“Economische groei zonder herverdeling van de rijkdom, maakt een land niet veel rijker. Laat nu net Brazilië hiervan hét voorbeeld bij uitstek zijn.”

Rio de Janeiro is een fantastische stad. Er is de zon, de zee, de muziek; er zijn de feestjes, de fantastische (en goedkope) caipirinhas en de vriendelijkheid van de Cariocas. Alle clichés op een hoopje, lijkt het wel, maar het bijzondere aan Brazilië is net dat al die clichés ook waar zijn.

En toch is ook Rio het paradijs op aarde niet. Enkel strandtoeristen met grote zonnebrillen of Chinezen en Japanners (sorry voor deze veralgemening maar ook dit cliché is hier zo waar) met gigantische camera’s kunnen ernaast kijken: Rio is een stad vol spanningen, vol onderhuids (en soms niet zo onderhuids) ongenoegen.  Zoals meestal de reden is voor spanning in een samenleving, is ook hier de reden ‘ongelijkheid’. 

En je hoeft heus niet naar de favela’s te gaan om deze ongelijkheid te zien: in Copacabana of Ipanema, de mythische stranden bij uitstek, zwerven talrijke daklozen rond, overlevend op het afval van toeristen. Straatkinderen komen er de rest van het voedsel onder je neus wegrissen, waarop ze weggewuifd worden als vuile vliegen door de middenklasse, die het vaak slechts net ietsje beter heeft.  

De armoede is simpelweg niet het meest schrijnende in de favela, waar iedereen voor elkaar zorgt en niemand eenzaam langs de weg zal sterven, maar wel in deze ‘hogere klasse’ wijken, waar het zich manifesteert in de vorm van een pijnlijke, individuele en eenzame survival of the fittest.

Mijnheer Van Rompuy verklaarde vorige week trots dat de economische groei zich in de EU in 2014 zou herstellen. Dat is heel fijn, maar jammer genoeg is de nieuwswaarde daarvan nul. Want economische groei zonder herverdeling van de rijkdom, maakt een land niet veel rijker. Laat nu net Brazilië hiervan hét voorbeeld bij uitstek zijn:  de 1procent rijken voelen de groei in de zin van extra, voor hen bijna waardeloos geld op hun bankrekening.

Maar noch aan de allerarmsten, noch aan de middenklasse, komt ook maar enig deel van deze rijkdom toe. De enige manier om vandaag de dag wereldwijd de economische en sociale crisissen op te lossen, is logisch gezien dan ook door onze fixatie omtrent economische groei even te laten varen en in plaats daarvan te bestuderen op welke andere manieren een land de crisis dan wél kan overkomen.

Ongelijkheid leidt tot ongenoegen en in het beste geval tot protesten. Dit was het geval in Brazilië in juni vorig jaar, toen miljoenen Brazilianen in verschillende steden op straat kwamen om te ijveren voor beter onderwijs, tegen een verhoging van het prijskaartje voor transport en, als antwoord op de gigantische politie-repressie, voor een menswaardige behandeling van alle Brazilianen door de staat.

Momenteel lijkt alles rustig, maar in stilte worden verschillende protesten voorbereid, inclusief demonstraties tijdens de Wereldbeker. Deze initiatieven worden georganiseerd door de middenklasse en zijn een goed begin. Toch zijn ze slechts een pril begin, want de grootste ongelijkheid bevindt zich nog steeds in de favela’s, waar de inwoners volledig in de steek gelaten worden door de overheid. 

Hoewel de regering de bewoners probeert zoet te houden met allerlei semi-sociale projecten, zit het er zeker in dat deze inwoners het allemaal niet zomaar meer zullen slikken. Hun frustratie wordt niet enkel gevoed door het gigantische gebrek aan publieke voorzieningen en de verwaarlozing van hun buurten, maar evenzeer door het enorm repressieve en gewelddadige gedrag van de politie die volgens hen hun grondgebied eerder bezet dan bewaakt. Als zij eenmaal beslissen om in opstand te komen, zou de toestand in Brazilië wel eens volledig kunnen exploderen.

Het is duidelijk: het Brazilië van 2014 moet zijn ware gelaat nog tonen.

Foto: copyright @anovademocracia: www.anovademocracia.com.br. Studentenprotesten in Rio – oktober 2013