Vanavond blikken de Brusselse grootrabbijn Albert Guigui, Antwerps bisschop Johan Bonny, orthodox metropoliet van België Athenagoras Peckstadt en vice-voorzitter Mohamed Achaibi van de moslimexecutieve in Antwerpen terug op die dertig jaar ‘Geest van Assisi’ en op de uitdagingen van hun interreligieuze dialoog en vriendschap.

Het hele verhaal begon op 27 oktober 1986, toen Johannes-Paulus II in de stad van vredesheilige Franciscus ’s werelds religieuze leiders bijeenbracht voor een Wereldgebedsdag voor de Vrede. Op het einde van die bijeenkomst van dertig jaar geleden drong de Poolse paus erop aan “de boodschap van vrede verder uit te dragen en in de ‘Geest van Assisi’ te leven”.

De internationale christelijke lekenbeweging Sant’Egidio nam deze uitnodiging ter harte en zet intussen elk jaar een vredesbijeenkomst in de ‘Geest van Assisi’ op. Het is een soort pelgrimstocht langs verschillende steden van Europa en het Middellandse Zeegebied geworden.

Telkens komen religieuze leiders van verschillende christelijke denominaties, joodse en moslimleiders en leiders van Oosterse godsdiensten bijeen om hun gezamenlijk vredeswil uit te spreken, erover van gedachten te wisselen en om tegelijkertijd voor vrede te bidden. De bijeenkomsten in de ‘Geest van Assisi’ hadden al vaker plaats op bijzondere plaatsen en momenten in de recente geschiedenis van Europa. Zo waren de religieuze leiders nauwelijks twee maanden voor de val van de Muur van Berlijn, in september 1989, bijeen in Warschau en dialogeerden joden, christenen en moslims in 1995 in de ‘Geest van Assisi’ in Jeruzalem.

 De bijeenkomsten liggen bovendien aan de basis van een netwerk aan contacten, dat al vaker zijn nut bewezen heeft in crisissituaties. Gelukkig beschikten heel wat religieuze leiders via deze bijeenkomsten over elkaar mobiele nummer toen vijftien jaar geleden twee vliegtuigen zich in de Twin Towers boorden en het is in de ‘Geest van Assisi’ dat Sant’Egidio stakeholders bij elkaar wist te brengen in conflicten in Mozambique, Algerije of Ivoorkust. Ook recentere vredesinitiatieven op het Filipijnse eiland Mindanao, in Nigeria en in de Centraal-Afrikaanse republiek zijn schatplichtig aan deze jaarlijkse bijeenkomsten.

 Ongetwijfeld is huidig paus Franciscus in september naar de verjaardagseditie afgezakt omdat ze opnieuw in Assisi plaatsvond. Maar wellicht was hij er ook omdat andere religieuze leiders, zoals de oecumenische patriarch Bartholomeus I van Constantinopel, present waren en omdat – we citeren patriarch Bartholomeus – “elke religieuze familie en elke culturele traditie op dit cruciale moment in de geschiedenis een zelfkritische introspectie moet aandurven: welke vergissingen hebben we begaan en waar en wanneer waren we niet aandachtig genoeg; hoe komt het dat fundamentalisme is ontstaan en hoe kunnen we het isoleren en uitzuiveren?”

 Dat is wellicht de kracht van de ‘geest van Assisi’: dat de onderlinge vriendschappelijke relaties tussen godsdienstige leiders intussen zo hartelijk zijn geworden, dat ze in hun onderlinge reflecties de gemeenplaatsen kunnen overstijgen en met diepgang durven nadenken over hoe ‘iedereen vredestichter kan zijn’. Want in tegenstelling tot courante meningen in de Westerse pers zijn religieuze leiders zich ervan bewust dat de godsdienst ‘misbruikt’ kan worden om geweld te rechtvaardigen en dat hun vredeswil en gemeenschappelijk gebed om vrede – hoe belangrijk ook – met concrete daden van vrede en verzoening gepaard moeten gaan.

 Maar concrete daden van verzoening in de ‘Geest van Assisi’ zijn er volop geweest. “De godsdiensten hebben her en der de kunst van de dialoog en het samen-leven ontwikkeld”, vertelt Andrea Riccardi, de kerkhistoricus die in 1968 Sant’Egidio in Rome oprichtte. “Ik denk aan die Nigeriaanse imam, zijn collega priester en een protestants pastor die enkele jaren geleden in Abidjan een menigte stopten die na de brand in een moskee een kerk wilde platbranden. Of aan de imam, de pastor en de aartsbisschop van de Centraal-Afrikaanse hoofdstad Bangui die bruggen legden tussen ’s lands etnisch-religieuze groepen om zo een langdurige burgeroorlog te vermijden.”

 De nieuwe president van de Centraal-Afrikaanse Republiek, Faustin-Archange Touadéra, was in september jongstleden formeel toen hij in Assisi zei: “Zonder de ‘Geest van Assisi’ stond mijn land nu in brand. Het is dit netwerk van interreligieuze vriendschap dat zich voor mijn land heeft ingezet, toen er verder haast niemand belangstelling voor de Centraal-Afrikaanse Republiek toonde. En nu moeten we voortwerken aan het herstel van de verschillen gebedsplaatsen die tijdens het burgerconflict in ons land verwoest werden. Dat is immers een krachtig teken van verzoening: waar gebedsplaatsen hersteld worden, wordt ook de vrede herboren.”

Concreet: op donderdagavond 27 oktober gaan grootrabbijn Albert Guigui van Brussel, bisschop Johan Bonny van Antwerpen, orthodox metropoliet van België Athenagoras Peckstadt en vice-voorzitter Mohamed Achaibi onder leiding van internationaal vice-voorzitster Hilde Kieboom van Sant’Egidio vanaf 20 uur onder de titel “30 jaar Geest van Assisi – Vruchten en uitdagingen voor de interreligieuze dialoog” in gesprek in het auditorium van BNP Paribas aan de Meir 48 (ingang via de Wapper) in Antwerpen.