Beiden
klampen zich aan de macht vast om het eigen hachje te redden.
Nkurunziza ambieert, tegen de grondwet in, een derde ambtstermijn om
een procesgang wegens corruptie te vermijden en ook Bouterse wil per
se president blijven om uit de handen van het gerecht te blijven.

President
Desi Bouterse heeft met zijn Nationale Democratische Partij (NDP) op
25 mei de presidentsverkiezingen in Suriname gewonnen. De partij
behaalde 27 parlementszetels en de grootste tegenspeler, het
oppositieblok
V7 dat bestaat uit onder meer de Creoolse NPS, de Hindostaanse VHP en
de Javaanse PL

kreeg volgens de voorlopige uitslagen 17 zetels. De Alternatieve
Combinatie, een gelegenheidscombinatie van Ronnie Brunswijk, kreeg 5
zetels.

Het is de eerste keer in de Surinaamse parlementaire
geschiedenis – Suriname is 40 jaar onafhankelijk – dat een partij
die alleen aan de verkiezingen heeft deelgenomen, als winnaar uit de
bus komt. Zoals de kaarten nu liggen zal de NDP alleen een regering
kunnen vormen. Dit was ook het doel van Bouterse. Vandaar dat hij ervoor koos om zonder
partners deel te nemen aan de stembusgang.

Met 27 zetels in De
Nationale Assemblee slaagt de NDP er niet in haar presidentskandidaat
in het parlement te kiezen, waar een tweederde meerderheid of 34
stemmen voor nodig zijn
en dus medewerking van andere partijen.
De verwachting is dat de zittende president, Desi Bouterse, in de
Verenigde Volksvergadering (VVV) zal worden herkozen. Zoals de kaarten nu liggen zal de NDP ook in die volksvergadering de meerderheid hebben. De VVV, die parlement en districts- en ressortraden bijeenbrengt,
komt in laatste instantie aan het woord. De tweede optie, verkiezing
in de VVV door de 933 leden, vergt veel meer organisatie en achterkamerpolitiek. Iets wat nauw de deur naar corruptie openzet. In het verleden
heeft zich dit meermaals voorgedaan.

‘Bij
God en in Suriname is alles mogelijk’
…behalve de bijna zeventigjarige Bouterse van de macht houden. Zijn
eclatante verkiezingsoverwinning is geen verrassing.
Opiniepeilingen, ook van Nederlandse origine, gaven aan dat de NDP
met vlag en wimpel zou winnen van zijn uitdager ‘sheriff’
Chandrikapersad
Santokhi,
de leider van het V7 oppositieblok dat op 17 zetels bleef steken.

Bouterse
had het in zijn regeerperiode tussen 2010 en 2015 als staatshoofd
gemakkelijk. In de eerste jaren van die periode had hij de
economische wind mee. Dankzij winsten uit bauxiet, olie en goud is
een minimumloon ingevoerd, zijn de pensioenen en kinderbijslag
verhoogd en sociale woningen gebouwd. Het grootste deel van de zeer
jonge bevolking is dus tevreden over de populaire Bouta, zoals
Bouterse ook genoemd wordt. Maar de overheidsfinancieën ogen minder
fraai: de staatskas is bijna leeg waardoor Suriname niet langer aan schuldeisers kan tegemoet komen en een devaluatie van de Surinaamse dollar dreigt.

Suriname
in een notendop

Suriname
is een jong land. Pas in 1975 is het politiek onafhankelijk geworden
van Nederland. Samen met andere Caribische landen heeft Suriname de
twijfelachtige eer als eerste te zijn gekoloniseerd en als laatste te
worden gedekoloniseerd. Van de 22 onafhankelijke landen die tot
Latijns-Amerika behoren, zijn er slechts 2 die een andere voertaal
dan het Spaans of Portugees gebruiken. Dat zijn Guyana en Suriname.

Met haar 163.000 vierkante kilometer – meer dan vijf keer België –
en net geen 500.000 inwoners is Suriname een
dwergland van het type ‘ons-kent-ons’. Suriname
kan door haar heel bijzondere bevolkingssamenstelling terugvallen op
een rijke culturele traditie, die tot op vandaag voortleeft.
Vertegenwoordigers van vrijwel de hele wereld zijn ooit aangespoeld
op ‘de wilde kust’ als veroveraar, slaaf, contractarbeider of
migrant: Nederlanders, Fransen, Engelsen, Afrikaanse slaven van de
westkust, Chinezen, Hindostanen, Javanen en natuurlijk de inheemse
groep, die op dit ogenblik in groten getale aangedikt wordt met
Brazilianen en nieuwe Chinezen.

