‘Jij bent een goed voorbeeld van integratie’, hoor ik vaak van mensen rondom mij, niet alleen van Belgo-Belgen, maar ook van zij die nog een andere origine hebben. Veel van deze laatste zien zichzelf als verlichte geïntegreerde exemplaren en willen al te graag dat je jezelf als één van hen ziet. Mijn reactie is heel simpel: een belachelijke opmerking.

De moeite die ik heb gedaan, de energie die ik heb geïnvesteerd en de weg die ik heb afgelegd, zijn nooit bedoeld geweest om mij te ‘integreren’. Ik heb dan ook nooit een integratie- of – hoe heet dat tegenwoordig – inburgeringscursus gevolgd en/of slapeloze nachten zitten nadenken over hoe ik mij zou moeten ‘integreren’. Volgens het dominante discours zijn het altijd dezelfde mensen die zich moeten ‘integreren’. Persoonlijk heb ik gekozen om deze gewoon te negeren. En ik nodig alle mensen die onterecht als behorend tot die ‘bepaalde groepen’ worden gecategoriseerd, uit om hetzelfde te doen.

Want, waarom moet er steeds naar dezelfde groepen gewezen worden? De ‘samenleving’, is dat niet iets dat verandert voor al haar leden? Waarom worden dan niet al die leden (wij allemaal dus) gevraagd om zich samen in te zetten in die dynamiek en verandering die de samenleving ondergaat? Waar het ons om zou moeten gaan, zijn niet ‘integratietechnieken’, maar hoe we er juist voor zouden kunnen zorgen dat alle leden van de samenleving (zonder onderscheid van overtuiging, religie, cultuur, achtergrond, papieren of zonder papieren…) kunnen participeren, zich engageren en hun leven verbeteren binnen de samenleving waarin ze zich bevinden.

Om te participeren en zich te engageren waar je bent, moet je serieus worden genomen. Dit betekent: gelijk behandeld worden. Wat hebben we aan integratie- en inburgeringspakketten die zogezegd diversiteit als een verrijking zien, terwijl die diversiteit, daar waar het iets betekent, nergens is terug te vinden. Wanneer gaan we diversiteit institutionaliseren? Als dit niet gebeurt, kan er immers geen sprake zijn van gelijkheid of ‘verrijking’. Het huidige integratiediscours laat deze institutionalisering niet toe, en daarom heeft het gefaald en is gedoemd tot falen. Niet omdat ‘bepaalde groepen’ gefaald hebben zich te ‘integreren’, maar omdat zij die het concept ‘integratie’ uitgevonden en ingevoerd hebben, zelf hebben gefaald. Integratie is een mislukt woord dat gerust geschrapt mag worden.

Ik hoor de vraag al: ‘Wat in plaats daarvan?’ Wel, zéker niet één of ander mooi klinkend concept. Trouwens, hebben we dit niet eerder geprobeerd met ‘inburgering’ en hoe veel verder heeft het ons gebracht? Want dit is net het probleem. We proberen concepten uit te vinden in plaats van acties op poten te zetten om dingen te veranderen. Dit is in feite weinig verrassend, want dit is hoe we de problemen en de uitdagingen aanpakken: door culturalistische en darwinistische concepten uit te vinden die mensen tegen elkaar opzet.ten Deze zijn veel makkelijker aan het grote publiek te verkopen en vooral veel makkelijker te realiseren dan de structurele problemen op te lossen, met als grootste uitdaging de toenemende ongelijkheid..

Iemand die een degelijke baan heeft, een hoger onderwijsdiploma heeft behaald, de taal perfect beheerst, in een ‘goede’ buurt woont enzovoort… noemen we die niet ‘goed geintegreerd’? Als het antwoord ‘ja’ is, moet het toch evident zijn wat er moet worden aangepakt? Laten we duidelijk zijn: het gaat hier niet louter om zij die een andere origine hebben, maar ook om zij die ‘helemaal’ van ‘hier’ zijn en uitgesloten worden. Het gaat om (vaak) vrouwen, veel van de jongeren, ouderen en armen van deze samenleving waarvoor we concrete acties moeten ondernemen in plaats van zinloze discussies te voeren over loze concepten als integratie. Want niet alleen deugen ze niet, maar ze zijn bovenop net de belemmering om de dingen anders te zien en anders te doen.

Daarom weg met die woorden, terug met de acties. Problemen en uitdagingen hebben we genoeg en dat zijn niet alleen maar de problemen van ‘bepaalde groepen’, maar juist van alle leden van de samenleving.

Bleri Lleshi is Brussels politicoloog, documentairemaker en co-auteur van het pas verschenen boek “Identiteit en Interculturaliteit – Identiteitsconstructie bij jongeren in Brussel”, uitgegeven bij VUBPRESS