Ik
heb zo de gewoonte om hypes over mij heen te laten gaan, maar nu krijg ik toch
de rillingen, koud en warm van onbegrip, van die zogenaamde
‘Ijsemmeruitdaging’. Deelnemers
worden door hun voorganger “genomineerd” om binnen de 24 uur een filmpje
van zichzelf op internet te plaatsen waarin ze een emmer ijswater over zichzelf
heen gieten om vervolgens drie nieuwe mensen uit te dagen met dit fenomeen mee
te doen. Wanneer iemand de uitdaging niet aangaat of niet binnen de tijdslimiet
voor elkaar krijgt, dient deze persoon 100 dollar te doneren aan de ALS
Association in Amerika, de ALS Liga België vzw in België of de ALS Stichting
Nederland in Nederland. Wanneer iemand de uitdaging wél aangaat, hoeft deze
volgens de regels niet te doneren. 

Is
het nodig om een emmer water te verspillen om aan te tonen dat je een
associatie steunt die patiënten met een bepaalde ziekte wil genezen? Dus tot
zover reikt onze vrij-gevigheid? 

Een ‘hype’
noemen ze dat, volgens definitie ‘een door veel mensen gedeelde belangstelling
of bezigheid die na korte tijd voorbij is’. Het gaat dus om een kortstondige
uitspatting van mededogen ten opzichte van onze zieke medemens. Ijskoude
druppels op een hete plaat. Vandaag dompelen mensen zich onder in vluchtigheid,
iedere foto of ieder filmpje is een zoekertje voor aandacht. Facebook, door
gezichten bladeren als door een boek, zonder het ooit te lezen. Snapchat, tien
seconden en iets is terug niets. Instagram, bij elke mooie wandeling die ik
maak, projecteer ik een beeld de wereld in. Plastische chirurgie van geluk. Twitter,
nieuwsberichten als pingpongballen de wereld in bombarderen, hoe sneller ze van
tafel vliegen hoe liever. Terug de vergeetput in. Daar heb ik het moeilijk mee,
met die vergeetput die alsmaar voller raakt. “De Ice Bucket Challenge werd in
geen tijd een wereldwijde hit met 2,5 miljoen filmpjes op YouTube waarbij
mensen een emmer ijswater over zich heen krijgen.” (De Standaard) Ik durf mij
niet eens afvragen hoeveel water dit grapje heeft gekost. Geen geld in elk
geval, anders was er al lang een oorlog om ontstaan. Zo gebeurt dat als het
gaat om ‘kostbare’ grondstoffen zoals goud of rubber, maar als het om een basisbehoefte
als drinken gaat, dan staat de kraan oneindig open. Het verwondert mij eerlijk
gezegd geenszins dat het een hype van Amerikaanse oorsprong is. De Verenigde
Staten, waar te veel nooit genoeg is. Ik walg van al die overdaad. Ik ontken
niet dat het deze tot voor kort onbekende liga in korte tijd een smak geld
opgeleverd heeft. Toch ga ik niet akkoord met de manier waarop, vooral omdat
velen zich niet eens bewust zijn van hun borstklopperij. De campagne speelt in
op ons vergeten kuddegevoel en dat is slim gezien: sociale media, een simpele
emmer water en een paar bekende gezichten zoals Cristiano Ronaldo, Oprah
Winfrey of Mark Zuckerberg en we hebben de ingrediënten bijeen voor een
toverformule. Die ‘originele manier’ om een ziekte in het licht te stellen had
voor mij toch een andere en meer respectvolle verpakking mogen krijgen. De
inhoud van de oproep is kostbaar, maar de vorm is kostelijk. Moet iets trouwens
altijd eerst opvallen vooraleer het van waarde is? Vele mensen doneren net
zoals ik al jarenlang stilzwijgend ter ondersteuning van de rechten van de
mens, maar deze Ice Bucket Challenge toont alweer aan hoe de extraverte mens de
toon aangeeft. Alsof iedereen om ter luidst moet schreeuwen, gewoon om gehoord
of gezien te worden. We leven in een wereld van overvloed, van vergeten
schaarste. Van vergeten gelijkheid, broederlijkheid en vrijheid. Ik wil
internet in mijn broekzak, een vogelkooitje zonder opening. Alles draait om
ego, kijk wat ik voor een ander doe. Het is een feit, geen enkele manier om
geld in te zamelen is perfect, maar als eyeopener kan dit wel tellen in zijn
negatieve balans. 2,5 miljoen filmpjes maal 10 liter drinkbaar water voor een
gemiddelde emmer… Al vlot een dozijn Olympische zwembaden. Bovendien is elke
emmer verspild water er één te veel. Het beeld van een groep kinderen die in
Ghana vochten om onze waterflesjes, brandt na twee jaar nog even hard op mijn
netvlies.

Hoeveel mensen
uit die 2,5 miljoen filmpjes op YouTube weten wat ALS precies is? Hoeveel
mensen weten wat ebola is? De prestatiedruk stijgt, we worden gedwongen om veel
te weten en mee te kunnen met onze tijd, waardoor we uiteindelijk niets weten
over alles. Ik zeg niet dat deze tijd slechter is dan dat vroeger. Tenslotte is
het niet de tijd die verandert; de seconden tikken nog altijd op hetzelfde
ritme weg, enkel in een nieuwe tijdsgeest, een concept met een nieuwe inhoud.
We geloven graag dat elke dag een begin is, terwijl slechts de donkerte
‘vandaag’ van ‘gisteren’ of ‘morgen’ scheidt. Net zoals de dagen, begrenzen
mensen elkaar en denken zichzelf en anderen in hokjes, alsof iedereen uit een
logische oorzaak-gevolg formule bestaat. Ik denk dat het geen kwaad kan tegen
de wijzers in te lopen, de cijfers van die formule door elkaar te gooien. Enkel
wij kunnen ervoor zorgen dat de tijd niet verloren gaat, dat er bevroren
momenten bestaan die zo mooi zijn, eerlijk en klein, dat niemand zich zorgen
maakt om de stilte ervan. Het is bijna overbodig om kritiek te geven door een
beeld op te roepen van Afrikaanse vrouwen of kinderen die met een kuip op hun
hoofd balancerend door een dor landschap wandelen op zoek naar water. We zijn
zodanig aan die stereotype beelden gewoon geworden dat ze ons koud laten. Kouder
dan het ijs in die emmer. Ze zijn in die diepe vergeetput verdronken. Mensen
zijn vergeten hoe het voelt om honger te hebben of dorst. Daarom stel ik een
aangepaste formule van de Challenge voor: draag een emmer 5km heen en wandel even
ver terug met een gevulde emmer en beslis daarna wat je met het water doet.
Zonder
bewustzijn verliest iets veel van zijn betekenis.