In de loop van de 19de eeuw kwam als gevolg van de Industriële Revolutie het industrieel kapitalisme op. Dit ging gepaard met een sterk overheersend agressief imperialisme, een systeem waarbij de financiële elite met geweld land, arbeid, rijkdommen en lokale markten van overzeese volkeren onteigende. Veel denkers aan het begin van de 20ste eeuw begrepen dat de veranderingen als gevolg van de industrialisering uit de hand konden lopen en vreesden dat met de krachten van de industrie de mensheid de middelen om zelfmoord te plegen, in handen had gekregen. De socioloog Max Weber wees op de mogelijkheid van een militarisering van de samenleving.
Met de Eerste Wereldoorlog werd een eerste stap gezet naar de totale oorlogsvoering. Die Groote Oorlog kan beschouwd worden als de eerste industriële klassenoorlog, waarin miljoenen jonge mensen werden opgeofferd en op beestachtige wijze afgeslacht. Historicus Koen Koch wees in Een kleine geschiedenis van de Grote Oorlog erop dat ‘wetenschap, technologie en industrie werden gecombineerd om het menselijk vernietigingsvermogen te maximaliseren.
In het Interbellum ontstond als gevolg van het uiteenvallen van de Europese keizerrijken een voedingsbodem voor de opkomst van fascisme. Dat streefde naar een definitieve oplossing voor de klassenstrijd; de uitschakeling van alle democratische krachten. In een groot deel van Europa ontstonden vergelijkbare fascistische bewegingen die het grootkapitaal moesten redden van de lasten van socialisme en democratie.
In de aanloop tot de Tweede Wereldoorlog hoopten en verwachtten veel Europese politici dat nazi-Duitsland aanvankelijk de Sovjet – Unie zou gaan aanvallen. Hitler had namelijk op verschillende momenten in de dertiger jaren verklaard dat hij de strijd aan wilde gaan tegen het ‘joodse-bolsjewisme’. Ondanks dat het Rode Leger van bondgenoot Sovjet-Unie Hitler en zijn trawanten een beslissende nederlaag had toegebracht hield Winston Churchill in Fulton, een half jaar na het afloop van die afschuwelijke oorlog, een vlammende rede tegen zijn voormalige bondgenoot.
Hiermee was de Koude Oorlog een voldongen feit. In kapitalistisch landen bestaan er krachtige, structurele prikkels om de uitbreiding van een oorlogsmachine te bevorderen. Oorlog en de voorbereiding op nog meer oorlog betekenen zakendoen op grote schaal. In een kapitalistische economie met een belangrijke wapenindustrie kunnen we verwachten dat er voortdurend druk wordt uitgeoefend om nog meer uit te geven aan defensie.’
Zo is de vicieuze cirkel rond en zal Het verdriet van Europa nog wel even aanhouden.
Binnenkort zal worden begonnen met de uitwerking van een script dat zal gaan over een 100-jarige oorlog op het Europese continent. In plaats van politieke leiders uit die tijd zullen gewone burgers in dit drama de hoofdrollen gaan vervullen.
E-brief 23.001 – januari 2023
