Nieuws, Wereld, Afrika, Economie, Milieu, België, Antwerpen -

Chocolade straks alleen voor de rijken?

Menige chocoholic was half november diep geschokt door het nieuws dat het hemelse, bruine goedje binnen vijf jaar net zo duur en zeldzaam is als kaviaar. Weinigen onder hen hebben stilgestaan bij het feit dat cacao een schaarse voedselbron is. Boeren die de cacaoplantages runnen, zijn zich er al jaren van bewust dat ze afstevenen op een onzekere toekomst.

maandag 12 januari 2015 15:30
Spread the love

Wie donderdag 8 januari dacht chocolade te kopen bij meesterchocolatier Dominique Persoone in Antwerpen, kon enkel de bonbons en repen van een afstand achter glas onder een lampje bekijken. Nu nog op uw bord, straks in het museum. Als we niet meer gaan investeren
in boerenfamilies kunnen we ons voedsel straks inderdaad alleen nog op een
expositie bewonderen, waarschuwt Vredeseilanden, een Belgische ontwikkelingsorganisatie die zich inzet voor een betere beloning van boeren.

“Eten is niet zo evident als dat het lijkt”, aldus Vredeseilanden. Er moet
meer worden geïnvesteerd in boerenfamilies om de toekomst van ons voedsel
veilig te stellen, vindt de organisatie. Chocolatier Persoone: “Als we er niet voor zorgen
dat ook boeren kunnen leven van hun stiel, spelen we met onze eigen toekomst.” Om mensen bewust te maken van de dreigende voedseltekorten trokken 10.000
vrijwilligers van 9 tot en met 11 januari door heel Vlaanderen met de campagne
#savethefoodfuture. “De leefbaarheid van landbouw is een verantwoordelijkheid
van alle spelers in de voedingssector”, zegt Jelle Goossens, woordvoerder van
Vredeseilanden. 

De eerste sector waar schaarste voor de deur staat, is cacao. Chocoladeproducent
Mars Inc. waarschuwde al in 2012 voor een mogelijk verlies van 1 miljoen ton
cacao in 2020 en de impact die het kan hebben op de consument. Na
de bevestiging van de Zwitserse chocolademaker Barry Callebaut half november 2014 waarschuwden
koppen in de media wereldwijd voor een groot cacaotekort. Chocolade wordt binnen
vijf jaar voor velen onbetaalbaar. Onvoorstelbaar voor
de meeste chocoladeliefhebbers, maar voor de cacaoboeren is het al jaren de realiteit.
 

Vraag en aanbod

Een
belangrijke factor is de toenemende vraag in Azië. De bevolking doet er zich
zeven keer zoveel te goed aan chocolade dan in de traditionele Europese markt. Ook in Zuid-Amerika is de chocolademarkt met 7 procent gegroeid. Ooit was
Brazilië een van ’s werelds grootste cacaoproducenten, inmiddels importeert het
land meer dan dat het produceert.

Tegelijkertijd eisen mensen wereldwijd meer
cacao in hun chocolade. Lange tijd waren zogeheten cacaofantasierepen bij de kassa van
de supermarkt goed genoeg. Nu heerst er een soort cacaodecadentie waarbij
alleen pure chocolade, die minstens 70 procent cacao bevat, voldoet aan de wensen
van de consument.  

Terwijl de vraag sterk toeneemt, neemt het aanbod af. Ivoorkust,
Ghana, Kameroen en Nigeria zijn goed voor driekwart van de mondiale
cacaoproductie. Zeventig procent hiervan wordt geleverd door boerenfamilies. Maar
in deze grootste cacaoproducerende landen maken langdurige
droogte en een hardnekkige verwoestende schimmel het minder aantrekkelijk voor
boeren om zich toe te leggen op cacaoplantages. De ebola-uitbraak in deze regio stimuleert ook niet echt.  

Boeren hebben veel van hun oogsten verloren zien gaan – naar schatting gaat
er ieder jaar 12 miljoen hectare verloren, oftewel 23 hectare per minuut. Ze
stappen over op gewassen die meer opbrengen, zoals graan. Het gevolg is een
productiedaling van dertig tot veertig procent. 

Fruit en noten 

Het groeiende aantal chocoladeliefhebbers versus het slinkende aantal
producenten heeft geleid tot prijsstijgingen van 25 procent in het afgelopen
jaar en 60 procent in 2012. Repen krijgen vaker een alternatieve en uiteraard goedkopere vulling, van fruit en noten. Toch schrikken de prijsverhogingen mensen niet af. Bij chocoladeproducent Barry
Callebaut ging er vorig jaar 1,7 miljoen ton chocolade over de toonbank, 11,8
procent meer dan het jaar ervoor.  

Ligt chocolade over
vijf jaar misschien niet meer in de schappen? Ondanks de
prijsstijgingen en de toenemende aankopen, brengt dit bruine goud voor veel
boeren nog steeds te weinig op. Meer en meer haken ze af. Een serieuze vergrijzing is waar te nemen – de gemiddelde cacaoboer is ongeveer zestig
jaar.

De vraag hoe we chocolade in ons midden kunnen houden, komt daarom neer op:
hoe zorgen we dat boeren een eerlijk inkomen verdienen aan de cacao die
ze telen?  “Er moet iets veranderen”, legt Jelle Goossens namens
Vredeseilanden uit. “Het gaat hier om een tekort
in de zin dat de vraag het aanbod dreigt te overstemmen. De beschikbaarheid van
chocolade is in de toekomst niet meer evident. Cacao zal uit bepaalde
producten verdwijnen en in een hoger segment terechtkomen.” 

