“You don’t have to say anything. There’s many a person missed the chance to not say anything, and lost much by it” zegt tijdelijke opvangouder Seán tegen de zwijgzame Cáit, een jong meisje dat in het Ierland van 1981 voor de zomer naar haar familie op het platteland wordt gestuurd. Colm Bairéads Iers gesproken An Cailín Ciúin/The Quiet Girl, in maart de openingsfilm van het Iers Film Festival en nu uit op dvd (*), is als adaptatie van Claire Keegans kortverhaal ‘Foster’  een ijzersterk contemplatief drama over geheimen en trauma’s, kracht en machteloosheid, ouderschap en opgroeien.

The Quiet Girl

De filmmaker als observator

De in Dublin geboren filmmaker Colm Bairéad (° 1981) heeft documentaire roots maar zelf als een personage optreden à la Michael Moore of zoals Werner Herzorg een door zijn fantasie gekleurde realiteit in beeld brengen is niet zijn ding. Bairéad blijft liever onzichtbaar. De cineast observeert, volgt mensen en legt hun leven vast. Daar neemt hij de tijd voor. The Quiet Girl dompelt ons, met dank aan fraaie beeldvoering van DoP Kate McCullough, onder in de leefwereld van een jong meisje in wiens geest we duiken.

Alles draait om Cáit die in een rurale omgeving voor het eerst tederheid, warmte en liefde ontdekt en voorzichtig onder woorden tracht te brengen wat ze denkt, voelt en verlangt. Resultaat is een subjectieve trip die het ‘kleine’ verhaal vertelt en onderliggende verhalen van verwaarlozing en verlies aan de oppervlakte brengt. Zonder grote dramatische conflicten of plotwendingen. Ook al worden er geheimen ontraadseld. Dit is subtiele cinema waarbij de emoties en de tragiek blijven nazinderen.

The Quiet Girl

Verhaal in eerste persoon

Wat Bairéad beviel aan het kortverhaal van Claire Keegan is “dat elke aspect ervan me emotioneel raakte.” Verder lezen we in een Collider interview “ik hield van het feit dat het draaide rond het bewustzijn van een jong meisje. Het verhaal wordt gefilterd door de ogen, de oren, de geest en het hart van Cáit.” Dat vult hij in De Filmkrant aan met: “Ik hou van films met een vertelling in de eerste persoon. De formele, bijna rigide vorm van het ik-perspectief spreekt mij erg aan. Maar het moet wel werken. Als de kijker in Cáits schoenen staat, moet die zich kunnen overgeven aan alles wat indruk maakt op een kind, maar niet per se op een volwassene.”

Een ding veranderde de regisseur wèl. Keegan schreef het verhaal in het Engels maar in de film wordt enkel Iers gesproken. De passie voor het Iers kreeg Bairéad mee van zijn vader (oprichter van een Gaelscoil, een school waar Iers de voertaal is). Volgens de cineast is er bij de jeugd een hernieuwde belangstelling voor de taal. Wat zou kunnen verklaren waarom The Quiet Girl de meest succesvolle Iers gesproken film aller tijden werd. Al ziet de filmmaker zelf het universele karakter van het gegeven als een verklaring (ook bij ons sloeg The Quiet Girl aan).

The Quiet Girl

Onderkoeld drama

Grote dramatische wendingen of explosies zijn er niet in The Quiet Girl, maar een verhaal is er wel. We maken kennis met het disfunctionele gezin waarin Cáit opgroeit – vader is gok- en drankverslaafd, moeder torst het gewicht van een uitgebreide kroost – en de impasse waarin ze belanden bij een zoveelste zwangerschap van moeder. Om de spanningen te temperen wordt de negenjarige dochter bij oudere familieleden op het platteland geplaatst. Dat de sfeer daar aanvankelijk wat ongemakkelijk is lijkt een gevolg van communicatiestoornissen. Het blijkt evenwel uiteindelijk voort te vloeien uit een traumatisch geheim.

Tragiek steekt de kop op maar The Quiet Girl blijft vooral een onderkoeld en subtiel drama over opgroeien, opvoeden, liefde, verlies, chaos en controle. Een melancholische mijmering over levensmysteries, de angsten van kinderen en het verlangen naar affectie en liefde. Waarbij er parallellen opduiken tussen het opbouwen van identiteit en het verwerken van pijnlijke herinneringen. En het overduidelijk wordt dat de omgeving een belangrijke rol speelt bij het ontwikkelen van een persoonlijkheid en het bewaren van herinneringen.

The Quiet Girl

Duik in het verleden

“The Quiet Girl had niet in het heden kunnen spelen, want Ierland is onherkenbaar veranderd, van een religieus in een seculier land,” benadrukt Bairéad, “in de tijd waarin de film speelt, besliste de katholieke kerk alles. Mensen hadden geen toegang tot voorbehoedsmiddelen. Pas vanaf 1979 kon je die via de huisarts krijgen, maar alleen als je getrouwd was. Grote gezinnen waren de norm, met daarin een wankele positie voor kinderen.”

Kinderen werden vaak voor langere periodes uit het kerngezin verwijderd en waren daarbij totaal machteloos. De gevoelens van onmacht, angst, pijn en frustratie die ontstonden worden in de film uitvergroot door het feit dat het perspectief van Cáit, haar beleving, centraal staat. Door die subjectieve insteek – het kijken door de ogen van een kind dat onzichtbaar is voor volwassenen – wordt extra duidelijk hoe weinig er met hen rekening wordt gehouden en tot welke emotionele verwarring dit leidt. Een verscheurdheid perfect weerspiegeld in een open filmeinde.

The Quiet Girl

Voor het tegelijk sterke en fragiele stille meisje door wiens ogen we kijken is zwijgzaamheid zowel een overlevingsstrategie als een verplichting. “Kinderen mochten gezien maar niet gehoord worden,” stelt Bairéad, “dat was iets typisch Iers, iets wat wij als volk deden. Daarom konden we het verhaal niet in het heden situeren, dergelijke zaken gebeuren niet meer.” Gelukkig maar. Er blijft wel een link tussen jeugd en machteloosheid. Daardoor is The Quiet Girl niet enkel empatische maar ook urgente cinema.

THE QUIET GIRL van Colm Bairéad. Ierland, 2022, 95’. Met Catherine Clinch, Carrie Crowley, Andrew Bennett. Scenario Colm Bairéad naar Claire Keegan. Muziek Stephen Rennicks. Fotografie Kate McCullough. Montage John Murphy & Marie Ni Chonlain. Distributie dvd: Cinéart.

The Quiet Girl

(*) In de puike dvd reeks ‘De Collectie’ van Cinéart waar ook Frances O’Connors Brontë adaptatie Emily, de spirituele thriller Cairo Conspiracy, het romantische drama Le Blue du Caftan, Darren Aronofsky’s psychodrama The Whale en de meeslepende documentaire All the Beauty and the Bloodshed werden uitgebracht. Een prima zaak want, neen, niet alle films zullen in de toekomst beschikbaar zijn (en blijven) op de diverse online platformen. De fysieke drager mag en moet daarom gekoesterd worden.

The Whale