Gemiddeld 821 kilometeruren per dag. De filezwaarte in het Vlaams Gewest heeft deze zomer opnieuw een record verbroken. Opmerkelijk, nadat de thuiswerkcultuur met de coronamaatregelen een flinke boost had gekregen en gezien de opkomst van de elektrische fiets.  Niemand staat graag vaak in de file. Het is dus in het algemeen belang dat we de files verminderen. In de eerste plaats in het belang van de automobilist.

Wie dacht wat we midden ’18 het hoogtepunt, of zeg maar het dieptepunt, van de dagelijkse files hadden bereikt heeft fout gedacht. De auteur van dit stuk is zo iemand. Vanaf midden ’18 begon de curve iets te plafonneren en zelfs te dalen van gemiddeld 800 kilometeruren/dag naar 760 à 775 begin 2020. Tijdens de coronamaanden nam de filedruk af om vanaf maart ’21 weer te stijgen richting een nieuw dieptepunt van gemiddeld 821 kilometeruren file per dag in juli ’23. Nochtans is, zoals eerder gesteld, de toegenomen thuiswerkcultuur deels een blijver en zien we meer elektrische fietsen. Persoonlijk dacht ik dat het hoogtepunt was bereikt omdat het een soort van psychologisch breekpunt betreft. Mensen gaan bijvoorbeeld eerder eens telefoneren dan langsgaan bij vrienden/familie omdat men geen zin heeft in de file, of men blijft vrijdagavond thuis naar tv kijken i.p.v. naar het voetbalstadion af te zakken om voetbal te zien. Eens de filedruk daalt gaat dat soort verplaatsingen weer stijgen en zo blijven we op een plateau om en bij het mentale breekpunt. Ik denk dat we daar nu rond zitten en eigenlijk verwacht ik geen blijvende stijging noch een sterke daling.

Toch is het niet ver zoeken naar een verklaring van de stijging. De belangrijkste lijkt mij de bevolkingstoename. Het idee auto, de politiek om alles op de wagen te zetten en het openbaar vervoer af te bouwen, dateert van pakweg 70 geleden. Toen woonden er in België 8.5 miljoen mensen. Nu zijn er dat 11.5 miljoen en daar komen er nog 1.3 miljoen bij tegen 2070 bij volgens het federaal planbureau. Meer mensen, zeker wanneer deze buiten de steden gaan wonen, is gelijk aan meer auto’s. Een afname van de filedruk zit er dus niet meteen aan te komen in het verkavelde België. Tenzij je daadkrachtige maatregelen durft nemen. Enkele ideeën.

1. Maak het openbaar vervoer (zo goed als) gratis. 

Een maatregelen die het algemeen belang dient. De automobilist kan zich vlotter verplaatsen, zij die zich met het openbaar vervoer verplaatsen moeten minder betalen. Zich verplaatsen is een basisbehoefte en dat doen we zo goed als allemaal. Nu verspelen we veel geld aan automaten voor ticketjes en aan controles. Door het openbaar vervoer gratis te maken vallen die kosten weg. Probleem dat zich kan stellen is het gebrek aan respect dat dan ontstaat voor bijvoorbeeld de infrastructuur. Er kan gewerkt worden met een soort van pas die iedereen krijgt maar die je kan kwijtraken voor een bepaalde periode bij vandalisme, agressie of ongepast gedrag.

2. Een systeem van kilometerheffing. 

Onpopulair bij veel autobestuurders maar het is in hun voordeel. Wanneer elke kilometer belast wordt gaan we meer nadenken bij elke verplaatsing. Wil je als Brusselaar naar Heuvelland, neem je misschien de auto, maar bij kortere afstanden of om je te verplaatsen naar een stad gaan we misschien vaker het openbaar vervoer of de fiets nemen. Meer autorijden zorgt voor meer nood aan onderhoud van de wegen en dus meer kosten. Zij die meer rijden, betalen meer.

3. Het rijbewijs vanaf 21 jaar (en een gratis fiets op je 18).

Het rijbewijs verkrijgen ten vroegste op je 21. Ik vind dat echt een verdedigbaar voorstel. Rijd je graag met de wagen, drie jaar extra geduld maar dan wel de rest van je leven met enkele percenten minder verkeersdrukte. Jongeren die zich tot hun 21ste met het openbaar vervoer of fiets verplaatsen gaan dat misschien blijven doen. Het is nu een gewoonte, het valt best mee. Bovendien is ook een verhoogde veiligheid een argument. In je tienerjaren voelen velen zich nog untouchable en gaan we vaker feesten. Gevolg is het fenomeen van de weekendongevallen. De maatregelen spaart ook enkele jonge levens, om over de zwaargewonden nog te zwijgen.

Word je 18. Proficiat. Je bent nu volwassen, dat verdient een cadeau. De overheid schenkt je een bon om ergens in België een (elektrische) fiets te kopen. De overheid wil meer zijn dan een instantie die verplicht en verbied en als compensatie van het latere rijbewijs krijgen jongeren een fiets cadeau. Buiten de lijntjes denken…

4. Voer die betonstop toch in.

Eigenlijk kan je stellen dat per huis dat gebouwd wordt buiten de stad er zeker anderhalve auto bijkomt. Het is dweilen met de kraan open… Dat huis moet gepoetst en onderhouden worden. Dat personeel komt meestal met de (bestel)wagen. (Ik heb nog nooit een vakman met de fiets weten komen) Wanneer de kinderen des huize 18 worden komt er vaak nog een auto per volwassen geworden kind bij. En, er is de opkomst van de Bol.com economie. Nog niet zo lang geleden deden we inkopen om de paar weken/maanden, nu doen we dat aan de lopende band en quasi stuk per stuk. Een onhoudbare situatie die enkel mogelijk is door onderbetaalde arbeid. En het zorgde voor een spectaculaire toename van half op straat geparkeerde of maneuvrerende bestelwagens tot in de kleinste straten van het ‘platteland’.

5. En verder…

•  Op Europees niveau een wegenvignet zou handig zijn. Nu moeten automobilisten stoppen aan de peage en kunnen bijvoorbeeld Fransen of Zwitsers wel gratis rijden in de Lage Landen. Met de auto ga je wel eens een landsgrens over. Zorg voor een gemeenschappelijke pot waar je als Europeaan aan bijdraagt via het Europese wegenvignet. Een vignet waar niet-Europese automobilisten (reizigers etc.) natuurlijk ook aan bijdragen. Makkelijker voor de automobilist en goed voor het Europese gevoel. Vrij verkeer van personen… Weet je nog.

• Maak de verplichte keuring tweejaarlijks. Niemand kijkt er naar uit. Urenlang wachten, vaak onvriendelijke bediening, duur. Val de automobilist daar maar om de twee jaar mee lastig i.p.v. jaarlijks. Een kleine compensatie voor al de inleveringen die de automobilist moet doen nu het tijdperk van de dominantie van de wagen voorbij is.