“Gisteren had ik zeven taarten en een heleboel koffiekoeken bij. Voor sommige leerlingen een leuk extraatje op de middag, voor andere hun middagmaal.” Bart Crikemans is leraar schilderen en decoratie aan het TNA Londenstraat in Antwerpen. Hij leidt er de werkgroep armoede. Ook buiten de school is hij actief in de armoedewerking. Het voedsel dat hij krijgt van bakkers en warenhuizen, deelt hij uit aan zijn leerlingen.

“Steeds meer ouders op school zeggen: ‘We kunnen nu niet betalen, maar het komt wel, eerst mijn waterfactuur’”, zegt Crikemans. “Neem Sabine*, poetsvrouw en mama van drie kinderen. Ze kwam plots alleen te staan en verdient 1043 euro netto. Af en toe komt ze bij de directeur haar schoolrekening aanzuiveren, soms met een verfrommeld briefje van vijf euro. De directeur zegt haar dan niet meteen hoeveel achterstal ze nog heeft, maar feliciteert haar. Kleine stappen en veel vertrouwen geven, daar komt het op aan. Zo hou je ze betrokken.”

“Jeroen* vraagt of hij op dinsdag en donderdag vroeger mag vertrekken op school: hij heeft een bijbaantje en vindt dat superbelangrijk. Achteraf blijkt dat hij de thuiskas spijst. Soms zitten leerlingen niet geconcentreerd in de les, of gaan plots door het lint als je hen aanspreekt. Als leraar en opvoeder moet je een neus voor die signalen hebben. Daarom moet je niet meteen een klassenraad bijeenroepen of het CLB opbellen, maar wel overleggen met de leerlingenbegeleider. Dat doe je vanuit de zorg dat het met elke leerling goed gaat.”

Ze verbergen dat ze zonder boterhammen naar school komen

Soep voor iedereen

“Een school is geen voedselbank, toch geven we deze winter elke middag gratis soep. We merken dat steeds meer leerlingen zonder boterhammen naar school komen. Vaak gaan ze ‘s middags buiten de school om dat te verbergen. We wisten eerst niet goed of we zouden werken met bonnetjes want dat werkt stigmatiserend: verkopen aan wie het kan en uitdelen aan wie het niet kan. Soep kost zo goed als niks, dus krijgt iedereen hier gratis een kommetje, behalve de collega’s. Zo wordt het niet de soep van de arme mensen.”

“Vaak voelen nieuwe armen zich meer kansarm dan mensen die er al generaties in zitten”, weet Crikemans. “Want plots moeten ze heel veel missen en dat voel je heel erg snel aan. Generatiekansarmen zijn daarin opgegroeid. Vaak kennen zij ook het professionele netwerk beter. Nieuwe armen komen sneller op school terecht, want er is veel schaamte om ergens anders hulp te zoeken.

Dure schoolfacturen

“Een school is het OCMW niet, maar moet de school meedoen aan de duurste sportdag? Voor duizend euro schoolmateriaal aanrekenen? Is dat geen verdoken selectie?”, vraagt directeur Wouter Velle zich af. “Een leerling kwam met het voorstel om met de klas te gaan snowboarden, met het idee: als iemand dat niet kan betalen dan blijft hij gewoon thuis. Wel, daar doen we niet aan mee. Voor de Romereis van mijn kinderen vroeg de school 900 euro voor tien dagen”, zegt Crikemans. “Niemand van de ouders maakte daar een probleem van. Tot ik rechtstond en zei: ‘900 euro, ik vind dat nogal veel’. Pas dan hoorde ik ook sommige andere ouders reageren en zuchten: ‘Ja, onze zoon zal daar toch ook moeten voor gaan werken’.”

Wouter Velle: ”Wij hebben beroepsrichtingen waar het toch wat geld kost om je werkmateriaal aan te schaffen: carrossier, juwelier … Ouders weten niet altijd of hun zoon of dochter de studierichting zal afmaken. Met onze materialenbank moet niemand werkmateriaal aankopen. Gemiddeld is de schoolrekening voor wie hier naar het secundair komt 75 euro voor het hele schooljaar, schoolboeken niet inbegrepen.”

“Alle ouders weten dat ze hun schoolfactuur gespreid kunnen betalen. Wie het plots moeilijk krijgt, moet zich niet schamen het ons te komen vragen. We schelden de schoolrekening ook niet kwijt wanneer ouders het moeilijk hebben. Mensen hebben dat niet graag: ze willen niet schooien, ze willen kunnen betalen… Onze GOK-medewerkster beheert daarom de afbetalingsplannen, niet de boekhouders of het incassobureau. Zij is daar het best voor geplaatst. Wij hebben 244 leerlingen op school. Ondanks de toenemende armoede hebben we op dit moment voor 246 euro openstaande facturen. Als je de kosten van de school beperkt, doe je goed voor elke ouder, weet je. Ook voor wie het tijdelijk moeilijk krijgt.”

Dit artikel verscheen in Klasse op 30 september