Kan de coronacrisis gezien worden als een erg verkleinde en versnelde versie van de klimaatcrisis? Een aantal zaken komen in elk geval sterk overeen. Hieronder zeven gelijkenissen en enkele conclusies.

1. Net zoals in het debat over klimaatverandering, zien we in een eerste fase wetenschappers tegenover (rechtse) politici staan. In Vlaanderen zagen we dit het duidelijkst met Theo Francken die Van Ranst een pande-mietje noemde op 26 februari. Anderhalve week later verklaarde partijgenoot Bart De Wever: “We moeten ons de vraag durven te stellen of onze reactie op het coronavirus niet erger is dan corona zelf.” De tegenspelers van de rechtse politici zijn op dat moment eerder academici dan linkse politici.
2. De economische belangen van enkele grote spelers staan in de weg van een verantwoorde aanpak. Inzake de klimaatcrisis is dat al een tijd duidelijk. Tijdens de coronacrisis zien we een versnelde versie. Op 4 maart communiceerde over aankomende maatregelen het VBO: “Schiet niet met een kanon op een mug.” Ze wilden geen te drastische ingrepen die de economie zouden schaden. In verschillende bedrijven zien we conflicten ontstaan tussen arbeiders die niet langer willen werken en bedrijven die hun willen dwingen voort te doen. Maandag 16 maart legden werknemers van Audi Vorst het werk neer. Een gelijkaardige strijd was gaande in de auto-industrie in Italië. Net zoals in de strijd tegen klimaatverandering zien we dat elk bedrijf tot op het laatste moment nog een laatste centje eruit wil persen. Nog een laatste voorbeeld: Amazon kan gezien de lockdowns gouden zaken doen. Dus de verdeelcentra moeten blijven draaien, tegen de eisen van de vakbonden in. Ondertussen zijn in verdeelcentra in Spanje en Italië al verschillende werknemers besmet met het virus.
3. Rond de coronacrisis krijgen we nu al een tijdje alarmerende berichten vanuit de klassieke mediakanalen. Vaak berichten die ertoe moeten leiden dat mensen het probleem serieus nemen (de getuigenis van Kat Kerkhofs vanuit Italië ging me persoonlijk iets te ver). Als dit discours rond klimaat de kop opsteekt (denk aan Greta Thunberg), dan wordt dit afgedaan als paniekzaaierij of alarmisme dat nergens toe leidt. Door vooruit te denken en de piek af te vlakken kan de coronacrisis gecontroleerd worden. De klimaatcrisis heeft een gelijkaardige dynamiek: Hoe langer je wacht, hoe groter de ramp.
4. We zien bij beide crisissen dat een heel aantal rechtse politici het in een eerste fase op zijn beloop laten. Ze minimaliseren het probleem aan de ene kant en proberen het vertrouwen te winnen bij de bevolking dat het wel goed komt. Voorbeelden zijn Trump, Bolsonaro, Johnson, … .
5. Tot de realiteit hen plots dwingt hun kar te draaien. Dit gebeurde alvast voor de N-VA in België maar ook voor Trump en Johnson. Alle drie veranderden ze in elk geval hun toon. Zo is N-VA nu voor een doortastende aanpak en verklaart Trump dat hij aanvoelde dat het een pandemie was, lang voordat het virus als pandemie benoemd werd door de Wereldgezondheidsorganisatie. Dit lijkt erg op het proces dat de premier van Australië doormaakte tijdens de bosbranden. Nadat het land een tijdje in brand stond, kreeg hij het dan toch over zijn lippen dat er een verband bestaat tussen bosbranden en klimaatverandering. Op een bepaald moment is de realiteit zo serieus en zelfevident dat die nog langer ontkennen geen optie meer is.
6. We zien ook dat van bovenuit vooral de individuele verantwoordelijkheid wordt benadrukt. “Wat kan jij doen in de strijd tegen het coronavirus?”, deze info krijgen we langs alle kanten over ons heen. Waar natuurlijk niets mis mee is. Maar bedrijven bleven gewoon door doen met het maken vaak nutteloze producten en velen praatten over de lockdownfeestjes. Die inderdaad verwerpelijk zijn. Net zoals het afval op de weide van Pukkelpop schandalig is en steeds wordt opgerakeld als jongeren de politieke verantwoordelijkheid inzake klimaatverandering aankaarten. De individuele verantwoordelijkheid is er, maar wordt ook gebruikt om de verantwoordelijkheid van de politiek en grote economische spelers weg te moffelen. In beide crisissen.
7. Een meer abstracte maar niet minder relevante overeenkomst is dat we in de aanloop naar de beide crisissen uitgaan van een soort eeuwige stabiliteit van de westerse wereld. Ik en velen rondom mij hadden vorige week het gevoel in een film te zitten. Niemand zag het aankomen dat onze samenleving zo snel tot stilstand gebracht zou kunnen worden. Ook inzake klimaatverandering veronderstellen mensen dat het leven wel verder zal kabbelen zoals het is. In ieder geval in onze westerse wereld. We denken immuun te zijn voor grote schokken. Inzake klimaatverandering bestuderen wetenschappers onder andere de mogelijkheid dat het wereldwijde voedselsysteem op een gegeven moment instort. Wat we omtrent corona wel lijken te aanvaarden – dat het serieus kan misgaan – lijken we rond klimaatverandering nog niet helemaal te plaatsen.

Op die manier beschouwd lijkt de coronacrisis een verkleinde en versnelde versie van de klimaatcrisis. Het gaat véél sneller voorbij en er staan véél minder levens op het spel. Door de gelijkenissen te zien, wordt sneller duidelijk wie welke rol speelt in strijd tegen klimaatverandering. Enkele algemene conclusies lijken me wel al mogelijk: alarmisme werkt wel en is in deze crisissen noodzakelijk, de stabiliteit van onze samenleving is niet eeuwig, het aanspreken van individuele verantwoordelijkheid mag grotere meer machtige actoren niet indekken. Ooit worden zij die de crisis minimaliseren geconfronteerd met de realiteit.