De, ondertussen 79-jarige,  Australische filmmaker George Miller (The Witches of Eastwood, Happy Feet, Babe, Three Thousand Years of Longing) heeft lef. Sinds de jaren tachtig is Mad Max een van de meest lucratieve en originele actie-franchises maar de scenarist-regisseur aarzelde niet om bij de comeback van 2015 zowel een versnelling hoger te schakelen als protagonist Max Rockatansky (Tom Hardy in Mel Gibsons jasje) naar de zijlijn van Mad Max: Fury Road te schuiven.

Prequel Furiosa: A Mad Max Saga gaat nog drastischer te keer en brengt Max (met Interceptor) maar één keer en erg kort in beeld. De focus ligt op warrior Furiosa (Anya Taylor-Joy als jongere versie van Charlize Theron) en haar odyssee die uitmondt in een feministische bevrijdingsmissie. Een brutale tocht waarbij hoop en moraliteit wraak beginnen te overschaduwen. Het opzet was, zo klonk het in Cannes, om van de saga een intellectuele, filosofische rock-‘n’-roll opera te maken.

Furiosa: A Mad Max Saga van George Miller.

Helse actie

Straf, gezien de pulp roots van de saga. Geen hond, ook niet die van onorthodoxe politieagent Max Rockatansky, dacht in 1979 dat het ultragewelddadige Mad Max ging uitgroeien tot een originele en filosofisch getinte franchise die vanuit Australië de internationale actiecinema met een adrenalinestoot zou aansporen om de gashendel open te draaien. Dat ontspoorde door Fast and Furious absurdisme in nonsens spektakel “full of sound and fury but meaning nothing.”

Daarom is het fijn dat Furiosa: A Mad Max Saga er ons aan herinnert dat luidruchtige visuele bombardementen en kinetische actie met een hoog testosteron- en oestrogeengehalte gepaard kunnen gaan met filosofische bespiegelingen. Met inhoud. Want de saga houdt de wereld een spiegel voor. Een futuristische spiegel waar reeds in de jaren tachtig de uitputting van de natuurlijke bronnen en ecologische rampspoed zichtbaar waren. Samen met de chaos en de overlevingsstrijd die er uit voortvloeiden. In het nieuwe millennium voegt Miller er gendergelijkheid, imperialisme en racisme aan toe.

Mad Max van George Miller.

Van duistere held naar icoon

Tijdens het filmfestival van Cannes bleek hoe populair en groot de saga is geworden. Ooit was het anders. In Frankrijk bleef Mad Max (1979) twee jaar lang verboden (wegens te gewelddadig en expliciet) en in België nam de verdeler niet de moeite (of het risico) de film aan de pers voor te stellen. Maar Mad Max vond zijn publiek en vervolg Mad Max 2: Road Warrior (1981) groeide uit tot een nog groter commercieel succes. Het spoorde marketeers aan om met de immens populaire rockster Tina Turner als uithangbord Max Max Beyond Thunderdome (1985) in de markt te zetten als een blockbuster. De angel leek uit de saga te verdwijnen maar door zijn held even van het toneel te halen versterkte George Miller (°1945) het iconisch en mythologisch gehalte van Max. Dertig jaar de pauzeknop ingedrukt houden leverde de drie films een cultstatus op.

Die eerste films vormen ook een triptiek waarbij Mad Max de dood van de oude wereld portretteert, Beyond Thunderdome de geboorte van een nieuwe wereld en Road Warrior fungeert als de anarchistische, nihilistische tussenperiode. Max Rockatansky is aanvankelijk een ruige antiheld. Een politieagent die met zijn V8 Interceptor de baan opgaat om gewelddadige wegpiraten in het gareel te houden. De confrontatie escaleert en een motorbende vernietigt de laatste band die Max had met normale menselijke gevoelens: zijn vrouw en kind. Een losgeslagen Max wordt ‘gek’ en werpt zich op als een genadeloze wreker. Brutaler, cynischer en wanhopiger dan de moordenaars. Een onstuitbare vernietigingsmachine die de schuldigen een voor een liquideert.

Mad Max 2: The Road Warrior van George Miller.

Overlevingstocht

Mad Max 2: Road Warrior dompelt ons onder in de odyssee van “a shell of a man, a burned out man, a man haunted by the demons of the past.” Max zwerft doelloos rond in een dorre woestijn bevolkt met gemuteerde weirdo’s (de atoombom is gevallen en zaaide dood en vernietiging) waar de overlevingsstrijd draait rond benzine. Om in Max Max Beyond Thunderdome, wanneer de woede en waanzin van Max verminderd zijn en zijn Interceptor door kamelen wordt voortgetrokken, te belanden in een oase. Daar ontdekt hij via een groep kinderen nieuwe perspectieven. Om uiteindelijk toch “levend maar alleen” achter te blijven.

