Op 12 januari was er een betoging in Polen tegen de bemoeienissen van de regering met de Poolse rechtstaat. Ook een aantal rechters uit andere Europese landen namen daaraan deel. Ik vind die betoging in Polen van rechters nogal raar en selectief. De Hongaren staan immers al veel verder met het terug dringen van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht maar de Fidesz behoort tot de EVP in het Europees parlement. De PiS behoort tot de conservatieven waartoe ook de NVA behoort en die door de Brexit sterk is verzwakt. Veel rechters behoren tot de Christendemocratie wat betogen tegen de PiS wel iets makkelijker maakt dan tegen Fidesz. 15000 betogers op 38.000.000 mensen is ook geen overweldigend succes. Die onafhankelijkheid van de rechterlijke macht is blijkbaar toch niet zo belangrijk, waar ze voor staat wel. In de neoliberale democratieën is dat het uit de wind zetten van de Bourgeoisie en het kapitaal, in de illeberale democratieën (soms Visigradlanden genoemd) is dat het uit de wind zetten van de aan de macht zijnde partij(en), in Rusland het uit de wind zetten van de Staat als instituut en in China het uit de wind zetten van de CPC. Maar ook in de VS is het zeer uitzonderlijk dat de federale overheid een rechtszaak verliest net zoals in China en Rusland. De enige staat die keer op keer belangrijke rechtszaken verliest bij het hooggerechtshof is India maar die uitspraken legt de regering consequent naast zich neer en dat is dan dat.

In het Oosten vindt men dikwijls dat rechters enkel de Westerse waarden/belangen verdedigen. Iets wat men in Polen bvb. niet vergeten is is het feit dat tijdens WOII Warschau werd plat gebombardeerd. De communisten hebben het herop gebouwd en er werkmensen in gehuisvest. Na de val van de muur kwamen de “eigenaars” of hun erfgenamen terug opdagen en spanden rechtszaken aan die ze wonnen want in de neoliberale democratieën gaat eigendom boven alles. Het werkvolk mocht vertrekken. Hetzelfde gebeurde in de andere ex-communistische landen. De mensen zijn dat niet vergeten. Ik heb helemaal niks met het PiS. Dat is de partij van Solidarnosc die het communisme onderuit haalde en voluit gesteund werd door de EU/VS. Toen ook al was de politieke vleugel van het oerkatholieke Solidarnosc tegen homo’s, abortus, voor de doodstraf, tegen euthanasie, voor verruiming van de bevoegdheden van de president etc. maar toen waren het anticommunisten en kwamen de Europese rechters niet op straat want ze vochten tegen het goddeloze communisme. ‘t Kan verkeren. En voor alle duidelijkheid: ik heb ook alle sympathie verloren voor de rechtse Fedisz die geëvolueerd is van een linkse partij naar een ordinaire kleptocratie. En ik ben ook voor onafhankelijke rechters maar dan kan je in België ook bezwaarlijk van spreken.

Daarnaast vind ik de ganse bedoening naast een grote neoliberale ook een neokoloniale kant hebben. De EU dacht aan Polen en de rest van het Oostblok incl. de Sovjetunie een wingewest te zullen hebben met een onuitputtelijke hoeveelheid uit te buiten arbeidskrachten en megawinsten. Een hoop landen die we onze wil zonder problemen zouden kunnen opdringen. Het is anders gelopen en dat steekt. Ook is de verontwaardiging nogal selectief. Enkele dagen terug dreigde Trump Iraans cultureel erfgoed te zullen bombarderen. Iets dat tegen het oorlogsrecht ingaat maar geen rechter die op straat kwam. Tevens worden in de WTO geen rechters meer benoemd zodat er zelfs geen recht meer kan gesproken worden in de internationale handel wat zeer goed is voor de Westerse MNO’s. Iemand een rechter op srtaat zien komen om te protesteren? Het lijkt er dus sterk op dat het gedachtengoed dat hier wordt verdedigd er alleen is om de belangen van het Westers kapitaal te behartigen. Geen groter bewijs van deze stelling dan de financiële crisis van 2008. Ten gevolge daarvan kwamen er wereldwijd extra 85 miljoen mensen onder de armoedegrens en nog eens 120 miljoen mensen zagen hun status tot de precariteit terugvallen waarmee ik bedoel dat ze maar net boven de armoedegrens leven. In Europa verloren 23 miljoen mensen hun werk. De Amerikaanse en Europese bankiers die dit veroorzaakten schonden tientallen wetten. Ik ga ze hier niet allemaal opsommen maar daar zijn boeken over geschreven en op het internet vind je ze terug. En wat deden de zogenaamd onafhankelijke rechters? Daagden ze deze megamisdadigers voor de rechtbank? Werden ze veroordeeld? Niets van dit alles want in het Europese en Amerikaanse neoliberalisme worden rechters betaald om de miljardairs uit de wind te zetten en dat is wat er is gebeurd.  Niet één bankier werd vervolgd laat staan veroordeeld (IJsland is de enige uitzondering).

