Onmenselijke situatie niet houdbaar
Door de huidige situatie in de gevangenissen worden we allemaal met onze neus op de feiten gedrukt. Gedetineerden zijn mensen. Het is niet omdat het mensen zijn die een feit pleegden en daarvoor een straf uitzitten, dat ze niet als mensen dienen behandeld te worden.
Drie maaltijden per dag, de dokter kunnen raadplegen indien nodig, elke dag een douche kunnen nemen, propere kleren en een droge matras. Het zijn enkele voorbeelden van basisrechten van gedetineerden, die op dit moment in verschillende gevangenissen niet gegarandeerd worden. De gedetineerden kunnen hun rechten echter niet uitoefenen wanneer er geen personeel is die hiervoor kan zorgen. In sommige gevangenissen is er momenteel zelfs sprake van slechts één maaltijd per dag. De gevangenen komen in een onmenselijke situatie terecht. Als die situatie voordien al menselijk was.
Justitieel welzijnswerkers bezorgd
De centra algemeen welzijnswerk zetten zich onder andere in voor justitieel welzijnswerk. Justitieel welzijnswerkers zorgen in de gevangenis voor individuele begeleiding en voor een aanbod van activiteiten voor de gevangenen. De justitieel welzijnswerkers hebben hiervoor een goede samenwerking met het gevangenispersoneel om hun aanbod mogelijk te maken. Ook hulp- en dienstverlening, bezoek, en deelname aan activiteiten zijn namelijk rechten van gedetineerden. En ook dit recht komt in het gedrang.
Gevangenen zitten nu bijna de hele dag op cel (nog meer dan anders), met niets om handen. Logischerwijs geraken ze hierdoor ook steeds meer (of terug) gefrustreerd. Tijdens een begeleidingsgesprek gaan gevangenen dan ook steeds meer die frustraties ventileren. Dat ze die kunnen ventileren bij hun begeleider is op zich een goede zaak. Maar hoe meer tijd daar inkruipt, hoe minder tijd er beschikbaar is om echt met de gedetineerden aan de slag te gaan, om hun problemen aan te pakken, of te zoeken naar een job, woonst of opvangplaats voor wanneer ze vrijkomen.
Zo goed als elke gedetineerde komt vroeg of laat vrij. We moeten er als samenleving vooral voor zorgen dat dat op een positieve manier gebeurt. Hoe minder tijd in die begeleiding kan geïnvesteerd worden, hoe minder ondersteuning de gevangene krijgt voor zijn terugkeer naar de samenleving.
Welzijn gedetineerden eerste prioriteit
Op dit moment vinden er stakingen plaats in de Brusselse en Waalse gevangenissen, maar ook in sommige Vlaamse gevangenissen is de spanning te snijden. De problemen in de gevangenis duren echter al langer dan de afgelopen maand en kunnen we niet herleiden tot een staking. Zo getuigt bijvoorbeeld ook het jaarverslag van de gevangenis van Sint-Gillis en de herhaaldelijke veroordelingen door het Europees Hof van de Rechten van de Mens voor de mensonwaardige behandeling van gevangenen in België.
De context waarbinnen justitieel welzijnswerkers hun job moeten doen is al jaren precair, onder andere omwille van de overbevolking van gevangenissen. Zij kunnen hun werk niet doen zonder de nodige ondersteuning van voldoende gevangenispersoneel.
Het belang van het welzijn van gedetineerden
De centra algemeen welzijnswerk wensen het welzijn van de gevangenen onder de aandacht te brengen en vragen dat dit zowel nu als in de toekomst gegarandeerd wordt. Mensonwaardige situaties moeten aangepakt worden.
Wie zich nog afvraagt waarom we ons moeten bekommeren over het welzijn van gevangenen, doet er goed aan om de recidivecijfers er even bij te halen. Volgens onderzoek van het NICC belandt 41% van de gevangenen die vrijkomen opnieuw in de gevangenis. We hebben er als samenleving alle belang bij dat het welzijn van deze mensen gegarandeerd wordt, en dat ze voldoende kansen krijgen om zich op een positieve manier terug in de samenleving te integreren. Zo help je mee voorkomen dat ze nieuwe feiten plegen.
Gedetineerden verloren hun vrijheid voor een bepaalde periode. Ze krijgen die vrijheid op een bepaald moment ook terug en worden dan verwacht om geen nieuwe fouten te maken. Hoe kunnen we dat van mensen verwachten als we hun kansen kleiner en hun frustraties alleen groter dreigen te maken?
Lies Debouver is stafmedewerker CAW Groep vzw
