Vier dagen lang was het in Athene verzamelen geblazen voor de Europese vakbonden. De hoogmis van de Europese vakbeweging, het vierjaarlijkse congres, vond plaats onder de noemer: ‘Mobilizing for Social Europe’. Gezien de recente aanvallen op de lonen in vele Europese landen en de dreiging van het Euro-Plus pact voor de index is er meer dan ooit nood aan een sterke Europese vakbeweging die strijdt voor een sociaal Europa. Een Europa dat niet louter op liberale recepten is gebouwd.
Halt aan het sociale afbod
Iedereen kent ondertussen het steeds terugkerende credo van de competitiviteit: om onze economische welvaart te garanderen, moeten we competitief blijven en de hoge Belgische lonen maken dat moeilijk. Om de werkgelegenheid op peil te houden, moeten we dus met z’n allen inleveren. De uitkomst van zo’n beleid is echter nefast voor alle Europese lidstaten. Een land dat een dergelijk beleid voert, dwingt andere landen namelijk hetzelfde te doen waardoor een negatieve spiraal ontstaat. Dit wordt pijnlijk duidelijk als Belgische werkgevers hun eisen staven door te wijzen naar de loonkostverschillen tussen België en Duitsland, verschillen die er gekomen zijn doordat Duitsland al eerder besliste om de lonen te matigen. Duitsland koos voor een groei gebaseerd op de export en mikte op een handelsoverschot, ten nadele van zijn binnenlandse,consumptie. Natuurlijk kan, per definitie, niet elk land van de EU een intern handelsoverschot behalen. Bovendien is het een illusie te denken dat elk land, als Duitsland, dan maar massaal afzet zal vinden in China. Het hoeft dan ook geen verder betoog dat het onwenselijk zou zijn voor alle Europeanen als elk land zou inzetten op lagere lonen. De negatieve spiraal moet gestopt worden en het zijn de vakbonden die dit zullen moeten doen. Zij mogen zich niet laten verleiden door de valse nationale baten op korte termijn van competitieve inlevering. Het Europees Vakverbond (EVV) is zich hiervan bewust, John Monks stelde in Athene: “We moeten er op Europees vlak over waken dat het geen ‘race to the bottom’ wordt door de loonkosten overal te gaan verlagen.”
Om dit te doen, moeten de vakbonden zich natuurlijk wel sterk organiseren in alle nationale lidstaten en hun beleid goed coördineren op Europees vlak en hier komt het EVV congres op de voorgrond. Op dit congres werden de bakens uitgezet voor het EVV beleid van de volgende vier jaar en de grootste strategische beslissingen genomen. We kunnen ons de vraag stellen of het EVV erin geslaagd is om in Athene een effectief antwoord te formuleren dat een ‘race to the bottom’ kan voorkomen? Zijn de vakbonden met hun verschillende achtergronden en tradities tot overeenstemming gekomen over concrete en afdwingbare eisen die het EVV beleid van de volgende vier jaar vorm zullen geven?
Het Athene manifest
Na vier dagen discussie over meer dan 350 artikels keurde het EVV congres op 19 mei het ‘Athene manifest’ goed. In dit manifest staan de 20 belangrijkste richtlijnen voor de komende vier jaar EVV activisme samengevat. De opsomming bevat referenties naar de strijd tegen de jeugdwerkloosheid, het streven naar betere arbeidsvoorwaarden, het ontwikkelen van initiatieven rond groene banen en nog veel meer. Maar wat ons vooral interesseert zijn de concrete actiepunten en eisen die opgenomen zijn in het manifest, en deze die niet opgenomen zijn. Positief is de steun van het EVV voor de volgende punten:
– De EVV roept op tot een ‘Europese New Deal’ die de besparingsdrift tegengaat. Concreet betekent dit de steun voor de invoer van een financiële transactietaks, de harmonisering van de bedrijfsbelasting (en het invoeren van een minimum bedrijfsbelasting) en het invoeren van euro-obligaties.
– De strijd voor een sterker gereguleerde financiële markt met daarin de strijd tegen belastingsparadijzen, het aftoppen van de hoogste lonen en het verbieden van de gouden parachutes.
– De eis voor een stakingsrecht over transnationale onderwerpen en de oprichting van aparte arbeidskamers in het Europees hof van justitie.
De loonkost & een Europees minimumloon
Een duidelijke eis voor een Europees minimumloon is echter niet opgenomen in het manifest. De vakbonden zijn er niet in geslaagd om hierover een gemeenschappelijk standpunt te formuleren. Ze hebben daarom besloten de discussie verder te zetten, binnen een strikt tijdskader en in de schoot van het uitvoerende bestuur van het EVV.
Dit is misschien een gemiste kans. De neerwaartse druk op de lonen is het thema dat alsmaar meer de sociaaleconomische agenda bepaalt in alle lidstaten van de Unie en dat rechtstreeks de belangen van alle Europese werknemers raakt, maar toch zijn de vakbonden er niet in geslaagd overeenstemming te vinden over een passend antwoord. Als de vakorganisaties zich niet als één front achter een Europees minimumloon scharen, hoe kan het EVV dit dan strijdbaar bepleiten in Europa? De vakbonden moeten het EVV hierover een duidelijk en verregaand mandaat geven zodat zij een vuist kan maken tegen de neoliberale logica die op lange termijn nefast zal blijken voor alle Europeanen, zowel werkgevers als werknemers.
Het EVV congres in Athene was geen slag in het water. Er zijn een aantal concrete keuzes gemaakt en eisen opgesteld die de volgende vier jaar met verve door het EVV verdedigd kunnen worden. Helaas is over het centrale thema, de druk op de lonen, geen overeenstemming gevonden. De toekomst zal uitwijzen of het hier over uitstel, dan wel afstel gaat.
