Franz Hinkelammert werd geschoold als theoloog en econoom. Vanaf jonge leeftijd hadden de sociale wetenschappen en de filosofie zijn grote belangstelling. Vooral het fundament van de economie zoals dat voortkomt uit filosofische grondbeginselen werd zijn referentiepunt.
Iets dat we in deze tijd van neoliberalisme en econometrie volkomen vergeten lijken te zijn. Want wat is economie? En waartoe heeft het economisch gedachtegoed vorm gekregen?
Hinkelammert ging het niet zozeer om statistische analyses en diagrammen maar om het politiek-economisch, kritisch en methodologisch doordenken van de vraag: hoe houden we het leven in stand en hoe wordt dat wat wij nodig hebben voor onderhoud verdeeld en beheerd.
Hij bekritiseerde vanuit inzicht in een nauwelijks terug te betalen externe schuld van Latijns-Amerikaanse landen de manier waarop ondernemingen en privaat politieke belangen die schuld in stand houden. Hij stond mede aan de wieg van de afhankelijkheidstheorie zoals die vanaf de jaren zeventig vorm kreeg en hij deed dat vanuit theologische grondbeginselen.
Voordat hij naar Zuid-Amerika trok, studeerde Hinkelammert zowel in Freiburg, Hamburg als Münster en kon dankzij een beurs economie gaan studeren aan de Freie Universität van Berlijn. Al vroeg ontstond daar zijn belangstelling voor de geschiedenis van Latijns-Amerika. Dankzij de Konrad Adenauer Stichting kreeg hij in 1963 een aanstelling als docent sociologie en economie aan de Pontifica Universidad Católica in Chile.
Hij mengde zich daar in de politieke strijd en werd militant in de Movimiento de Acción Popular Unitaria. In die context schreef hij werken als Dialéctica del desarrollo desigual en Ideologías del desarrollo y dialéctica de la historia. Zijn hoogleraarschap in Chile eindigde abrupt in 1973 ten tijde van de staatsgreep.
Na enkele jaren verblijf in Duitsland kroop het bloed waar het niet gaan kon en keerde hij in 1976 terug om zich in Costa Rica te vestigen. Daar fundeerde hij het Departamento Eucuménico de Investigaciones. Zijn dertig jaar verblijf aldaar werd slechts onderbroken door een docentschap in Honduras. In 2008 zette hij in Costa Rica de universitaire leerstoel Pensamiento Crítico Franz Hinkelammert op.
Het was de tijd waarin hij boeken publiceerde als een kritiek van de utopische rede, een economie por la vida waarin het hem als theoloog niet ging om het rijk der hemelen maar om het rijk op aarde. Helaas werden dit soort boeken als ook zijn publicaties over de externe schuld noch bij economen noch in de westerse landen op waarde geschat.
Veelal hebben economen nog nooit over hem gehoord terwijl hij toch de auteur is van een meer dan omvangrijk werk waarin steeds een kritische, sociaal-politieke, economische analyse – gevoed door het werk van Marx – centraal stond.
Publicaties
Ik verwees in mijn boek Tot elkaar veroordeeld, zorgen voor morgen naar het werk van Franz Hinkelammert en wees op de discussie zoals die in Nederland te vinden was in het werk van Theo Witvliet en Arend Th. van Leeuwen De bezetting van de hemel.
Hinkelammert’s analyse van de totale markt’, in Zoeklichten in de nacht van het kapitaal. Een discussie over de economische theologie van A. Th. van Leeuwen. Veel meer is er nauwelijks in het Nederlands over Hinkelammert te vinden. Ik zou het fantastisch vinden als ik daarin zou worden gecorrigeerd.
Met het overlijden van Hinkelammert verliest de bevrijdingsfilosofie een gedreven, erudiet maar bescheiden criticus van de moderniteit.
Zijn scherpzinnige analyses zouden in onze landen gekend moeten worden. Ondanks zijn dood is het daarvoor nooit te laat want door zijn omvangrijk oeuvre is zijn denken blijvend toegankelijk.
