Met een vergadering in Vientiane werd gisteren (19 april) het consultatieproces van zes maanden afgesloten waartoe de vier oeverstaten van de Mekong zich hebben verbonden. Laos, Cambodia, Thailand en Vietnam hebben in 1995 de Mekongcommissie (MRC) opgezet om gemeenschappelijke problemen in verband met de rivier te bespreken. De bouw van dammen op de Mekong kan niet zonder voorafgaand overleg met de andere oeverstaten.

De vertegenwoordigers van de vier landen overleggen nu met hun regering hoe het verder moet. De meningsverschillen over de dam komen waarschijnlijk op de agenda van de raad van de Mekongcommissie, die pas in oktober of november vergadert. De kans lijkt groot dat Laos intussen al met de bouwwerkzaamheden begint. Het consultatieproces is wel verplicht, maar de resultaten zijn niet bindend. Volgens Thaise media is Laos al begonnen met de aanleg van wegen naar het terrein, terwijl de mensen die op plaatsen wonen waar het stuwmeer moet komen, er al van uitgaan dat ze zullen moeten verhuizen.
Dammenmoratorium
De kwestie heeft tot ernstige wrijving geleid tussen Laos en Vietnam, traditioneel enge bondgenoten. De Laotiaanse inschatting van de gevolgen die de dam zal hebben voor de buurlanden, schiet tekort, verklaarde Le Duc Trung, de directeur-generaal van het Vietnamese Mekongcomité, na afloop van de vergadering in Vientiane.

Le Duc Trung stelt een moratorium van tien jaar voor op de bouw van dammen op de benedenloop van de Mekong. Daaronder zou ook de Laotiaanse provincie Xayaburi vallen waar Laos de nieuwe dam plant.

Cambodja en Thailand hebben Laos allebei opgeroepen het consultatieproces te verlengen. Volgens Cambodja moeten de grensoverschrijdende ecologische effecten van dammen op de Mekong zelf beter worden bestudeerd. Er is ook tijd nodig om de maatregelen tegen negatieve effecten verder te ontwikkelen.

Thailand zal een groot deel van de stroom afnemen die de waterkrachtcentrale bij de geplande dam moet produceren, maar zegt toch ook dat er meer tijd nodig is om alle onzekerheden uit de weg te ruimen. Bangkok maakt zich vooral zorgen over de gevolgen voor mensen die de afhankelijk zijn van de rivier voor hun levensonderhoud. “We zouden willen zien dat er terdege rekening wordt gehouden met alle opinies en bekommernissen van de bevolking”, verklaarde Jatuporn Buruspat, directeur-generaal van het Thaise ministerie van Watervoorraden.

Benedenmaatse milieustudie

Laos is tegen de verlenging van het consultatieproces. Voor nieuwe studies is veel meer tijd nodig dan nog eens zes maanden, argumenteert de regering. Viraphonh Viravong, het hoofd van de Laotiaanse delegatie bij het overleg, maakt zich sterk dat de dam alle richtlijnen van de Mekongcommissie en ook internationale normen voor dergelijke projecten zal respecteren. “Belangrijke gevolgen voor de bevaarbaarheid, de migratie van vissen, sedimentatie, de waterkwaliteit, de ecologie van de rivier en de veiligheid van de omwonenden kunnen tot aanvaardbare proporties worden teruggebracht”, klinkt het in een officiële verklaring. 

Maar een reeks van studies over het voorstel spreekt die bewering tegen. Verscheidene expertgroepen die de Mekongcommissie samenbracht om het plan te bekijken, formuleerden kritische opmerkingen bij de Laotiaanse plannen. Volgens de experts houdt Laos zich niet aan de richtlijnen van de Mekongcommissie om de waterkwaliteit en de ecologie van de rivier te beschermen, en laat het land zich al helemaal niet inspireren door de oplossingen die internationaal als optimaal worden beschouwd.

De waterkrachtcentrale kan bovendien in dertig jaar tijd 60 procent van zijn aanvankelijke capaciteit verliezen door sedimentatie, waarschuwen experts. Dat zou een financiële strop kunnen worden voor Laos. De dam zou immers gebouwd worden door een Thaise onderneming, en die zou een concessie van 29 jaar krijgen om de waterkrachtcentrale uit te baten.

Het Wereldnatuurfonds (WWF) noemt het milieueffectenonderzoek en de haalbaarheidsstudie die Laos liet uitvoeren “benedenmaats”. In het milieuonderzoek werd enkel naar de gevolgen voor vijf migrerende vissoorten gekeken, terwijl er in het gebied meer dan tweehonderd vissoorten voorkomen, waarvan er zeventig migreren. De kanaaltjes die vissen moeten toelaten rond de dam te zwemmen, beantwoorden niet aan de meeste normen die de Mekongcommissie voor dergelijke installaties heeft vastgelegd. Er is ook geen aandacht voor de gevolgen voor de vissers die stroomafwaarts leven.

De dam in Laos is de eerste van in totaal elf dammen die de oeverstaten van de benedenloop van de Mekong willen bouwen. De Mekong ontspringt in China, dat al verscheidene dammen op de bovenloop heeft gebouwd, en stroomt dan via Birma, Thailand, Laos en Cambodja naar Vietnam.