“Als je je ‘neutraal’ opstelt tegenover situaties van onderdrukking kies je de kant van de onderdrukker”, aldus Zuid-Afrikaans bisschop Desmond Tutu die in 1984 de Nobelprijs voor de Vrede kreeg.
DeWereldMorgen veroordeelt de recente aanvallen van Hamas tegen Israëlische burgers, maar ziet die niet los van 75 jaar staatsterreur van Israël tegen het Palestijnse volk. Het internationaal erkende recht op gewapend verzet tegen een kolonisator is geen vrijbrief voor aanslagen op burgers. Een onderhandelde vrede kan alleen bereikt worden wanneer 75 jaar verdrijving, 56 jaar bezetting, kolonisatie en apartheid en 16 jaar blokkade van Gaza worden erkend als de oorzaken van dit geweld. DeWereldMorgen onderzoekt deze oorzaken die door de politiek en door mainstreammedia worden verzwegen, onderbelicht of ontkend, om zo een debat te stimuleren dat kan leiden tot onderhandelingen en vrede. (nvdr)
* * *
Het dodental in Gaza overschrijdt (op 29 december 2023) de kaap van 21.000 burgerslachtoffers. Tegelijkertijd speelt de VN-Veiligheidsraad het klaar om, na veel getreuzel, een cruciale resolutie voor noodhulp en een onmiddellijk staakt-het-vuren te reduceren tot een nietszeggend besluit. Een opmerkelijk staaltje van schijnbare efficiëntie tijdens een humanitaire crisis zoals die in Gaza. Deze strategie is een grote bron van inspiratie voor onze academie, zo blijkt.
Ondanks de duidelijke schendingen van internationaal recht en mensenrechten, handhaven de Vlaamse universiteiten een schijnbare ‘neutraliteit’ of suggereren ze dat het genocidale en koloniale geweld van Israël gelijkstaat aan de daden van Hamas en andere Palestijnse gewapende groeperingen. De oproep tot een academische boycot van Israël wordt bovendien vaak afgedaan als antisemitisme. Echter, net als bij de boycot tegen Iran of Rusland richt deze zich niet op de Joodse bevolking, maar op de koloniale Israëlische bezettingspolitiek en mensenrechtenschendingen.
Hoe kan het dat academische instellingen niet begrijpen dat zwijgen of niets doen wel degelijk bijdraagt aan het bestendigen van het lijden en het onrecht in de regio? Of zoals verwoord door Desmond Tutu, dat neutraliteit kiezen in het licht van onrecht, betekent dat je kant kiest van de onderdrukker.
Vlaamse universiteiten staan pal voor het internationaal recht, zo klinkt het vaak. Maar in werkelijkheid komt verzet vanuit de universiteitsbesturen maar moeizaam (of niet) op gang en lopen ze zelfs achter op de standpunten van de Belgische politieke leiders eerder dan dat zij erop voorlopen. Hoeveel doden moeten er nog vallen voordat universiteiten de politiek een spiegel voorhouden?
Pas na 10.000 Palestijnse burgerslachtoffers ‘durfde’ de VUB het aan om als eerste Belgische universiteit op te roepen tot een onmiddellijk staakt-het-vuren en een ontmanteling van het ‘Israëlische systeem van bezetting en kolonisering’. De oproep voor een academische boycot beantwoordde rector Jan Danckaert met de stellingname dat de universiteit ‘neutraal’ moet blijven. Vervolgens enkel radiostilte. Lopende samenwerkingen met Israëlische instellingen die actief de koloniale bezetting en het geweld van Israël ondersteunen, worden niet herzien. Ook de olijfboom die als symbool van vrede op de campus werd geplant, is inmiddels verwijderd.
Het zal vooral aan de sterke mobilisatie en druk vanuit de academische gemeenschap van de UGent hebben gelegen dat zij als eerste een stapje verder ging door de samenwerkingen met Israëlische universiteiten aan mensenrechten te toetsen. Cynisch genoeg voegde rector Rik van de Walle er ook aan toe dat samenwerkingen met Palestijnse universiteiten zullen worden onderzocht – alsof het probleem dáár zou liggen.
In Antwerpen stelde rector Herman van Goethem dat de situatie verschilt van die in Oekraïne en als achteraf gezien de academische boycot tegen Rusland als ‘inconsequent’ wordt gezien, de universiteiten dat beter ook niet hadden gedaan. Dus wanneer een genocide gaande is in Gaza kan een universiteit plots geen politiek standpunt innemen. Desondanks diende Van Goethem hoogstpersoonlijk een klacht in tegen twee studenten die samen met een brede groep personeelsleden een vreedzame sit-in hadden georganiseerd. Na heel wat kritiek en een gesprek liet hij zijn klacht vallen, en beloofde hij de lopende samenwerkingen eventueel te herzien.