Suriname
is
de verkleinde schaal van een flink stukje aardbol.
Nederlands
is de voertaal in onderwijs, administratie en politiek, en behoort
als derde land tot de Nederlandse Taalunie. Suriname is daardoor zeer
uniek voor Nederlandstaligen. Het aantal Belgische stagiairs neemt
jaarlijks toe. In welk ander land kun je nu je eigen taal spreken met
een bewoner van het tropische regenwoud? Schrik dus niet als je diep
in het Surinaamse binnenland Saramaccaanse kleuters ‘zie ginds komt
de stoomboot uit Spanje weer aan’ hoort opdreunen. Ook ‘in een
klein stationnetje, ’s morgens in de vroegte’ en ‘Sinterklaasje,
heilig baasje’ hoor je er overal.

Fietsen
door de geschiedenis

Enkele
jaren geleden fietste ik vaak via de Surinamerivier van Paramaribo
naar Domburg. Dat is hooguit 25 kilometer, maar bij een temperatuur
van 33 graden die door de hoge vochtigheid aanvoelt als 45 is dat
geen sinecure. Bij Boxel, in de buurt van een voormalige marinebasis,
hield ik dan meestal even halt. Dat slaperige dorp haalde ooit even het
wereldnieuws. Van daaruit vertrok een patrouilleboot naar Paramaribo
om het politiebureau aan de Waterkant aan flarden te schieten. Dat
gebeurde in de ochtenduren van 25 februari 1980: het begin van de
militaire staatsgreep van een groepje onderofficieren onder leiding
van een zekere Desi Bouterse. Op diezelfde marinebasis begon in 2007
een proces over de Decembermoorden met als hoofdverdachte Desi
Bouterse. Die laatste kwam echter niet opdagen.

Wat
ging vooraf aan dat wapengekletter? Na de onafhankelijkheid in 1975
liep het in Suriname snel mis. Wanbeleid,
corruptie, nepotisme, verkwisting van een verleidelijke geldpot van
3,5 miljard Nederlandse gulden, een machteloze regering en een
Nationale Assemblee die in de volksmond ‘circus stupido’ werd
genoemd, vroegen om het uitschoppen van ‘de oude schoenen’, zoals
de traditionele partijen, NPS en VHP, smalend werden genoemd. De
grondwet werd opgeschort, het parlement buiten werking gesteld en
politieke partijen werden verboden.

De militaire coup bracht een
grondige wijziging van de verhoudingen binnen de Surinaamse politieke
arena. Kleine linkse partijen sprongen in het politieke vacuüm en
dreven Suriname even in Cubaans vaarwater. Samen met de militairen
wilden zij een revolutionair-nationalistisch alternatief voor de
‘oude politiek’ uitwerken. Het pakte anders uit. Zeker na die
beruchte nacht van 8 december 1982, waarin vijftien vooraanstaande
burgers die oppositie voerden tegen het militair regime, koelbloedig
werden vermoord.

‘Op de vlucht neergeschoten’, was de officiële
versie van Bouterse. Vanaf toen werd het regime internationaal – en
vooral door Nederland – volledig geïsoleerd. In 1985 hield Bouterse
het geflirt met Castro voor bekeken en sloot een akkoord met de
politici van de ‘oude orde’. Die ‘verbroedering’ tussen
burgerpolitici en militairen leidde in 1987 tot het herstel van de
democratie. Er kwam een nieuwe grondwet en er werden opnieuw algemene
en vrije verkiezingen gehouden.

Bouterse richtte een eigen partij op:
de NDP (Nationaal Democratische Partij), maar het Nieuw Front,
bestaande uit de traditionele, etnische partijen en aangevuld met de
SPA, behaalde de ene klinkende overwinning na de andere: in 1987, in
1991 en in 2000. Alleen in 1996 werd het Nieuw Front door een aantal
politieke intriges opzij gezet.

Het
proces rond de Decembermoorden

De
Surinaamse kiezers hadden de kaarten niet gemakkelijk gelegd: door
hun stem uit te brengen voor de NDP bestond immers de mogelijkheid
dat zij de hoofdverdachte in een strafproces in het presidentiële
zadel hielpen. Ook na de verkiezing van Bouterse tot president ging
de strafzaak voort, maar de hoofdverdachte zelf is nooit aanwezig
geweest op een zitting. Door het juridische steekspel van de
verdediging moesten er almaar zittingen uitgesteld worden. Het
resultaat was dat de belangstelling van de publieke opinie in
Paramaribo voor wat oorspronkelijk als ‘het proces van de eeuw’
werd aangekondigd, fel verzwakte.

