Van de pot gerukt

column

Hendrik Vos

dinsdag 11 januari 2022 om 3.25 uur

Helemaal op het einde van 2021 leerde ik nog een nieuw woord. Het was niet bestie of ma stobbe, maar kakistocratie. Bart Brinckman gebruikte het in deze krant op 30 december in een stuk waarin hij het had over de sfeer waarin de Wetstraat baadt. Na de opeenvolgende Overlegcomités haalden de waarnemers van de vaderlandse politiek haast eensgezind de overtreffende trappen boven om de kemels en de missers te beschrijven. Waar heeft dit land zulke politici aan verdiend?, klonk het wanhopig. De beslissing om cultuurhuizen te sluiten was de druppel in een emmer die al schijnbaar vol zat met onbe­vattelijke maatregelen.

De politiek werd intussen teruggefloten door de Raad van State. Dat wil niet zeggen dat de beslissingen zo krank­zinnig waren als ze werden voorgesteld. Dat de omikronvariant op komst was, stond al weken vast. Mondmaskers en vaccins halen veel kracht uit de golf, maar niet genoeg. Het aantal besmettingen zo lang mogelijk laag houden, was bijgevolg verdedigbaar. Alle maatschappelijke sectoren argumenteren dat zij hun activiteiten veilig kunnen orga­niseren. Als iedereen vol handgel plakt en achter het FFP2-masker zit te puffen, kan virusoverdracht in winkels of bioscopen inderdaad tot een minimum beperkt worden, maar dat is slechts een deel van het verhaal. Er zijn ook de pre- en postbezigheden. Mensen carpoolen, drinken na afloop een pint en gaan bij elkaar op bezoek. Gezellig, zeer zeker, ook voor het virus dat zich welgemoed vermenigvuldigt.

Contacten resoluut terugschroeven maakt uiteraard verschil, maar het draagvlak is beperkt. Waar wordt in­gegrepen, klinkt protest en altijd hangt er een prijs aan vast. Het zal in de metro­ vermoedelijk gevaarlijker zijn dan in een halflege theaterzaal, maar het lamleggen van openbaar vervoer gaat ook niet zonder slag of stoot, net zo min als het sluiten van cafés, winkels of bedrijven. Waar het meest winst te rapen valt, is niet makkelijk te onderzoeken. We kunnen het land niet onder een stolp plaatsen, vacuüm trekken, er een rij expe­rimenten op uitvoeren en kijken wat het best werkt en het minst kost. Met omikron in aantocht moest er snel beslist­ worden. De cultuursector, blijkbaar minder thuis in de wereld van het lobbyen dan tuincentra of horeca, werd er het slachtoffer van. Het was vast niet de slimste keuze van het Overleg­comité, maar lang niet zo onuitlegbaar als werd voorgesteld.

We kunnen het land niet onder een stolp plaatsen, vacuüm trekken, er een rij experimenten op uit­voeren en kijken wat het best werkt en minst kost

Toch oordeelden de commentatoren vernietigend: dit land wordt door ­sufferds en pummels bestuurd, oftewel de minst geschikte mensen. Want dat is de definitie van kakistocratie, leerde het woordenboek mij. Het is een tendens die hier al langer bestaat: het gewen­tel in het idee dat wij het slechter getroffen hebben dan de rest. We maakten onszelf de voorbije periode wijs dat er nergens in de wereld meer corona­doden vielen dan hier, dat we te traag vaccineerden of te laat begonnen met de boosterprik. Nuchtere cijfers geven nochtans aan dat we nergens onder het Europese gemiddelde scoren en op meerdere vlakken, zoals ziekenhuis­capaciteit, aan de top staan. De economie herstelt zich snel en met het aantal faillissementen valt het, opnieuw in inter­nationaal perspectief, reuzegoed mee. Ons stelsel van tijdelijke werkloosheid inspireerde tientallen landen en de lockdown was hier nooit zo drastisch of langdurig als in de meeste buur­landen. En wie het in Europa streng vindt, moet eens naar China kijken.

België is een internationale draaischijf, centraal gelegen, en dichtbevolkt met naar licht anarchisme neigende inwo­ners. Tijdens een pandemie speelt dat allemaal in het nadeel, maar alles in beschouwing genomen brengt dit land het er meer dan behoorlijk vanaf. Het kon op meerdere vlakken beter, heel zeker­. De chaos in de woonzorgcentra tijdens de eerste golf en de besluiteloosheid toen de tweede golf zich op gang trok, leidden tot nodeloos veel doden. Maar elders kenden ze eveneens paniek­, begingen ze flaters, keerden ze hun kar en wisten ze het dikwijls ook niet meer.

Dit is nu eenmaal een extreme crisis, met miljoenen doden, drama’s in zieken­huizen en duizelingwekkende tekor­ten. Continenten gingen op slot, economieën kraakten en varianten blijven opduiken. Het is nog niet gedaan. Het is zaak om met een koel hoofd te besturen, in de wetenschap dat alle maatregelen onpopulair zijn en schade nooit te vermijden is.

Ondertussen worden de beleids­makers, althans bij ons, gecon­fronteerd met een schaar dramaqueens die de besluiten van de opeenvolgende Overlegcomités afbranden als een episch falen. Misschien was de beslis­sing om ­theaters en bioscopen te sluiten niet in proportie tot het nagestreefde doel. De daaropvolgende commentaren, die ­waren evenwel pas echt buiten buitensporig.

Hendrik Vos doceert Europese studies aan de UGent. Zijn column verschijnt tweewekelijks op dinsdag.