Uit gesprekken met huidige en voormalige directeuren van organisaties die hebben gewerkt in Rusland en die hun activiteiten daar inmiddels gestaakt hebben stelt de Amerikaanse mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) vast dat de Russische wetgeving tegen buitenlandse agenten vooral milieuorganisaties verhindert nog te functioneren. Minstens veertien organisaties hebben in de afgelopen jaren besloten te stoppen met hun werk in Rusland, in plaats van het label ‘buitenlandse agent’ te accepteren.
De Russische autoriteiten gebruiken deze wetgeving om groepen die protesteren tegen door de overheid goedgekeurde ontwikkelingsprojecten het zwijgen op te leggen, zegt HRW. “Hoewel 2017 in Rusland het Jaar van de Ecologie was, ging de regering gewoon door met pogingen om de milieubeweging de mond te snoeren”, zegt Richard Pearshouse van HRW.
Geen commentaar
De Russische wet op de registratie van ‘buitenlandse agenten’ verplicht organisaties die financiering uit het buitenland krijgen zich te registeren als een ‘buitenlandse agent’ bij de overheid, een term die associaties oproept met spionage. Die registratie laat de overheid toe de betrokken organisatie te controleren en bepaalde activiteiten te verbieden. De wet is opgezet om een groot aantal organisaties het functioneren te belemmeren, van milieuorganisaties en migrantenorganisaties tot onderzoeksinstituten en opiniepeilers.
Inmiddels zijn 158 groepen aangewezen als ‘buitenlandse agenten’, inclusief 29 milieuorganisaties. Van die 29 functioneren er nu 3 met het etiket ‘buitenlandse agent’, 1 besloot financiering uit het buitenland stop te zetten en 14 organisaties hebben hun werk neergelegd of opgeschort. Enkele daarvan hebben hun werk in een andere vorm voortgezet, 11 milieugroepen waren niet bereikbaar of weigerden commentaar, stelt HRW.
Smeercampagnes
Het etiket ‘buitenlandse agent’ heeft volgens de organisaties geleid tot boetes, smeercampagnes, bedreigingen van personeel, de beëindiging of beperking van specifieke projecten en weigeringen van lokale overheden om de samenwerking voort te zetten.
Op 14 november 2017 nam de Doema, de Russische federale Kamer van Volksvertegenwoordigers, nieuwe amendementen op de wet van 2012 aan die de overheid de mogelijkheid geven ook buitenlandse media te verplichten zich te registreren als ‘buitenlandse agenten’. Dat voorstel moet nog goedgekeurd worden door de Federatieraad, de Russische federale Senaat. Hoewel nog niet duidelijk is wat deze amendementen in de praktijk inhouden, lijkt het er volgens HRW op dat ze selectieve “politieke ordehandhaving” mogelijk maken.
De beslissing om ook buitenlandse media de verplichting op te leggen komt er nadat de Amerikaanse overheid de Russische zenders RT America en Sputnik News als ‘buitenlands agent’ heeft geregistreerd, waardoor deze media kunnen worden gecensureerd voor het verspreiden van berichtgeving die ‘schadelijk is of gevaarlijk voor de nationale veiligheid’ van de VS.