Centen op tafel 

Om deze ontwikkeling tegen te gaan, experimenteren
onderzoekers in Ecuador en Centraal-Afrika met het kweken van bomen die tot
zeven keer meer cacaobonen leveren dan de traditionele varianten. Maar velen
betwisten of de smaak hetzelfde blijft.  

Bovendien is deze technologische oplossing niet voldoende om bij boeren
extra geld in het laatje te brengen, legt Vredeseilanden uit. “Het
landbouwareaal waarop cacao geteeld wordt, kunnen we niet fors uitbreiden, dus
we gaan op dezelfde oppervlakte meer moeten produceren. Dat kan door te
investeren in een nieuw soort bomen, maar boeren moeten daar wel perspectief in
zien. Dat lukt niet als boeren van de prijsstijgingen niks terugzien in hun
portemonnee”, aldus Goossens.  

Chocoladebedrijven erkennen dit probleem. Ze willen kwaliteitsproducten
leveren, maar voelen de druk van het slinkende aantal cacaoboeren. Bedrijven als Ritter Sport, Mars en Ethiquable hebben daarom partnerschappen gesloten
met ngo’s en boeren. Ook het businessmodel achter de cacaoteelt hebben ze
opnieuw ondertekend. Dat houdt in dat ze mee investeren in opleidingen,
droogplaatsen, boomkwekerijen, goedkope kredieten en kwaliteitslabo’s. “Het
gaat om echt centen op tafel brengen, expertise delen”, stelt Goossens. 

Toeleveringsketens

Vredeseilanden is een van de ngo’s die het samenwerkingsproces faciliteren.
De organisatie stimuleert – en biedt ondersteuning bij – de oprichting van
coöperaties die cacaoboeren de mogelijkheid geven om gezamenlijk een
opslagplaats te hebben voor hun oogst, het te verwerken en te verkopen.  

Goossens: “De partnerschappen zijn de eerste stap, maar de moeilijkste stap
moet nog gezet worden: het ontrafelen van de toeleveringsketens en het
terugbrengen van verantwoordelijkheid bij iedere schakel binnen deze ketens.
Dat is van groot belang, om ervoor te zorgen dat iedereen achter elke schakel
ervan kan leven.” 

Het probleem is groter dan de cacaosector, legt Goossens uit. “Het is het
globale verhaal van landbouw. Waarom slagen boeren er niet in om een deel van
de winst op te strijken? Het heeft allemaal te maken met macht. Zowel langs de
input- als de outputzijde. Eén
schakel in de keten krijgt al zoveel jaren alle druk op zich, en dat is de
grondstof leverende boer. We kunnen onze macht blijven gebruiken om winst op
disproportionele wijze op te strijken, maar op de lange termijn hebben we
onszelf ermee, want boeren willen niet langer voor ons werken. Voor de gehele
voedselindustrie zijn daarom waarschuwingen gepast. Maar cacao is het
eerste product waarbij schaarste zo dichtbij komt.”

Beweging 

Chocoladebedrijven beginnen in te
zien dat het belangrijk is als iedereen binnen de keten proportioneel eerlijk verdient.
Goossens: “Producenten hebben een grote verantwoordelijkheid en worden
gedwongen terug te kijken hoe iedereen binnen de keten opnieuw iets van de
waarde kan opsteken. Chocoladeproducenten moeten nu wel met de boeren verbonden worden om te weten waar hun
grondstof vandaan komt, en boeren behoren te weten waar hun product in terechtkomt.”

“Door
boerencoöperaties te vormen staan boeren sterk om deze nodige transparantie te
eisen. Duidelijk moet zijn welke prijs boeren kunnen vragen voor welke
kwaliteit, zodat ze bewust kunnen beslissen wat voor hen het meest rendabel is.
Ze hebben dan de capaciteit om te onderhandelen en zijn geen sukkelaars meer,
maar mensen die trots hun product van goede kwaliteit aan kunnen bieden.” 

“Deze principes
gelden voor alle voedselsectoren, maar bij cacao beginnen productiebedrijven ernaar te handelen, omdat binnen deze sector de omstandigheden het meest dwingend
zijn”, zegt Goossens.  

Meerwaarde opstrijken 

Indonesië is een van de landen waar Vredeseilanden de inkomsten van de
cacaoboer probeert te verbeteren. Langzaam worden de resultaten zichtbaar. De
boeren hebben contact met technische productiemedewerkers ter plaatse van marktleider Mars waaraan ze hun cacaobonen verkopen.
“Ze ontmoeten elkaar letterlijk op het veld”, vertelt Jelle Goossens. “Ze zijn partners in dezelfde
productketen.”

“Dat is heel anders dan afnemer zijn die vervangbaar is. En
dat zie je gelijk terug in de kwaliteit die ze leveren en de inkomens van de
boeren. Kinderen kunnen ineens wel doorstuderen, vervoersmiddelen worden
gekocht, huizen worden aangepakt. Een kleine inkomensverhoging heeft hier een
zeer groot effect.” De sociaaleconomische vooruitgang van boerenfamilies is
gekoppeld aan een verzekerde toelevering.  

“Als iedereen zijn deel doet, als iedereen vooruitgaat, redden we vandaag
de toekomst van onze chocolade en moet ik van mijn winkel geen museum maken”,
besluit meesterchocolatier Dominique Persoone.

take down
the paywall
steun ons nu!