Een ander voorbeeld is het internationaal strafhof in Den Haag dat zogezegd onafhankelijk zou zijn maar in werkelijkheid zijn het de Amerikanen die bepalen wie wordt vervolgd en wie niet. Advocaten en rechters die zich hier niet naar voegen worden op een zijspoor geschoven of zelfs vermoord. Jean Flamme schreef daar een aangrijpend boek over (Ruanda 1994) dat die zogenaamde onafhankelijkheid toch wel erg relativeert. Is het u trouwens al opgevallen dat het nooit Europese, Amerikaanse of Israëlische  oorlogsmisdadigers zijn die voor dit hof worden gedaagd maar altijd Oost-Europeanen of Afrikanen? Hier lopen er toch ook genoeg rond (Tony Blair, Netanyahu e.v.a.) maar daar moet men de handen vanaf houden. De Europese en Amerikaanse rechters zouden hun “moral highground” dus beter verlaten. Het komt nogal belachelijk over.

Maar er is meer aan de hand. Wat nu gebeurt in Polen gebeurt ook in andere ‘Oostbloklanden’. Het gaat hier om de botsing van 2 totaal verschillende culturen. Vroeger was dat geen probleem want konden we desnoods Manu miletare onze wil opdringen. Die tijd is voorbij en zoals we allen weten heeft men sinds de val van de muur in het Oosten niet stil gezeten. Poetin is al meer dan 20 jaar aan het werken aan een Euraziatische handelszone, tot nu toe met 92 landen die 70% van de wereldbevolking vertegenwoordigen. Sinds 1940 bestond de buitenlandse politiek van de VS erin dat te beletten maar de macht van de VS, om van de EU maar te zwijgen, is in vrije val. In zeer korte tijd wist Poetin de handelsstromen van de Krim compleet om te draaien van de EU naar Eurazië. Na jaren onderhandelen met China over energiecontracten is ook daar een doorbraak bereikt. China krijgt een lange termijncontract voor energie op voorwaarde dat het Eurazië als prioritaire gesprekspartner ziet waar ze akkoord mee gingen. Ook zal China een deel van Rusland (dat veel te groot is voor zijn bevolkingsaantal) gaan bevolken. Nu al zijn er in Siberië enorme diaspora ’s met Chinezen die gratis grond krijgen. Tegelijkertijd vestigen China en Rusland in een razendsnel tempo hun economische en politieke invloed in de 54 Afrikaanse landen. En dan is er nog de nieuwe zijderoute die al tot in Antwerpen loopt. In geen enkel van deze Euraziatische handelszone bestaat een neoliberale rechtspraak zoals in de Westerse samenlevingen maar ook binnen die Westerse samenlevingen morrelt het: heel wat landen die zich door de EU onrechtvaardig behandeld voelen zoals Griekenland en vele ex Oostbloklanden kijken meer en meer naar het Oosten en kunnen veel EU initiatieven blokkeren (al dan niet op vraag van nieuwe partners zoals bvb. China/Rusland). Dit kan op middellange termijn tot een schisma in de EU leiden of zelfs een implosie. In elk geval zullen we ons internationaal veel bescheidener moeten gaan opstellen en de neokoloniale machtspolitiek inclusief op het vlak van rechtssystemen laten varen willen we überhaupt in de 21^ste eeuw nog iets in de pap te brokken hebben. Vanzelfsprekend blijft de VS een militaire supermacht maar dan wel eentje die geen oorlog kan winnen (zelfs niet tegen een ontwikkelingsland als Afghanistan met een BNP kleiner dan een middelgrote Amerikaanse), laat staan een oorlog tegen China en Rusland. Dat wil niet zeggen dat zo’n oorlog er niet zal komen. Die is allicht onvermijdelijk want niemand geeft zijn macht af zonder oorlog. Dat wijst de geschiedenis uit. M.i. hangt alles dus met alles samen en vallen de rechtssystemen daar niet los van te zien. Voor mensen uit het Oosten is het collectief oneindig veel belangrijker dan het individu en daarin past het Westerse rechtssysteem als een tang op een varken. Dat heb ik tijdens mijn reizen in Azië al tientallen keren ondervonden. Dat botst natuurlijk met het Westers individualisme maar ik denk dat de 21^ste eeuw even Aziatisch zal zijn als de 20^ste Amerikaans/Europees was. Het zou voor onszelf makkelijker zijn in de 21^ste eeuw te functioneren als we ons superioriteitsgevoel zouden laten varen en onze moral highground zouden verlaten.