Meer dan vijfhonderd jaar geleden vocht de inheemse Khoisan-bevolking in Zuid-Afrika tegen een Portugese aanval, in wat een van de eerste en meest succesvolle antikoloniale veldslagen in Afrika zou zijn. Vandaag zien sommige afstammelingen van de Khoisan deze strijd weerspiegeld in de pogingen van Amazon om op hetzelfde land in Kaapstad een nieuw kantoor te bouwen.

Mensenrechtengroepen hebben deze week een bevel ingediend bij het Hooggerechtshof van de Westkaap om de ontwikkeling van het project een halt toe te roepen. Volgens plan zal er in totaal ter waarde van 284 miljoen dollar gebouwd worden in het gebied. Er moeten een hotel, woningen en kantoren verrijzen. Onder meer de Amerikaanse winkelgigant Amazon wil er zijn nieuw Afrikaans hoofdkantoor bouwen.

56.000 mensen hebben een petitie ondertekend tegen de bouwplannen op het inheemse land, dat volgens gemeenschapsleiders archeologische waarde heeft en een erfgoedsite moet worden. Eerder waren een golfbaan en een bar op het land te vinden.

Amazon verwijst geïnteresseerden met vragen door naar de instantie die toezicht houdt op de ontwikkeling: Liesbeek Leisure Properties Trust (LLTP). Deze organisatie meldde dat het project banen zou creëren, buitenlandse investeringen zou aantrekken en de kwaliteit van leven in Kaapstad zou verbeteren. Waarom roepen de plannen op dit groene stuk land zoveel verontwaardiging op? En zijn de beloften die de ontwikkelaar maakt over banen voldoende om tegenstanders te overtuigen?

Wat betekent dit land voor de Khoisan?

Het gebied, dat nabij de samenvloeiing van twee rivieren ligt, is de voorouderlijke thuisbasis van de eerste Khoisanvolken in Zuid-Afrika. Khoisan is een samentrekking van de Khoikhoi- en San-bevolkingsgroepen van zuidelijk Afrika. Het gebied heeft een kosmologische, spirituele en ecologische betekenis voor deze inheemse gemeenschappen. Na de overwinning op de Portugezen vochten de Khoi jaren later, in 1659, hier tegen de Nederlanders.

Nadat de Nederlanders de overhand hadden gekregen, lanceerde de koloniale overheerser Jan Van Riebeek een campagne van landonteigening. Deze gebeurtenis legde volgens onderzoekers en activisten de basis voor wat jaren later de apartheidsregering van de witte Zuid-Afrikaanse minderheid zou worden. Het is ook de plek waar de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), een Nederlandse koloniale mega-onderneming uit de 17e eeuw, voor het eerst slaven uit landen als Maleisië, Madagaskar en India binnenbracht om het land te bewerken.

“Je kunt hier de oorsprong van onze identiteit traceren. Het is de voetafdruk van ons verzet tegen het kolonialisme.” Dat zegt Tauriq Jenkins van de Goringhaicona Khoi Khoin Indigenous Traditional Council (GKKITC), een Khoi-groep die zich tegen het project uitspreekt. “Deze ontwikkeling toont een gebrek aan respect voor ons erfgoed.”

Waarom ligt land zo gevoelig in Zuid-Afrika?

Zuid-Afrika wordt volgens de Wereldbank beschouwd als een van de meest ongelijke landen ter wereld. Deze diepe ongelijkheid gaat terug tot het 17e-eeuwse kolonialisme en de slavernij, opgevolgd door 46 jaar (van 1948 tot 1994) raciaal gescheiden beleid uitgevoerd door een witte minderheidsregering. Tijdens het apartheidsregime werden zwarte en gemengde gemeenschappen met geweld uit bepaalde gebieden verdreven om plaats te maken voor witte buurten.

Bijna drie decennia sinds het einde van de witte minderheidsheerschappij zijn grote delen van het privéland nog steeds in het bezit van witte Afrikanen. Ook zijn pogingen tot herverdeling vaak bij de rechtbank gestrand, waar duizenden landclaims onopgelost blijven liggen.

Wat houdt de ontwikkeling in?

Ontwikkelaars willen het 15 hectare grote riviergebied omvormen tot een gebied voor gemengd gebruik. Het moet bestaan uit kantoren, winkels, een hotel, een fitnessruimte, restaurants en vergaderruimtes, evenals betaalbare woningen.

Amazon wordt de belangrijkste huurder van het project en heeft plannen om een nieuw Afrikaans hoofdkantoor van 70.000 vierkante meter te bouwen. LLTP heeft voorgesteld om de geschiedenis van de Khoisan te eren door een erfgoedtuin, een mediacentrum en een amfitheater aan te leggen en wegen in het gebied naar inheemse leiders te vernoemen.

En wat met het milieu?

Gemeenschapsgroepen hebben ook hun bezorgdheid geuit over de milieueffecten van deze ontwikkeling. Zo wordt een rivier dichtgegooid en zal 150.000 vierkante meter beton op een uiterwaard (een meers tussen rivierbedding en dijk) gestort worden. Er bestaan daarnaast zorgen dat de ontwikkeling nadelige effecten zal hebben op het vermogen van de aquifer om water op te slaan. In het licht van toekomstige klimaatextremen zoals overstromingen en droogte zal dat juist erg nodig zijn.

De LLTP verklaarde dat een beoordeling van de biodiversiteit aan het licht heeft gebracht dat de nieuwe ontwikkeling het milieu zal verbeteren door het kanaal te rehabiliteren en doorgangen voor inheemse vegetatie aan te leggen. De groep stelde ook dat 8,4 hectare land bestemd zal worden voor groene ruimten waar gesport kan worden en waar dieren in het wild gerehabiliteerd zullen worden.

Wie steunt de ontwikkeling?

Lokale en provinciale overheden steunen het project, evenals een andere inheemse Khoisan-groep die zich het First Nations Collective noemt. Dat doen ze omdat het volgens hen banen zal opleveren en de inheemse geschiedenis eer zal aandoen. “We hebben een plek veiliggesteld om onze culturele verbondenheid te herdenken en te vieren”, zegt Zenzile Khoisan, woordvoerder van het collectief. “Hier kunnen we ons eigen verhaal met onze eigen stem aan de wereld uiten.”

De LLTP zei dat het project 6000 directe en 19.000 indirecte banen zou kunnen opleveren, terwijl de werkloosheid in Zuid-Afrika alsmaar stijgt. De gemeente stelde in een verklaring dat de ontwikkeling zal resulteren in een “levendig zaken- en woongebied”, waaruit “enorme investeringen en werkgelegenheidspotentieel” zal voortkomen.

Naar de rechtbank

De zaak die de GKKITC en de Observatory Civic Association – die een nabijgelegen woongemeenschap vertegenwoordigt – onlangs aan het Hooggerechtshof hebben voorgelegd, wordt op 16 augustus behandeld. Samen roepen zij de rechtbank op om het besluit van de regering om de ontwikkeling goed te keuren te herzien. Ze vragen ook een verbod op te leggen waarmee de bouw wordt stopgezet – in ieder geval totdat de beoordeling is voltooid.

Het First Nations Collective heeft gezegd dat zij indien nodig ook bereid zijn juridische stappen te ondernemen. “We zijn niet tegen ontwikkeling”, besluit Jenkins van GKKITC. “We zijn tegen ongepaste ontwikkeling … We willen werelderfgoed, geen Disneyland.”

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Thomson Reuters Foundation.