Dinsdagnamiddag wordt de 94-jaar oude Giulio Andreotti begraven, de ‘inoxidabele’. Geen staatsbegrafenis. De man is nochtans 7 maal eerste minister geweest, 8 keer minister van defensie, 5 keer minister van buitenlandse zaken, 2 keer minister van financiën, nog eens 2 keer minister van begroting, en nog eens 2 keer minister van industrie, 1 keer minister van de schatkist en 1 keer ook nog minister van binnenlandse zaken.

Hij is begonnen onmiddellijk na wereldoorlog II, als secretaris van Alcide De Gasperi en heeft zijn loopbaan zien beëindigen met het einde van de socialist Craxi en het begin van de tweede republiek (met Berlusconi aan één kant en een zich stilaan vormende PD aan de andere kant: het bipolarisme). “Ik heb de eerste republiek zien ontstaan, wellicht ook de tweede republiek, ik wens me toe ook het begin van de derde republiek te mogen zien,” zei Andreotti recent. Als ik het juist zie, heeft die wens een begin van vervulling gezien met de recente installatie van de regering Letta. Maar dat moet nog duidelijker worden… en die regering moet evident eerst nog de eerste maanden zien te overleven.

Een ‘heet discussiepunt’ als het over Andreotti gaat, is wat ervan aan is van zijn verwevenheid met de Siciliaanse maffia? Eerst enkele argumenten die ten laste aangevoerd kunnen worden. Andreotti is geen Siciliaan, maar is van Lazio. Hoe kan men verklaren dat hij zijn electoraat niet in Lazio, maar in Sicilië had?

Vervolgens is duidelijk dat hij bevriend was met Salvo Lima, de man die Andreotti’s stemmenaanbrenger was in Sicilië en die in 1992 vermoord werd door de Siciliaanse maffia; deze Salvo Lima was zelf familie van enkele maffiosi, feit waarover geen betwisting bestaat. Minder duidelijk, maar er zouden aanwijzingen voor bestaan: Andreotti zou ooit Stefano Bontade (ee capomafia) ontmoet hebben (in 1980), en ook Salvatore Riina, de beruchte capomafia (in 1987), maar daar bestaat nogal wat discussie over of dit al dan niet geënsceneerd werd. Een andere verdachte vriendschap was die met Vito Ciancimino, ooit DC burgemeester van Palermo.

Maar ook hier kan men inbrengen, dat dit normaal is dat twee partijgenoten mekaar op dit niveau kennen. Waar dan wèl weer geen betwisting over bestaat, is dat Andreotti’s naam prijkte op de lijst van de geheime loge P2 van Licio Gelli. Stond hij erop omdat hij effectief lid was? Of omdat hij nu eenmaal een man met veel macht was die Gelli te vriend wilde hebben? Eenzelfde redenering gaat op voor zijn omgang – al dan niet reëel – met Michele Sindona, de grootste bankfraudeur die Italië ooit gehad heeft.

Mensen die een hard proces willen maken van de figuur Andreotti, zullen hem al die vriendschappen en relaties aanrekenen als vrucht van zijn persoonlijke initiatieven om macht te behouden. Anderen zullen hem dit allemaal niet als kwaliteiten aanrekenen, uiteraard niet, maar zullen erop wijzen dat dit nu eenmaal het Italië was waarin Andreotti zich te handhaven had. Zelf zei Andreotti ooit: “Ik weet het, het evangelie zegt me dat als men me op de linker wang slaat, ik mijn rechterwang moet aanbieden. Maar mijn probleem is dat ik maar twee wangen heb.”

Als er één iets is, lijkt me, waar men bij Andreotti mijns inziens moeilijk kan aan voorbij gaan, is het feit dat hij Aldo Moro, zijn partijgenoot en vroegere vriend (ten tijde van De Gasperi), blijkbaar (ik wil voorzichtig zijn!) in 1978 niet heeft willen laten redden van de dood, na dreiging daartoe door de Rode Brigades. Hij heeft geweigerd om, op vraag van die Rode Brigades, met hen hierover  te onderhandelen.

Dit blijft menselijk gesproken onbegrijpelijk, tenzij het ergens op bevel gebeurd is “van hogerhand”. Maar dan nog! Aldo Moro was inderdaad de christendemocraat die toen met de communistische partij wou onderhandelen om samen een regering te vormen (het zogenaamde “historische compromis”). Het is geweten dat Henri Kissinger Aldo Moro kort voordien afgedreigd heeft bij gelegenheid van een bezoek aan Washington.

Dat weet men uit een van de weinige interviews die de weduwe van Aldo Moro ooit gegeven heeft. Zo weet men ook dat de Siciliaanse maffia zelf aan Andreotti aangeboden heeft om Aldo Moro vrij te krijgen, maar dat Andreotti er niet op ingegaan is. Dit lijkt me iets wat men Andreotti hoe dan ook, los van al zijn echte en/of vermeende maffieuze relaties kan verwijten. Was die vriendshap dan geen hoger goed?

Wie Andreotti en de eerste republiek wil beoordelen, moet – denk ik – enkele zaken goed voor ogen houden: de positie van de VSA en die van de Siciliaanse maffia. Kort enkele zaken op een rijtje: de Amerikaanse invasie (bevrijding) op Sicilië is gebeurd met de hulp van de Siciliaanse maffia (via de grote Siciliaanse capomafia van die tijd Calogero Vizzini, die in contact gebracht was met Lucky Luciano, aangehouden door de Amerikaanse FBI). Dit is onbetwistbaar.

Onmiddellijk nadien werden in de belangrijkste Siciliaanse steden personen benoemd voorgedragen door de maffia. Jaren lang balanceerde Italië nadien tussen PC (communisme) en DC (christendemocratie). De VSA keek nauwgezet toe. Er bestaan belangrijke historische bewijzen voor, bijvoorbeeld de moord op Enrico Mattei (in 1962), een christendemocratisch ingenieur, baas van de toenmalige ENI (gas- en petroleumwinning), die met de USSR nauwer wou samenwerken. Het is een feit dat zijn privé vliegtuig tot ontploffing werd gebracht in de omgeving van Milaan door de Siciliaanse maffia op vraag van de Amerikaanse CIA.

De lijst kan met vele voorbeelden aangevuld worden. Dit is de wereld waarin Andreotti zich bewogen heeft… en het is typerend dat zijn carrière geëindigd is met de val van de Berlijnse muur. Het praat Andreotti niet goed, maar wellicht is zijn leven meer dan dit van wie ook de film van de politieke geschiedenis van Italië tussen 1946 en de val van de Berlijnse muur. Nadien moest hij niet langer beschermd worden… en is zijn val er vrij vlug gekomen.

Toen hij gevallen is, heeft hij zich een van zijn gekende gezegden laten ontvallen: “De slechtheid van de goeden is uiterst gevaarlijk.” Aan wie dacht hij? Typisch voor Andreotti: iets zeggen, maar net niet genoeg om zijn bericht met zekerheid te decoderen. Gevolg: Andreotti draagt onnoemelijk veel geheimen met zich mee in zijn graf.