijn de Belgen
recorddrager, behoudens voor verpleegkundige studies, nergens ter wereld
worden zoveel verpleegkundige diploma’s uitgereikt op volwassen leeftijd
als in België. Spijtig genoeg heeft dit voorbeeld vooralsnog niemand
geïnspireerd om ook voor kwalificerende vormingen een wezenlijk aanbod aan
volwassenen te realiseren. Ook sociale fondsen van andere sectoren zouden
hierin wat initiatief kunnen aan de dag leggen. Of het onderwijs voor
sociale promotie hervormen en het onder de klem van de secundaire en
tertiaire sectoren uittrekken.

En intussen zijn er dus ook minder mogelijkheden om een niet afgewerkte
secundaire studie te voleindigen of voort te zetten in een kwalificerende
opleiding. Zeg nu zelf, de schooluitval en het niet kwalificeren op 18
jaar, gecombineerd met het gebrekkige aanbod in de kwalificerende
volwassen opleiding ontneemt jongvolwassenen, en vooral de kinderen van de
migratie, de kans om hun schoolloopbaan te corrigeren en om gekwalificeerd
ter beschikking te staan van de samenleving, die elkeen broodnodig zal
hebben het komende decennium.

6. Koloniaal en racistisch beleid, motor van de ‘verandering’

En wat met het ‘racistisch’ vooroordeel dat de echte reden is om komaf te
maken met de verwezenlijkingen van de solidaire welvaartstaat? Beperking
van uitkeringen in de tijd, uitsluiting van kansengroepen van de sociale
zekerheid naar bestaanszekerheid, grotere klem op het tijdig afstuderen
hebben onderliggend allemaal tot doel de migranten en kinderen van
migranten, te ontmoedigen, in de hoop dat ‘er’ minder zullen komen. Het is
het oude koloniale denken dat zich verder ingevreten heeft in het beleid
en dat door de CD&V alsmaar wanhopiger en met beperkt effect wordt
gecounterd. Beweging.net mag op al deze gebieden wat meer van zich laten
horen.

En wat doet Zorgnet en het Vlaams Welzijnsverbond om  het aandeel
werknemers met migratieachtergrond te verhogen? De witte sector is een
echte witte sector want nog geen 2% van de werknemers hebben een
migratieachtergrond.En waarom de duizenden werkloze logistiekeassistenten in de zorgomgeving, met een goed aandeel met
migratieachtergrond, geen structurele plaats geven, met speciale op hen
gerichte sociale maribel-financiering. De sociale maribel is trouwens in
1999 gestart met de tewerkstelling van logistieke assistenten in de
ziekenhuizen, om verpleegkundigen te ontlasten en het comfort van de
patiënten te verbeteren.

En nog durft te klagen over mogelijke tekorten aan verzorgend en
verpleegkundig personeel moet, zoals Lieven Boeve van de Guimardstraat
begrepen heeft, de kledingcode in overeenstemming brengen met de vrije
keuze van godsdienst die grondwettelijk gewaarborgd wordt. En voor wie er
nog mag aan twijfelen, de ‘Guimardstraat’ is nog altijd een van de
belangrijke beslissingscentra in dit land, behoeder van de democratie en
behartiger van het algemeen belang, tegen het racistische en koloniale
discour in.
 
7. Evolutie aantal verpleegstudenten in de Vlaamse gemeenschap
 
HBO5 ziet haar eerstejaars verminderen met -6,9% in vergelijking
met 2013/2014, vooral door de vermindering van de VDAB-studenten. Ook bij
de ‘gewone’ studenten is een lichte vermindering merkbaar. Bij de
Bachelors wordt de vermindering van de VDAB-studenten niet alleen
gecompenseerd door de keuzes van de 18 jarigen maar is er een stijging met
3,8% van het aantal starters, zodat de afname van het aantal 1ste
jaars verpleegstudenten  beperkt blijft tot
1,1%
 

8. Aandeel HBO5 studenten op het totaal verpleegstudenten
 
44% van alle verpleegstudenten studeren in het HBO5, en dat aandeel is
sinds 2011 licht stijgend. Zelfs met de afname van het aantal 1ste jaars
in 2014/15, na een piek vorig jarig, bevinden zij zich op dit gemiddelde.

  

  

Wie denkt dat de tijd gekomen is om nog maar eens de HBO5 te ‘hervormen’
dwz ze als volwaardige toegang tot het verpleegkundig beroep te schrappen,
speelt met vuur.
 
Jan Hertogen, socioloog
www.npdata.be