Door de krimpende uitgedroogde grond zakken huizen letterlijk weg met scheuren en (op termijn) instortingsgevaar/onbewoonbaarheid als gevolg. De burgers die dit overkomt, moeten de factuur (die per huis oploopt van tienduizenden tot door de honderduizend euro) volledig uit eigen zak betalen.  Natuurgebieden en bossen kreunen tijdens de zomer onder de hitte en kunnen met hun wortels niet meer aan het grondwater dat te diep is gezakt. De voorbije zomers leek het, als je naar de bladeren van de bomen keek, al herfst in augustus. Jaar na jaar beperkingen op het gebruik van leidingwater tijdens de zomer …

België heeft de zeer dubieuze eer zich in de bovenste regionen te bevinden van de wereldrangschikking als het neerkomt op waterschaarste. We bevinden ons op plaats 22, slechts 3 plaatsen na Jemen en net vóór Marokko. En dan mogen we nog van geluk spreken dat we Wallonië hebben, anders zouden we ongetwijfeld nog een mooi aantal plaatsen de hoogte in schieten (dat de NVA met haar onstuitbaar verlangen naar een Onafhankelijke Vlaamse Natiestaat daar maar eens een nachtje over slaapt).

De oorzaken zijn gekend:

• Door de klimaatopwarming krijgen we steeds langere, warmere en drogere zomers.
• Door onze bouwwoede verdwijnt in Vlaanderen élke dag een oppervlakte ter grootte van 12(!) voetbalvelden onder het beton. Voor wie dat wat abstract klinkt: dat is de helft van het Zoniënwoud. Élk jáár! Op die manier heeft het regenwater steeds minder ruimte om in de grond te trekken en het grondwaterniveau aan te vullen.
• Het uiterst kostbare grondwater dat nog in onze bodems aanwezig is, wordt in ijltempo leeggetrokken door de wildgroei aan grondwaterputten die (uit de reportage blijkend zeer vaak illegaal) aangelegd worden door landbouwers, industrie, tuinbouwers maar ook gewone gezinnen.
• Historisch gezien was in Vlaanderen de uitdaging steeds om water zo snel mogelijk af te voeren om overstromingen te voorkomen tijdens de winter en moeras- en poldergrond droog te leggen voor de landbouw. Overal werden grachten gegraven om het water zo snel mogelijk naar de riolering en de waterlopen af te voeren. Die waterlopen werden dan ook nog eens rechtgetrokken (denk aan de afgesneden oude Schelde- en Leiearmen), zodat het water als het ware via een autostrade naar de zee kon stromen. Nu de uitdaging van water afvoeren is omgedraaid naar water zoveel en zo lang mogelijk vasthouden zodat het in de grond kan trekken, kaatst die inrichting van ons landschap keihard in ons gezicht terug.

Gelukkig zijn er voor dit probleem oplossingen, want zoals iedereen tot klagens toe wel al heeft ervaren, valt het water in België voldoende vaak met bakken uit de lucht. Zelfs ondanks de opwarming van het klimaat wordt voorspeld dat de totale hoeveelheid jaarlijkse neerslag niet zal afnemen, ze zou zelfs licht kunnen toenemen. De lange droge periodes tijdens de zomer, zullen gecompenseerd worden door korte, hevige regenperiodes in die zomermaanden, en langere regenperiodes in de winter. Er moet dus vooral ingezet worden op het zo optimaal mogelijk laten insijpelen in de grond van dat regenwater tijdens die periodes van (soms hevige) regen en het zo lang mogelijk vasthouden van water dat niet direct in de grond kan trekken. Dat is geen rocket science, maar zal wél de nodige politieke moed vergen.

