De World Press Freedom Index 2023 evalueert het klimaat voor journalistiek in 180 landen. In 31 landen wordt dat klimaat als “zeer ernstig” bestempeld, in 42 als “moeilijk” en in nog eens 55 als “problematisch”. Amper 52 krijgen de stempel “goed” of “bevredigend”. Met andere woorden: amper drie op de tien landen ter wereld scoren goed of bevredigend.

Opvallende verschuivingen

Noorwegen staat al voor het zevende jaar op rij op de eerste plaats. Maar, en dat is nieuw: met Ierland staat een niet-Scandinavisch land op de tweede plaats. Denemarken, Zweden en Finland vervolledigen de top vijf. De laatste drie plaatsen worden uitsluitend ingenomen door Aziatische landen: Vietnam (178), China (179) en Noord-Korea (180).

Er zijn enkele opvallende verschuivingen. Rusland is negen plekken gezakt en staat nu op plaats 164. Volgens RSF worden de laatste onafhankelijke media in het land meer dan ooit onderdrukt. Peru, waar journalisten worden “lastiggevallen, aangevallen en zwartgemaakt”, is de grootste daler met 33 plaatsen naar plaats 110. Brazilië klimt 18 plaatsen naar 92, mede door het vertrek van Jair Bolsonaro en diens “voortdurende aanvallen op de media.”

België

België zakt met maar liefst acht plaatsen in de ranglijst, van de 23ste plaats in 2022 naar de 31ste in 2023. In België heerst een relatief groot vertrouwen, zegt RSF, maar journalisten krijgen tijdens demonstraties te maken krijgen met geweld door politie en demonstranten en online bedreigingen, vaak met racistische of seksistische inslag.

Het verschil met Nederland is groot, dat 22 plaatsen is gestegen in de index. Nederland staat nu terug op de zesde plaats, die het ook had in 2021 voor de moord op misdaadverslaggever Peter R. de Vries.

Fake news

Als globale trend ziet Reporters Without Borders een groeiende “industrie” van desinformatie die de grens tussen waarheid en verzonnen informatie vertroebelt en zo betrouwbare informatie moeilijker toegankelijk maakt. In 118 van de onderzochte landen melden de meeste respondenten dat politieke actoren in hun land “vaak of systematisch” betrokken zijn bij massale desinformatie- of propagandacampagnes.

“Het verschil tussen waar en onwaar, echt en kunstmatig, feiten en kunstgrepen wordt vervaagd, waardoor het recht op informatie in gevaar komt”, zegt RSF. “Het ongekende vermogen om met inhoud te knoeien wordt gebruikt om degenen die kwaliteitsjournalistiek beoefenen te ondermijnen en de journalistiek zelf te verzwakken.”