Eind 2021 wonnen de linkse Xiomara Castro en Gabriel Boric de presidentsverkiezingen in respectievelijk Honduras en Chili. Al gauw keek iedereen in Latijns-Amerika uit naar de eerste stembusgang van 2022, in Colombia. Zou het links-progressieve Pacto Histórico (Historisch Pact) de heersende elites in de urnen kunnen verslaan?
Parlementsverkiezingen markeren ommekeer
De stembusgang begon veelbelovend met een historische overwinning van het Historisch Pact in de parlementsverkiezingen van 13 maart. De partij won 20 van de 108 zetels in de Senaat en 32 van de 172 zetels in de Kamer. Ze zal weliswaar nog allianties moeten zoeken met de centrumcoalitie om tegenwicht te bieden tegen het versnipperde rechtse meerderheidsblok, maar nooit eerder heeft links zoveel zitjes bezet. De gevestigde orde, het uribisme, kreeg een eerste kaakslag. Het maakt nog steeds deel uit van de rechtse meerderheid, maar was de grote verliezer van de parlementsverkiezingen.
Petro-Marquez behaalt hoogste aantal stemmen
Deze krachttoer werd herhaald op 29 mei tijdens de eerste ronde van de presidentsverkiezingen. Kandidaat-president Gustavo Petro en kandidaat-vicepresident Francia Marquez behaalden 8,5 miljoen stemmen, het hoogste aantal absolute stemmen in een eerste ronde van de presidentsverkiezingen in de geschiedenis van Colombia. Het was ook een mijlpaal voor links. In 2010 hadden linkse partijen slechts 9% van de stemmen behaald, in 2018 was dat 25% en in 2022 werd dat 40%. Maar met minder dan de helft plus één volstond het resultaat niet om de verkiezingen in de eerste ronde te winnen.
Opmerkelijk: meer dan 2 op de 3 Colombianen stemden voor verandering, hetzij die van Petro, hetzij die van Hernández.
En de concurrenten?
De onafhankelijke Rodolfo Hernández, de Colombiaanse Trump, een narcistische miljonair-ondernemer, ging met maar liefst 6 miljoen of 28% van de stemmen aan de haal. Deze actieve tiktokker van 77 jaar wist de afgelopen weken met zijn vulgair taalgebruik, populistische slogans, en anti-establishmentdiscours veel Colombianen te overtuigen dat hij geen behoefte heeft om overheidsgeld in zijn zakken te laten verdwijnen omdat hij al geld genoeg heeft. Nochtans lopen er tegen hem ook aanklachten wegens corruptie.
Voor Berta is de uitslag geen verrassing. Ze is vakbondsafgevaardigde van het huishoudpersoneel bij SINTRAIMAGRA in Bucaramanga, de stad waar Hernández burgemeester was van 2016 tot 2019. “Rodolfo was een heel andere burgemeester dan de andere. Hij zette de ambtenaren aan het werk, eiste resultaten, betaalde schulden en nam jonge mensen aan in zijn burgemeesterskantoor.” En dat is waar Hernández op mikt: anders zijn dan de anderen, anti-establishment, een buitenbeentje.
Opmerkelijk is dat meer dan 2 op de 3 Colombianen stemden voor verandering, hetzij die van Petro, hetzij die van Hernández. De gevestigde elite gaat voor het eerst in 20 jaar achteruit! Op zich al een enorme overwinning.
Hindernissen in aanloop naar verkiezingen
Door zijn ontoereikende aanpak van de coronapandemie en de brutale repressie van de sociale protestgolf van 2021 was de populariteit van president en uribist Duque al gekelderd. In de aanloop naar de verkiezingen haalden de uribisten daarom alles uit de kast om een nederlaag te vermijden.
Zo heeft het Internationaal Vakverbond verschillende klachten ontvangen, van onder meer vakbondsconfederatie CUT, over werknemers die onder druk werden gezet. Ze werden met ontslag bedreigd als ze niet zouden stemmen op de kandidaten die door hun bazen worden gesteund. Verschillende internationale observatoren die het land binnen wilden, werden zonder pardon de toegang ontzegd en teruggestuurd. Dit zou ook het lot zijn geweest van Paul-Emile Dupret, adviseur van de GUE/NGL-groep in het Europees Parlament. Door toedoen van de Belgische ambassade kon zijn uitwijzing vermeden worden. De geweldplegingen tegen petristische sociale en vakbondsleiders gingen in volle hevigheid door.
