De ellenlange wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg, komen sinds de covidjaren uitgebreid in de belangstelling. Mondjesmaat worden veel te beperkte budgetten vrijgemaakt om er ‘iets’ aan te doen, maar de noodkreten van zowel hulpvragers als hulpverleners blijven toenemen.

Op vrijdag 6 oktober nog vormden actievoerders in Gent ‘de langste wachtrij’ om de aandacht te trekken op zoveel mensen in de kou. Bij het half miljoen langdurig zieken in ons land tellen we steeds meer mensen met zware psychische klachten.

Bij het half miljoen langdurig zieken in ons land tellen we steeds meer mensen met zware psychische klachten.

Als je wél aan de beurt komt in de geestelijke gezondheidszorg vind je er ook niet steeds het respect en de steun die je verwacht eens je eindelijk de stap durft en kan nemen. Daarvan getuigt ‘Een tijd tussen al mijn tijden’, het indringende verhaal van Veerle Janssens.

Vanaf de eerste pagina’s neemt ze ons, heel direct, mee doorheen haar levensverhaal: haar kwetsuren, leegte en rouw, … maar ook haar levensvreugde en strijdlust. Ondanks de vreselijke feiten in haar leven is het niet hopeloosheid die de boventoon voert, maar eerder strijdbaarheid. Strijd tegen haar objectivering als patiënt, tegen vernedering als psychiatrisch geval, strijd voor waardigheid voor zichzelf maar tegelijk ook voor de velen die in deze wereld onrecht worden aangedaan.

Een boek over haar strijd, dat tegelijk een middel wil zijn in de strijd voor emancipatie van psychisch gekwetsten en voor horizontaal georganiseerde en verbindende hulpverlening voor psychisch gekwetste mensen. Master in de Germaanse filologie, Mexico- en Cubakenner, tolk voor het Europees Parlement, … alles behalve een miserabel slachtoffer van misbruik en psychiatrisch paternalisme dat een meelijwekkende aanklacht formuleert.

Veerle getuigt in een heel directe stijl.

De maatschappelijke omerta over seksueel overschrijdend gedrag en ook over psychiatrische dwang, weegt – ook vandaag nog – zo sterk door dat, wie het aangedaan wordt er ook meestal het zwijgen toe doet. Veerle getuigt in een heel directe stijl: hoe ze eerder haar ouders en omgeving dan zichzelf wil beschermen, en hoe later het ongeloof – of is het onwil te geloven – van de ‘omstaanders’ de trauma’s nog dieper maken.

Lange tijd ‘respecteert’ ze – net als vele lotgenoten – die zwijgcultuur, en gaat tegelijk hard door zonder om te kijken: studeren, les geven, plusmoederen, engagement, … soms ver weg in Mexico, dan weer in eigen land maar met de rug naar (de plek van) het trauma. Gelukkig in een relatie met een man en zijn kinderen, volop geëngageerd als plusmama.

Tot ze samen nog een kind op de wereld willen zetten maar daarvoor op IVF (In-vitrofertilisatie) beroep moeten doen én op zware medicatie om die te doen lukken. De IVF mislukt meerdere keren, en een derde injectie van Decapeptyl Depot duwt haar in een acute depressie.

Op een eerste psychiatrische afdeling krijgt ze geen luisterend oor, maar wordt koudweg in de isoleercel gegooid. Dat doet de crisis escaleren en uiteindelijk leidt dit tot een kortdurende vrijwillige opname in een ander psychiatrisch ziekenhuis.

Haar verhaal stelt gefundeerde vraagtekens bij de waarde van de psychotherapeutische aanpak van één op één.

Ze verliest in dit verhaal haar partner en meteen ook de relatie met haar plusdochters. Die wordt in het Belgisch familierecht helemaal niet beschermd. Wanneer de papa met zijn kinderen na vele jaren uit je leven verdwijnt, ben je zomaar van de ene dag op de andere, plusmama af!

Het boek is geen ongenuanceerde aanklacht tegen de psychiatrie. Veerle kijkt ook dankbaar terug naar hulpverleners die haar vanuit haar eigenwaarde aanspraken.

Haar verhaal stelt gefundeerde vraagtekens bij de waarde van het DSM[1]-gestuurde psychiatrisch werk en bij het overheersende model van psychotherapie één op één. Die reduceren de ‘patiënt’ nog steeds al te vaak, tot een individueel te behandelen probleem terwijl de familiale en maatschappelijke context heel belangrijke meebepalende factoren zijn.

‘Genezing’ die niet hand in hand gaat met verbinding en emancipatie is zelden duurzaam. Mensen isoleren van elke menselijke nabijheid kan maar hoogst zelden en voor zeer korte tijd, een deel van een oplossing zijn.

‘Genezing’ die niet hand in hand gaat met verbinding en emancipatie is zelden duurzaam.

Tussen de verhalen in en rond de psychiatrie neemt Veerle ons plots even mee naar Mexico, Laos, Cuba, een nieuw huis, eindelijk een gezin, …. gelukkige tijden, tussen de vreselijke tijden, …

Ze herinnert er ons telkens aan dat mensen met psychische kwetsbaarheid, mensen die zwaar onrecht werd aangedaan, niet terug te voeren zijn tot eendimensionale beklagenswaardige diagnosedragers. ‘Ik ben net als jullie bezig, levenslustig, strijdbaar.’

Met dit boek, dat ze tijdens haar ‘bubbelloze’ covidquarantaine schreef, nam Veerle de ongelooflijk moedige stap de omerta te doorbreken: over het misbruik dat van haar kinderlijke weerloosheid werd gemaakt, over de inbreuken op haar integriteit door autoritaire kille psychiatrische procedures, maar ook over de strijdbaarheid die de bovenhand is blijven houden.

Ik wens de lezer dezelfde meeslepende ervaring als ik had en de schrijfster veel warme kameraadschappelijke reacties op zoveel strijdlustige kwetsbaarheid.

Boekvoorstelling

Zaterdag 15 oktober 2022 om 14:00
Kristien Hemmerechts in gesprek met Veerle Janssens
De Groene Waterman Wolstraat 7 Antwerpen

Meer info over het boek vind je hier.

Note:

[1] De Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) is een classificatiesysteem waarin internationale afspraken zijn gemaakt over welke criteria van toepassing zijn op een bepaalde psychische stoornis. (nvdr)