Poppen voor meisjes en auto’s voor jongens, die goedgelovigheid waren ze gewoon. Nu liep het echter de spuigaten uit: ofwel was speelgoed er maar voor één sekse, ofwel kwam het in een roze en blauwe variant. Wat bezielden Lego en Playmobil om bij elk figuurtje zo te beklemtonen: ‘dit is een man’ en ‘dit is een vrouw’?
Albert Heijn wilde per se aparte jongens- en meisjesmarsepein leveren (voetbal of hoge hakken en lippenstift). De boeken boden wat verademing, maar ook daar rukte de roze/blauwmanie op.
Toen de Sinten ontdekten dat een blauwe speelgoedcomputer (‘voor jongens’) 50 functies had en de roze meisjesvariant slechts 30, betrapten ze zich op feministische overpeinzingen. Hoe moest het met de meisjes en jongens die zich niet herkenden in wat er op die dozen stond?
Waarom stonden wetenschapssets in de ‘jongensrekken’ en draaide zoveel meisjesspeelgoed om mooi zijn? En zelfs: hoe zat het eigenlijk met die veelbejubelde gelijkheid man/vrouw in de Lage Landen?
Nu is het natuurlijk niet mogelijk om speelgoed rechtstreeks te linken aan statistieken over zeg maar de arbeidsparticipatie van mannen en vrouwen. Daarvoor werken stereotypen net iets te subtiel. Maar die subtiliteit maakt ze nog niet onschuldig.
Op 11 november wijdt het Vrouwen Overleg Komitee er zijn 42ste Vrouwendag aan. Met de woorden van de Britse gastspreekster Kristin Aune: “stereotypen doen ertoe, want ze nestelen zich in individuen, interacties en instellingen en beïnvloeden heel concreet de levens van mensen”.
Het stereotype van de zorgzame vrouw draagt er zo toe bij dat vrouwen het gros van de (onbetaalde) zorgarbeid opnemen. 44,9 procent van de beroepsactieve vrouwen werkt deeltijds, de helft van hen om voor de kinderen te zorgen (bij de mannen werkt 9,5 procent deeltijds).
Voor wie denkt dat het vanzelf wel betert: het verschil in zorgtaken is meetbaar bij opgroeiende kinderen, ook anno 2013: tienermeisjes doen op een schooldag 1/3 meer huishoudelijk werk dan jongens, op zaterdag het dubbele. De onbetaalde (vaak met plezier verrichte) zorgarbeid bespaart overheid en bedrijven flink wat geld, maar daar kopen vrouwen geen financiële zelfstandigheid mee.
Het ‘stapje terug voor het gezin’ vertaalt zich in inkomensverlies: de loonkloof bedraagt 23 procent op jaarbasis, 59 procent van de gepensioneerde vrouwen moet het stellen met een pensioen dat lager is dan 1000 euro (bij de mannen is dat 1 op de 3). Bovendien remt het stereotype mannen in het opnemen van meer zorgtaken, terwijl ze dat vaak wel willen.
We mogen ons dus best wat zorgen maken wanneer meisjes aangemoedigd worden om zorgzame moedertjes te spelen, terwijl jongens stoer moeten doen en op avontuur trekken. Kinderen leren heel snel binnen welke lijntjes ze moeten kleuren om ‘normaal’ te zijn, wanneer ze applaus krijgen en wat de wenkbrauwen doet fronsen (de jongen die een pop wil, het meisje dat wil voetballen).
Als we jongens meegeven dat zorgen des meisjes is, en meisjes dat techniek voor jongens is, dan mag onderzoek nog zo vaak aantonen dat beide seksen daar evenveel aanleg voor hebben, uiteindelijk wint het cliché. Met alle gevolgen voor de keuzes die jongens en meisjes, mannen en vrouwen maken.
Er zijn geen eenvoudige recepten om hier verandering in te brengen. Stereotypen ontkrachten is belangrijk, maar volstaat niet. We moeten onderwijs, de arbeidsmarkt, de hele samenleving zo organiseren dat zo veel mogelijk mensen zo veel mogelijk kansen krijgen.
Inzake de combinatie van arbeid en gezin kwam de vrouwenbeweging de voorbije weken met verschillende ideeën. Voor het Vrouwen Overleg Komitee is het cruciaal dat die de kern van de problemen aanpakken. Het voorstel van de Open VLD-vrouwen om beide ouders het geboorteverlof te laten delen doet dat te weinig – beter zou zijn om de partner een verplicht geboorteverlof toe te kennen.
De vraag van de Vrouwenraad en de Gezinsbond om bij echtscheiding het aanvullende pensioen eerlijk te verdelen, zal de situatie van vrouwen wél reëel verbeteren. Blijft evenwel dat de inkomenskloof zich herhaalt met nieuwe generaties.
Het ‘nieuwe voltijds’ van Femma, à rato van 30 uur per week, bekoorde het VOK het meest. Het VOK pleit al lang voor zo’n arbeidsduurverkorting, die vrouwen én mannen toelaat om werk en gezin duurzaam in evenwicht te brengen, en het bestaande werk over meer mensen verdeelt.
We moeten een meer gelijke samenleving durven uitdenken, een samenleving die aandacht heeft voor de vele behoeften en aspiraties die mensen delen, zodat zij écht de ruimte krijgen om zichzelf te zijn. En ons ongenoegen uiten over de stereotypen die de status quo in stand houden. De speelgoedapartheid aanpakken, is een goed vertrekpunt. De Sint kan niet genoeg helpers gebruikers.
Els Flour
Els Flour is bestuurslid bij het Vrouwen Overleg Komitee.
