Op 24 juni 2023 ging het dubbelinterview door in Leuven in de stedelijke bibliotheek over het Verzet met twee vooraanstaande schrijfsters over dit thema. Graag heb ik vanuit het publiek mogen deelnemen aan de gesprekken rond “Ge wint geen oorlog zonder verzet” en “De beul is dood”  over Verzetslieden en –helden van WO II – tevens kampgevangenen .  Die romans met biografische documenten als solide basis zijn van  Rita Vrancken en Kristien Hemmerechts. Het interview met de uitgever van EPO vond plaats Tweebronnen in het kader van Boek Lokal : boekvoorstelling ‘Ge wint geen oorlog zonder verzet’ met auteur Rita Vrancken . We kregen zeer boeiende gesprekken te horen en konden  naar de diepte gaan wat het denken over de mens betreft. Onze conclusie was ook juist dat we allemaal vaak wegkijken – meestal onbewust – wanneer leed van mensen onze oren wil bereiken. Dat  we misschien meer bewust moeten aan “emotionele arbeid” leren doen en daarover spreken; maar ook dat deze arbeid – even goed als handenarbeid of geestelijke arbeid – stresserend is en dat je daar dus met zorg moet mee omgaan. Leed dragen is een lovenswaardige vorm van medemenselijkheid maar het is ook geregeld zwaar werken.

Het eerste kwartier moest ik door omstandigheden missen, maar wat ik daarna hoorde en zag vond ik goed. Voedsel voor de geest en de ziel. Wij lezen thuis allebei beide boeken.

Vanuit het publiek heb ik inbreng gehad nadat het hoopgevend feit werd vastgesteld door de schrijfsters, dat in grote nood en verdrukking zoals in de oorlog, wanneer menselijke wezens gruwelijke daden stellen naar anderen, bepaalde mensen toch juist heel goed samenwerken, elkaar steun verlenen en dragen.

Ik mocht in die context graag op het vermaarde filosofisch-ethische concept “La petite bonté” wijzen. Dat idee over het bestaan van een universele “kleine goedheid” is filosofisch uitgewerkt door de Frans-Joodse denker en ethicus E. Levinas (1906 – 1995). Dit grote filosofische idee ontwikkelde de denker zeer waarschijnlijk op basis van de beschrijving van situaties en menselijke interactie gedurende de oorlog tegen de Nazi’s in Rusland in het fameuze boek Leven en Lot van de grote oorlogscorrespondent en romancier Vasili Grossman (1905 – 1965). In onze tijd pikken denkers als ethicus en bijbelfilosoof prof Roger Burggraeve en schrijver, publiek figuur en psychiater Dirk De Wachter dit principe op en promoten het.

“De kleine goedheid” komt neer op een basale, fundamentele menselijke houding van compassie en concrete steun verlenen, in kleine maar wezenlijke gebaren en daden – ondanks alles – ondanks de gewone vijandigheid en onverschilligheid die vaak heerst onder mensen.

Zoals in het sprekende voorbeeld van de eenvoudige Russische boerin die in een door de Duitsers platgebrand eigen land, terwijl haar zonen en man werden vermoord door de SS, toch een Duitse soldaat die nu krijgsgevangene is (POW) en in haar boerderij wordt vast gehouden, te drinken geeft.

Het gaat dus ook over de houding niet te blijven vastzitten in boosheid & rancune of in gemakzucht.

Een punt dat naar voor kwam in de gesprekken in Leuven is dat na de oorlog de meeste buren en zelfs familie, zich vaak bleken af te sluiten voor de bloedstollende verhalen van gemarteld worden van de Verzetsmensen.

De concluderende gedachte kwam dan naar boven dat wij allen vaak onbewust ook vandaag onze oren en ogen sluiten voor lijdensverhalen van onze medemensen.

Bijvoorbeeld voor de vele zelfdodingen (1000 Vlamingen per jaar!); voor de bedelaarster op straat; voor de Kinderarmoede (lege brooddoos); voor het Zware Leed in de psychiatrie of de gevangenis…

Het gaat dus om leed en miserie die veel dichter bij huis blijft spelen en bestaan dan de noodsituaties die we in de media zien over toestanden in verre landen – en waar in de publieke opinie vaak relatief veel aandacht en debat aan gewijd wordt.

Ik kreeg de kans erop te wijzen dat de mens in mijn ervaring en mijn denken inderdaad op zulke wijze in het leven staat dat hij / zij maar beperkt leed kan dragen.

Het is zo dat psychiaters en zelfs huisartsen wel 4 jaar van hun leven verliezen door het leed van hun patiënten te beluisteren. Dat is de zogenaamde “secundaire traumatisering”. (Bron: statistiek geciteerd door professor em. psychiater en therapeut Piet Nijs).

Die steunende houding waarbij we de andere mens met zijn verhalen wél laten komen noodzakelijk om de wereld te verbeteren. Een zeer mooi project dat het leven van velen echt beter kan maken. Deze praktijk van het steunend nabij zijn verrijkt de luisteraar ook in niet geringe mate. Hier ligt een kans tot verdieping. Tot mensenkennis en zelfkennis opdoen en tot het verwerven van “savoir vivre”. Tot het komen van dieper en meer solide begrip van wat het leven – de existentie – juist inhoudt. Een kans om onze waarde-schalen te ijken.

Mensen die het zwaar hebben of die erge dingen hebben beleefd zitten soms vast in de idee “je kunt het verleden toch niet veranderen”. In werkelijkheid maakt het een groot verschil wanneer je met je pijnlijke verhalen niet alleen gelaten wordt. Wanneer medemensen bereid blijken naar jouw ervaringen te luisteren. Met andere woorden: je kunt wel de “kijk” op die trauma’s en verhalen verbeteren. En door te “delen” wat er op je hart drukte raak je het wel degelijk voor een stuk kwijt. “Expressie” na zware avonturen is een prachtig middel om weer met je leven goed verder te kunnen; een procedé dat nog te weinig bekend lijkt.

Jongeren als verborgen mantelzorgers

In dit verband pleit ik al langer waar de kans zich voordoet voor  meer aandacht voor “emotionele arbeid”. Er zijn ongetwijfeld veel mensen die deze vorm van arbeid verrichten – niet alleen bij het zorgpersoneel in de ziekenhuizen of in de therapieruimten  van de professionele hulpverleners – die te weinig gezien en gewaardeerd worden. Veel van dit werk wordt aan vrijwilligers overgelaten die nog altijd niet waard worden geacht financieel vergoed te worden. Zoals de honderden vrijwilligers bij de uitstekende hulplijn Tele-Onthaal. Onlangs deed het tijdschrift Visie van de mutualiteit een boekje open over de vele kinderen die thuis voor een ouder “mantelzorg” opnemen. Een op vijf jongeren in de leeftijdsgroep van 11 tot 18 jaar levert die waardevolle Arbeid zonder er woorden voor te hebben. Het gaat over volwassen personen met een langdurige ziekte of beperking. “Daarbij horen ook heel wat familieleden met een alcohol- of drugsverslaving of met psychische problemen. Het taboe is daar nog groter. Kinderen schamen er zich vaak voor en verstoppen het voor de buitenwereld. Hier is sensibilisering nodig. Die jonge mantelzorgers hebben nood aan een begripvolle houding in hun omgeving.” stelt Illse Janssens stafmedewerker mantelzorg van Samana. (Visie 15 juni 2023)

Goed, echt Luisteren is ook werken!

In oorlogstijd én in vredestijd.

Steun voor een nieuwe website

We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.

Steun hier