“We zijn gewend te verliezen, dus een aantal van ons zei: laten we hier wat aan verliezen”, zegt Carmen Caravallo, terwijl ze het begin van bankomunal (gemeenschapsbank) beschrijft. Tien jaar na de start van het project op het platteland van Oost-Venezuela, beginnen Caravallo en de andere leden van bankomunal in Llanada de Puerto Santo, in de staat Sucre, gewend te raken aan ‘winnen’. “We zijn als een familie en hebben verantwoordelijkheid geleerd. We hebben een beter leven en dat hebben we met ons eigen geld bereikt.”

Bankomunales zijn momenteel actief in veertien landen op vier continenten. Het systeem is een variant op het microkrediet van Muhammad Yunus uit Bangladesh, waarbij armen kleine leningen krijgen.

De 54-jarige Caravallo zegt dat de weg naar succes moeilijk was en dat veel wantrouwen overwonnen moest worden. “Maar na een jaar of drie begonnen mensen winst te maken en zagen ze dat we betrouwbaar waren.”

Carvallo’s dorp telt duizend inwoners en ligt in een van de armste staten van het land. Bankomunal begon met 20 leden en heeft er nu 107, “en een lange wachtlijst.” Venezuela telt inmiddels 180 bankomunales, die samen 25.465 leden hebben. Zij dragen minimaal 2,30 dollar bij om zowel investeerder als klant te worden.

Informele kredieten

Raydán, van huis uit filosoof en socioloog, zegt dat het idee vijftien jaar geleden ontstond toen hij als financieel adviseur bij kleine boeren over de vloer kwam en leerde over hun manier van leven.

“Armoede wordt vooral veroorzaakt door onregelmatige inkomsten, niet zozeer het gebrek eraan”, zegt hij. “Onzekerheid en fluctuaties leiden ertoe dat boeren niet voldoende geld hebben om te overleven, en vervolgens belanden ze in armoede”, zegt Raydán, nu hoofd van de Stichting voor Plattelandsfinanciering (Fundefir).

“Tachtig procent van de armen in de wereld heeft toegang tot krediet, via informele systemen. Meestal ontstaan die vanuit de gemeenschap zelf,” zegt hij. “Maar deze bronnen zijn onzeker en ze hebben geen toegevoegde waarde voor de gebruikers. Deze systemen moeten transparanter worden en training, zekerheid en efficiëntie bieden. Maar dat betekent niet dat ze gereguleerd moeten worden door de staat, die ze heeft buitengesloten.”

“Slechts 2,5 procent van de armen in de wereld heeft toegang tot diensten van banken. Microkrediet bedient 105 miljoen mensen, terwijl er bij 2 miljard mensen behoefte is aan microfinanciering”, zegt hij.

Winstuitkering

De kredieten worden niet alleen verstrekt om kleine ondernemingen op te zetten, maar ook voor de aanschaf van schoolspullen of keukengerei. Doorgaans worden ze binnen achttien maanden afbetaald. De rente wordt door de organisatie bepaald. Een nieuwe organisatie leent vaak niet meer uit dan 100 dollar, terwijl oudere organisaties een plafond hebben van 2000 dollar.

“We kennen de mensen en weten goed in te schatten in hoeverre ze in staat zijn terug te betalen. We werken op basis van vertrouwen”, zegt Arely Domínguez, hoofd van bankomunal in El Guapo, een dorp dat in 1999 met een overstroming te maken kreeg. Fundefir was een van de organisaties die te hulp schoot. Een jaar later richtten Domínguez en 34 anderen hun bankomunal op. Die heeft nu 117 leden en verstrekt gemiddeld 10 kredieten per week.

Wie meedoet met het initiatief, krijgt training en advies van Fundefir. “We hebben geleerd te budgetteren, risico’s in te schatten en computers te gebruiken”, zegt Domínguez, een 49-jarige onderwijzer met twee dochters.

Een derde van de kredieten wordt gebruikt voor consumptie, een derde voor ondernemingen en een derde voor noodgevallen, zoals medische zorg. “De winst wordt jaarlijks aan de leden uitgekeerd. Die uitkering is een belangrijk principe van bankomulal, we potten het geld niet op”, zegt Raydán. “Het gaat niet om grote bedragen, maar ze hebben een belangrijke educatieve waarde. Bankomunal is in feite een educatief programma, geen microfinancieringsprogramma. De opbrengsten stimuleren een gevoel van ondernemerschap.”

Het model heeft inmiddels navolging gevonden in Bolivia, Brazilië, Chili, Colombia, de Dominicaanse Republiek, Haïti, Peru, Duitsland, Spanje, Hongarije, Portugal, Senegal en Indonesië.

De Spaanse versie, Comunidades Autofinanciadas, won in 2009 de prijs voor beste microfinancieringsprogramma van Europa.