Het langst wachtten we op de ondubbelzinnige oproep van KU Leuven rector Luc Sels tot een onmiddellijk staakt-het-vuren. Ook hier blijft het nog steeds wachten op verdere concrete stappen die de daad bij het woord voegen. Maar omdat ze ook in Leuven de huidige samenwerkingen heroverwegen, loopt de VUB nu achter op de andere universiteiten. Bij UHasselt blijft het vooralsnog stil.
De posities van Vlaamse rectoren staan inmiddels in schril contrast met die van hun Franstalige collega’s. Hoewel er tegen solidariteitsacties van studenten en personeel op Franstalige universiteiten repressief werd opgetreden, hebben de Franstalige rectoren na lang zwijgen de oproep tot een academische boycot die vorige week in Le Soir verscheen wél mee ondertekend. Daarin spreken ze zich ook uit tegen de dubbele standaard waarmee mensenrechtenschendingen in Palestina anders worden beoordeeld dan in Oekraïne.
Aan Vlaamse kant stellen we vast dat geen enkele open brief werd ondertekend door onze rectoren. Meer nog, er geldt wel degelijk een dubbele standaard. Want terwijl de Vlaamse universiteiten na de invasie van Oekraïne snel actie ondernamen en overgingen tot een boycot, is het nu nog steeds wachten op zo’n gedeelde ‘krachtige verklaring’ in solidariteit met het Palestijnse volk. Ook na 7 jaar gevangenschap van VUB-gastprofessor Ahmadreza Djalali in Iran kwam er een academische boycot en een gezamenlijk statement. Echter, de Palestijnen die al 75 jaar worden verdreven en 56 jaar onder Israëlische bezetting leven, lijken zo een krachtig signaal niet waardig. Ook niet de Palestijnse studenten en onderzoekers die verbonden zijn aan onze universiteiten.
2023 is bijna ten einde, maar waar blijft de oproep tot een boycot van de Israëlische apartheidsstaat aan Vlaamse zijde? Behalve de intentie om een aantal samenwerkingen te beoordelen blijven effectieve acties uit. De samenwerkingen met instellingen die het geweld tegen de Palestijnen ondersteunen, lopen gewoon verder. Zijn die voornemens dan slechts lege woorden om de gemoederen op campussen te sussen?
Terwijl zich in Gaza een genocide voltrekt, is de lafhartige opstelling van Vlaamse universiteiten hemeltergend. Met de jaarwisseling in het vooruitzicht kunnen we de aftrap van een gelukkig nieuwjaar maar beter even afzeggen. Want als straks de vuurpijlen vrolijk knallen bij de overgang van oud naar nieuw, staat iedere knal hier symbool voor de eindeloze bombardementen en onderdrukking daar. Wie weet blijft het dan niet enkel bij goede voornemens, maar gaan onze universiteiten ook over tot concrete actie in 2024.
Deze Open Brief verscheen op 29 december 2023 in De Standaard.
Namens het Belgian Interuniversity Network for Decolonization (BIND)
Lena Imeraj (Postdoc, VUB),
Jihane Sliti (Doctorandus, VUB),
Jouke Huijzer (Doctorandus, VUB),
Anissa Bougrea (Doctorandus, UGent),
Jan Orbie (Professor, UGent),
Matthias Lievens (Professor, KU Leuven),
Nadia Fadil (Professor, KU Leuven),
Koen Bogaert (Professor, UGent),
Montassir Sakhi (Postdoc, KU Leuven),
Gert Van Hecken (Professor, UAntwerpen),
Roschanack Shaery (Professor, UAntwerpen),
Richard Toppo (Postdoc, UAntwerpen),
Matthias De Groof (Professor, UAntwerpen/ Onderzoeker UvA),
Devanshi Saxena (Doctorandus, UAntwerpen),
Maha Abdallah (Doctorandus, UAntwerpen),
Dries Lesage (Professor, UGent)
Lieven De Cauter (Professor, KU Leuven),
Amina Adebisi Odofin (Doctorandus, UGent),
Salma Mediavilla-Aboulaoula (Doctorandus, UGent),
Rudi Laermans (Emeritus Professor, KU Leuven)
Jef Verhoeven (Emeritus Professor, KU Leuven)
Nele Aernouts (Professor, VUB)
Floris De Krijger (Doctorandus, UHasselt)
Lamia Mellal (PhD, KU Leuven)
Iman Lechkar (Professor, VUB)
Gerrit Loots (Emeritus Professor, VUB)
Jan De Keyzer (Professor, KULeuven)
Joanna Yasmina Beeckmans (Doctorandus, UHasselt)
Karel Arnaut (Professor, KU Leuven)
Claudia Gâlgau (Doctorandus, KU Leuven)
Ilke Adam (Professor, VUB)
Anya Topolski (Alumna, KU Leuven/ Professor, RU),
Sarah Bracke (Alumna, KU Leuven/ Professor, UvA).
Thomas Decreus (Alumnus, KU Leuven / Professor, Tilburg University)
Harco Willems (Emeritus Professor, KU Leuven)
Frank Moulaert (Emeritus Professor, KU Leuven)
Vjosa Musliu (Professor, VUB)
Steun voor een nieuwe website
We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.