Begin
2012 laaiden de gemoederen opnieuw fel op toen Ruben Rozenblad, één
van de coupplegers en ook verdachte in deze strafzaak, op een zitting
fel van leer trok tegen Bouterse. Hij zei onder ede letterlijk: ‘Desi
Bouterse heeft Cyrill Daal en Soerindre Rambocus persoonlijk
doodgeschoten. Hij was mijn boezemvriend en heeft vaker met me
gesproken over de decembermoorden. Ik was zijn vertrouweling.
Bouterse kan vergeleken worden met de Godfather.’

Bovendien
verklaarde Rozendaal ook dat Bouterse hem heeft willen omkopen om te
zwijgen. De beschuldigingen van Rozendaal, waar of niet, waren op
zijn minst gênant voor Bouterse, die altijd beweerd heeft dat hij
tijdens de executies niet aanwezig was. Zouden deze uitspraken het
vonnis van de rechtbank en de krijgsraad beïnvloeden? Enkele
NDP-parlementsleden anticipeerden op een mogelijk ongunstige
uitspraak en dienden in zeven haasten een wetsvoorstel in. Het
Surinaamse parlement stemde begin april met een meerderheid van 28
tegen 12 stemmen in met een wijziging van een oude amnestiewet.

‘De
president herschrijft momenteel zijn eigen geschiedenis, hij zet de
gebeurtenissen op Fort Zeelandia naar zijn hand, hij censureert hem
onwelgevallige schoolboeken en richt musea in die zijn versie van het
verhaal vertellen. Daarin zijn de Decembermoorden een pijnlijke, doch
noodzakelijke voetnoot en is de staatsgreep een waarachtige
revolutie. Maar die zelfgeschreven historie is slechts tijdelijk en
ruim interpreteerbaar. Net als er zijn die hem verafgoden, zullen
veel Surinamers Bouterse herinneren als de persoon die een staatsgreep
pleegde, verantwoordelijk was voor de moord op vijftien tegenstanders
en vervolgens als democratisch gekozen president niet in staat was
het land bijeen te brengen, maar zichzelf wel vrijwaarde van een
gerechtelijk vonnis.’ (p. 421) Dat schrijven de journalisten Ivo
Evers en Pieter Van Maele in hun uitstekend boek ‘Bouterse aan de
macht’.

In hun besluit drukken de twee auteurs uit dat Bouterse pas
uit de politieke arena zal verdwijnen op het moment dat hij zijn
laatste adem uitblaast – en dan laat hij naar verwachting een
loodzware erfenis na. Ik vrees dat zij gelijk hebben. Bouterses
aanwezigheid drijft een wig doorheen de Surinaamse samenleving.
Winston Jesserun van DA ’91, dat deel uitmaakt
van het oppositieblok V7, zei tegen Guus Dubbelman van de Volkskrant:
‘Als Bouterse weg is bij de NDP, kunnen we praten over een
eventuele samenwerking. Maar Bouterse is nu de NDP, dat is het grote
probleem.’ En bovendien …hij is democratisch verkozen. ‘Zeventig
procent van de stemgerechtigden is onder de veertig jaar. De mensen
die nu bepalen wie er in de regering komt, zijn niet bezig met wat er
in de jaren tachtig is gebeurd.’Dat schrijft de
Nederlands-Surinaamse journaliste in haar recent boek ‘Desi
Bouterse, een Surinaamse realiteit’.

De president van dat mooie
land is een man met vele gezichten. Voor sommigen is het een
opportunist, een demagoog, een machtswellusteling, een wolf in
presidentskleren, een Latijns-Amerikaanse caudillo of een
bekeerde drugshandelaar, voor anderen een verkondiger van Gods
Bazuin, een held en een Messias voor Suriname. Dat is inderdaad de
vreemde Surinaamse realiteit.

Bouterse-biograaf Pepijn Reeser spreekt
liever over een Surinaamse tragedie. Volgens hem is het verhaal van
Bouterse zowel een Caraïbisch verhaal vol wisselende identiteiten,
loyaliteiten en belangen, maar evenzeer een Zuid-Amerikaans verhaal
waarin niet op een dode meer of minder wordt gekeken, en het is
vooral ook een Nederlands verhaal met een moeilijk verleden en een
onduidelijke toekomst.

En Bouterse? Wat vindt Pepijn Reeser van hem?
‘Uiteindelijk was de pijnlijke waarheid dat hij weliswaar voortkwam
uit een koloniale samenleving met een gewelddadig en problematisch
verleden, maar dat hij zelf de keuze maakte om dader te worden.’

Bouterse
wordt dit jaar zeventig en krijgt er zeer waarschijnlijk nog vijf
jaar presidentschap bij. Om een eventuele levenslange veroordeling te
ontlopen, wil hij levenslang president blijven. Het is maar de vraag
of Suriname daar ook beter van wordt.

Walter
Lotens woonde lang in Suriname en schreef daarover verscheidene
boeken