Suikerrietkappers in Colombia. © Ali Selvi
In Medellín, een bastion van het uribisme en de thuishaven van Fico, werd burgemeester Daniel Quintero door de procureur-generaal – nauw verwant met Duque – uit zijn ambt ontzet vanwege “politieke participatie” (in de campagne van Petro). Het verzoek van Gustavo Petro om de software te screenen die verantwoordelijk is voor het tellen van de stemmen, bleef zonder gevolg. Duque talmde net zolang om een auditfirma aan te stellen, dat dit niet meer mogelijk was. Noem maar op.
Wat brengt de tweede ronde?
Nancy Molina van gezondheidsorganisatie Fergusson verwacht een intensieve campagne tot de tweede ronde op 19 juni, waarin beide kandidaten het vaandel van de verandering zullen voeren. “De vraag is niet langer verandering of continuïteit, maar wat voor verandering en wat voor soort president, welke waarden en welke ervaring de Colombianen willen.”
Petro staat voor de toepassing van de progressieve Grondwet van 1991 en van het vredesakkoord dat in 2016 ondertekend werd, als garantie voor het respect van de mensenrechten, en het herstellen van de democratie en de vrijheden. Hij wil het huidig economisch model, gestoeld op extractivisme, omvormen tot een productief model, met behoud van het leefmilieu. Hij gaat voor waardig werk en het recht op gezondheid. Ook de vrouwenrechten nemen een belangrijke plaats in in het programma van Petro en Marquez. Het Historisch Pact heeft 50% vrouwelijke en 50% mannelijke parlementsleden.
“Van ons loon kunnen we niet leven. Het gezondheidssysteem is steeds precairder. Het gebrek aan formeel werk dwingt ons in de informaliteit. We hebben geen garanties op een waardige oude dag. Dagelijks zien we onze mensen sterven door het geweld. Dit is het moment om over te gaan van verontwaardiging tot actie. Dit is het moment om over te gaan van verzet naar macht.” – Francia Marquez, feministe en milieu-activiste. De afro-Colombiaanse is als kandidaat-vicepresident het échte buitenbeentje in de politiek.
Hernández is van een heel ander kaliber. Hij zegt een aanhanger van Hitler te zijn, meent dat vrouwen beter aan de haard blijven, kleineert de arbeidersklasse en wil de vakbonden uitroeien. “Hij vormt een echte bedreiging voor onze democratie en vrijheden”, zegt Manuel Fernández, voorzitter van de vakbond SUTIMAC. “Deze heer als president zou een schande zijn voor onze natie. We verdienen beter. Laten we ons niet voor de gek houden door de valse verandering die hij ons verkoopt. Want het is al onthuld dat hij het plan B en C van het uribisme is.”
Stemmen ronselen
Om de tweede ronde te winnen moet Petro nog 1,5 miljoen stemmen extra weten te ronselen. Hernández, aan de andere kant, heeft 5 miljoen stemmen meer nodig.
Fico heeft zijn 5 miljoen stemmen meteen na de uitslag van de eerste ronde gretig aangeboden aan Hernández, om kost wat kost te vermijden dat Petro wint. Hernández ontvangt die stemmen van het establishment met open armen. Zijn houding is heel ambigu: enerzijds houdt hij zijn anti-establishmentdiscours in stand, anderzijds verklaarde hij in de media in de schuld te staan bij Uribe. De 17,6 miljoen stemmen van de stemgerechtigden die verstek lieten gaan en de 1,2 miljoen stemmen die de minderheidskandidaten in de eerste ronde binnenhaalden zijn de inzet van de campagne, de sleutel tot de tweede ronde.
Manuel Fernández: “Op 19 juni hebben we de kans om ons te ontdoen van de politieke klasse die ons op de ranglijst van de meest ongelijke en armste landen ter wereld heeft gehouden. De tijd is gekomen om een nieuwe geschiedenis te schrijven”. Samen met onze andere partnerorganisaties blijft SUTIMAC actief in de campagne voor het Historisch Pact, voor een Colombia met meer sociale rechtvaardigheid.
Auteur: Jo Vervecken