Die goesting groeide alleen maar exponentieel toen ik ook de boekvoorstelling mocht bijwonen in Amor, de knusse en bovendien zeer toegankelijke keet naast De Roma in Borgerhout. In goed gezelschap van gelijkgezinden, met en zonder (on)zichtbare beperkingen, genoot ik van diepgravende reflecties, voorleesmomenten mét livemuziek en een raak auteursinterview. Daarnet sloeg ik de laatste pagina om. Een uitgelezen kans om hier meteen gedachten over neer te pennen.

Anaïs Van Ertvelde kwam enkele jaren geleden op mijn pad via Zwijgen is geen optie. De klare taal die ze daar sprak over de realiteit van leven met een handicap raakte een gevoelige snaar. Ik herinner me vooral de wens die ze toen al koesterde: dat de aanwezigheid van verschillende lichamen en geesten een vanzelfsprekendheid zou worden, zichtbaar in alle lagen van het leven. Ook in haar gloednieuwe boek zit dit verlangen diep verweven. Door het persoonlijke aan het politieke te koppelen, houdt ze een ijzersterk pleidooi voor een samenleving waarin handicap uit de marge wordt gesleurd en gezien voor wat het is: deel van ons allemaal.

Anaïs Van Ertvelde door de lens van Sanne van den Elzen.

Bestaansrecht

Jarenlang engageert Anaïs zich al om in opiniestukken en op podia van culturele centra beleefd en geduldig uit te leggen dat handicap geen individuele, maar een sociale kwestie is. Dat mensen wiens lichamen en/of geesten afwijken van de zogenaamde norm, vooral op beperkingen botsen in confrontatie met alles wat ontoegankelijk en onaangepast is in onze maatschappij. De vele drempels – al dan niet letterlijk – die de weg naar een inclusief leven versperren.

‘Er is iets haast pervers aan het feit dat we als samenleving barrières opwerpen voor mensen met een beperking en die barrières vervolgens als argument aanhalen om hen verder uit de samenleving te verbannen’, schrijft ze. ‘Zo lijkt de meest redelijke oplossing om handicap gewoon niet ter wereld te laten komen.’

Laat dat citaat maar even bezinken.

Grenswandelaars

Wanneer je leeft met beperkingen, beland je al snel in een pijnlijke tweespalt. Enerzijds moet je flink – en eigenlijk zelfs flinker dan de gemiddelde mens – functioneren om aanvaard te worden in de ‘gewone’ wereld. Anderzijds moet je braaf passen in ‘het overheidsscript van het tragisch gehandicapte bestaan’ om je recht op ondersteuning te verzilveren.

Handicap een bevrijding. Foto: NISRAN LR

Treffend vond ik hoe Anaïs vertelde dat er best wat schrik gepaard ging met de kritische kanttekeningen die ze in haar boek maakt ten aanzien van het beleid. Alsof iemand van de administratie over haar schouder meeleest en als gepaste straf elk moment haar aangepaste fiets in beslag kan nemen.

De overheidssteun voelt ontzettend voorwaardelijk. Er lijkt geen ruimte te zijn om onrecht met onvrede te beantwoorden of om – al is het slechts zachtjes – te bijten in de hand die je voor een stuk voedt. Mensen staan zo goed als machteloos tegenover de poortwachters die bepalen of je toegang krijgt tot broodnodige aanpassingen en sociale ‘voordelen’. Zo kan je handicap ook zien als een papieren identiteit: ingevuld van bovenaf en levenslang gecontroleerd.

Handicap een bevrijding. Foto: NISRAN LR

Rebellie

Doorheen het boek voel je de boosheid borrelen. Gevoed door het verkleefd blijven met alles wat verkeerd gaat. “Probeer maar eens je woede te uiten als gehandicapte vrouw. Verder dan de esthetiek van rebellie kom ik nog niet”, bekent Anaïs. “We zijn veel te braaf en te druk bezig met overleven, in plaats van leven, laat staan floreren.”

En toch kan je de rebellie proeven in de pagina’s van Handicap. Een bevrijding. Het is een niet te negeren uitnodiging om het beperkte én beperkende denkkader rond handicap te doorbreken. Om validisme actief te veroordelen. Om taal te vinden om jezelf los te wrikken uit het strikt medische en bureaucratische keurslijf.

‘Onrust heeft mij aangeraakt. In mij broeit al een hele tijd een opstand.’

Ideale wereld

Het is moeilijk om je een inclusieve toekomst te verbeelden wanneer de verantwoordelijkheid voor uitsluiting eindeloos wordt doorgeschoven. Hoe zou het zijn mochten ook alle ‘voorlopig-nog-niet-gehandicapten’ de zin inzien van samen te sleutelen aan een wereld met mogelijkheden voor iedereen? Hoe zou zo’n ‘crip utopia‘ eruit kunnen zien?

Handicap een bevrijding. Foto: NISRAN LR

Om dat te weten te komen, kan ik je alleen maar aanmoedigen dit boek te lezen. Handicap. Een bevrijding is niet alleen doordrongen van inhoud, het is ook voer voor literaire fijnproevers. Van koortsdromen en intense dialogen tot behapbare geschiedschrijving en erotische poëzie: Anaïs Van Ertvelde weeft alles samen tot een geheel dat je niet onberoerd zal laten.

Tot schrijfs

Lynn

Steun voor een nieuwe website

We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.

Steun hier