Confronting the circle of injustice: threats and pressure faced by lawyers in the North Caucasus onderzoekt de moeilijkheden die advocaten ondervinden in de Noord-Kaukasus, een regio in het zuiden van Rusland waar de autoriteiten hardhandig en vaak zonder respect voor mensenrechten reageren op geweld van gewapende groeperingen.

Het belang van advocaten in een bedenkelijk rechtssysteem

“Russische advocaten hebben de plicht de rechten van hun cliënten te verdedigen in een rechtssysteem dat erop gericht is zo veel mogelijk mensen te veroordelen. Met het ter harte nemen van die taak, begeven ze zich op gevaarlijk terrein en riskeren ze hun eigen veiligheid”, zegt John Dalhuisen, Amnesty Internationals directeur voor Europa en Centraal-Azië.

Het folteren van verdachten wordt in Rusland vaak als techniek toegepast om bekentenissen af te dwingen. Advocaten die dit aanklagen worden door de officiële instanties meestal als hinderlijk beschouwd voor de rechtspraak. Ze worden geïntimideerd, bedreigd, aangevallen en in uitzonderlijke gevallen vermoord. De verantwoordelijken voor deze aanvallen worden niet gestraft.

Een woelige regio

De Noord-Kaukasus is een regio in de Russische Federatie die zes republieken omvat: Tsjetsjenië, Dagestan, Ingoesjetië, Kabardië-Balkarië, Karatsjaj-Tsjerkessië en Noord-Ossetië. Daar en ook in de regio Stavropol zijn aanslagen door gewapende groepen op politie, lokale ambtenaren, prominente figuren en burgers schering en inslag.

De Russische autoriteiten zijn verplicht om de lokale bevolking te beschermen tegen dit geweld, maar ze moeten daarbij wel handelen conform de regels van de rechtsstaat en de mensenrechten. De veiligheidsdiensten gebruiken echter regelmatig foltering en mishandeling als onderzoekstechniek.

Er zijn ook aantijgingen over gedwongen verdwijningen en onrechtmatige executies. De Russische autoriteiten laten bovendien na om al deze wanpraktijken te onderzoeken, wat de rechtsstaat nog meer ondermijnt.

Advocaten zijn zelf slachtoffer

In deze context hebben advocaten een cruciale functie. Zij moeten immers de slachtoffers van deze mensenrechtenschendingen vertegenwoordigen en waken over het eerlijk verloop van de processen tegen personen die beschuldigd worden van lidmaatschap van een gewapende groep of van betrokkenheid bij andere criminele activiteiten.

“Voor een gedetineerde is zijn advocaat vaak de enige persoon die in de buitenwereld kan getuigen over martelpraktijken en die waakt over zijn rechten”, stelt Dalhuisen. “Maar deze advocaten die de strijd aangaan met onrecht in de Noord-Kaukasus worden er zelf het slachtoffer van.”

Al vele advocaten mishandeld

Het rapport van Amnesty somt een rist voorbeelden op van advocaten die werden mishandeld, wat in één geval zelfs tot de dood leidde.

In 2010 werd de Dagestaanse advocate Sapiyat Magomedova geslagen door de politie toen ze haar cliënt in detentie ging bezoeken. Wanneer ze dit aanklaagde en een onpartijdig onderzoek eiste, werd ze zelf strafrechtelijk vervolgd.

Een advocaat uit Nalchik ontving in 2011 doodsbedreigingen, waarna hij zwaargewond raakte bij een verdacht auto-ongeval waarbij de politie betrokken was. Nadien bleef hij doodsbedreigingen ontvangen, maar de politie weigert het verdachte ongeval te onderzoeken.  

Advocaat Omar Saidmagomedov en zijn neef werden op 20 januari 2012 op straat gedood door veiligheidsagenten, omdat ze volgens de autoriteiten leden van een gewapende groepering zouden zijn. Saidmagomedovs collega’s beweren dat hij onwettig geëxecuteerd is. Ook zij worden nu lastiggevallen omdat ze de waarheid proberen te achterhalen.

Russische autoriteiten moeten ingrijpen

“Advocaten die slachtoffers van politiemisbruik vertegenwoordigen, worden geconfronteerd met dezelfde problemen als hun cliënten: een gebrek aan juridische middelen om de daders te identificeren en berechten”, zegt Dalhuisen. “Als advocaat de wet kennen maakt helaas geen enkel verschil uit wanneer je te maken krijgt met machtige Russische veiligheidsagenten. Daardoor blijven mensenrechtenschendingen ongestraft.”

Dalhuisen besluit dat “het aan de Russische autoriteiten is om te verzekeren dat advocaten beschermd worden en vrij zijn om hun beroep zonder angst uit te voeren. Men moet er evenals voor zorgen dat de daders van geweld en ander misbruik jegens advocaten  berecht worden”.

Lore Van Welden

Lore Van Welden is persverantwoordelijke bij Amnesty International Vlaanderen vzw.