Enkele voorbeelden van ingrepen zijn:

• Afstroom vermijden. Geef water de kans om in de grond te trekken op de plaats waar het valt. Dat kan op veel manieren

1. Een TOTALE betonstop (en niet de zielige “bouwshift” waarover in december een akkoord is bereikt) zodat er geen uiterst kostbare open ruimte meer wordt aangesneden voor nieuwe bebouwing
2. Spoor landbouwers aan tijdens de winter hun akkers te bezaaien met groenbemesters. Landbouwgrond die jarenlang met zware machines bewerkt is, is zodanig gecompacteerd dat het water er nauwelijks in de grond kan trekken. Water dat tijdens de winter op een kale akker valt, stroomt er quasi volledig af, wat het niet veel beter maakt dan een geasfalteerde parking. Als er tijdens de wintermaanden begroeiing op geplant wordt, scheuren de wortels die grond open, waardoor er weer water in kan trekken. Die groenbemesters kunnen dan in de lente gemaaid worden en op het veld blijven liggen. Zo vervullen ze in de lente en zomer nog een extra functie als bodembedekking die waterverdamping tegengaat wanneer de zon op de akker schijnt
3. Ontwerp nieuwe gebouwen of pas bestaande gebouwen aan zodat regenwater niet via de dakgoot rechtstreeks de riool in loopt, maar zodat het maximaal ter plekke kan infiltreren.
4. Inzetten op de ontharding van nodeloos verharde oppervlakten
5. Het vergroenen van de publieke ruimte

• Als het water dan toch moet afstromen, zorg er dan voor dat dit zo traag mogelijk gaat zodat het onderweg in de grond kan trekken:

1. Onthard gebetonneerde beken en grachten
2. Herstel overstromings- en moerasgebieden in ere
3. Laat rivieren en beken waar mogelijk opnieuw meanderen
4. Leg bufferbekkens aan

• Leg het boren naar grondwater veel beter aan banden. Uit de steekproef van de reportage blijkt dat een groot deel van de (door de overheid erkende) boorbedrijven er geen graten inziet om illegaal en zonder melding te doen grondwaterputten te boren voor hun klanten. Het blijkt daarnaast ook echt niet onmogelijk is om reeds bestaande illegale grondwaterputten op te sporen. Geef de Vlaamse Milieumaatschappij en de Vlaamse Milieu-inspectie de nodige middelen om de rotte appels onder de boorbedrijven op te sporen en illegale boorputten te vinden.
• Zoek manieren om grijs water te (her)gebruiken
• Besproei uw verdomd gras niet met leidingwater tijdens het heetst van de zomer om toch maar een groene pelouse te hebben. (Deze maatregel is misschien eerder een persoonlijke frustratie jegens dit type mensen dan een structurele maatregel die de overheid moet nemen, alhoewel …)

Dit is maar een (klein) deel van een gigantisch arsenaal aan mogelijke oplossingen. Allemaal pistes waarop de komende jaren dríngend en ingrijpend moet ingezet worden. Voor alle duidelijkheid: ik zeg hier niets nieuws. Experts overal te lande proberen dit de overheid al decennia duidelijk te maken, maar hun raad valt (zoals dat helaas wel vaker gebeurt) keihard in dovemansoren. Daags na de reportage was er verontwaardiging over het feit dat verzekeringen deze schade niet dekken. De vraag dient eigenlijk gesteld te worden bij wie de verantwoordelijkheid van die schade eigenlijk ligt, als men weet dat de bevoegde politici hier al zó lang voor gewaarschuwd werden. Het probleem hiermee is dat het uiteindelijk toch weer de burger zal zijn die hiervoor de factuur zal dragen.

Minister Demir geeft met haar Blue Deal de indruk dat ze weet waar ze aan toe is, maar ze zal de komende jaren moeten tonen hoe ernstig ze dit probleem echt neemt. Doet ze dit niet, dan kunnen de gevolgen wel eens catastrofaal zijn. Het belangrijkste van al zal een veel ambitieuzere betonstop zijn dan die die in december is goedgekeugd.

Mevrouw Demir, het is hoog tijd om te handelen. Het water staat ons (helaas al even niet meer) aan de lippen.

Foto: Gerard Hogervorst, Wikipedia / CC BY-SA 3.0