In het drieluik heeft Max wat van een eenzame cowboy in een wetteloze wildernis. De films zijn moderne westerns of shakespeareaanse variaties op Griekse mythologische verhalen. Als weergaven van klassieke overleveringen worden ze expliciet in de verhalende traditie ingeschreven. De inleidende en afsluitende commentaar van Mad Max 2: Road Warrior is van The Feral Kid, een wild kind voor wie de menselijke beschaving een onbekend iets is.

Hij werd  immers geboren na de apocalyptische oorlog die de wereld van Max vernietigde. En besluit: “He lives now, only in my memory.” In Max Max Beyond Thunderdome vertellen postapocalyptische kinderen ‘de geschiedenis’ met behulp van wandschilderingen. Ze zien in Max een legendarische held, Captain Walker, die hen zal leiden naar een mythisch tomorrow-morrow land. Maar Max kan enkel een begeleider zijn, geen leider, en hij blijft aan het slot alleen achter in de woestijn. Voortlevend in de herinnering van de kinderen.

Mad Max Beyond Thunderdome van George Miller.

Visuele cinema

Het nieuwe tweeluik Mad Max: Fury Road (2015) en (prequel) Furiosa: A Mad Max Saga (2024) trekt die lijn door met geschiedschrijving via lichaamstattoos en een verteller in het verhaal, The History Man. Een geschiedschrijver die in de traditie van ‘history men’ zijn gemeenschap een spiegel voorhoudt. Mad Max: Fury Road sluit af, op het moment dat Furiosa ontdekt dat haar idyllische ‘groene’ thuis vernietigd is, met een citaat van de eerste geschiedenisman: “Where must we go, we who wander this wasteland, in search of our better selves?” Een verwijzing naar de les die Furiosa leerde: een utopische samenleving vind je niet door te vluchten voor onderdrukkers maar door een repressief systeem omver te werpen en zelf een utopie tot realiteit te maken.

Opmerkelijk is dat Miller als verteller geen gebruik maakt van voice over commentaar of dialogen. De nu vijf saga afleveringen zijn haast stomme films die vooral via beeld, geluid en actie de geschiedenis van een absurde, irrationale en toxische wereld schetsen. Daarbij is er een evolutie – van zinloos geweld over een gevecht om olie naar een conflict om een maatschappijvisie – maar die blijkt vaak cyclisch. Dezelfde  maatschappelijke patronen keren weer onder andere vormen. Toecutter, Humungus, Aunty Entity en Immortan Joe verschillen weinig van elkaar. Het universum van deze bendeleiders, koninginnen en dictators draait rond geweld, uitbuiting en onderdrukking en blijft als weerkerende nachtmerrie Max en Furiosa in gevaar brengen. In Millers dystopie wordt de dreiging nog groter doordat het gevaar bestaat dat de donkere kant van het menselijk karakter overneemt.

Mad Max: Fury Road van George Miller.

Wraakoefening

Wraak is immers een motief dat op een schoteltje wordt aangereikt om de survival of the fittest carrousel te laten draaien. Het past in het somber toekomstbeeld – het meesterwerk van de reeks Mad Max 2: Road Warrior flirt met nihilisme – waarop Miller zijn dystopische saga bouwt. Maar in het nieuwe millennium blies de filmmaker nieuw leven in de franchise om de wanhoop te temperen en een glimp utopie in de giftige postapocalyptische wereld te introduceren. De psychologie van zijn personages blijft Miller matig interesseren maar daar waar Mad Max: Fury Road nog één grote achtervolging is, vertrekt Furiosa: A Mad Max Saga van de jeugd van Furiosa om de vlucht ook in te kleuren als een revolte, een hunkering naar een andere en betere wereld. Die begint bij zichzelf. En de eigen roots, trauma’s en kwetsuren.

Furiosa: A Mad Max Saga en Mad Max: Fury Road vormen een natuurlijk tweeluik. Prequel Furiosa is gebaseerd op het achtergrondverhaal dat Miller uitwerkte voor hij besloot met het over een korte tijdspanne lopende kinetische spektakel Fury Road Max zijn comeback te laten maken. Met name de voorgeschiedenis van het vrouwelijke personage dat ook al centraal stond in de actiefilm die ons ook zonder veel toelichting liet kennismaken met de Citadel (waterbron), de Bullet Farm (wapenproducent) en Gas Town (olieraffinaderij). En met de revolte van een jonge vrouw die geholpen door Max een groep vrouwelijke gevangenen dwars door de woestenij naar haar thuisland wil voeren.

Furiosa: A Mad Max Saga van George Miller.

Rebels verzet

Furiosa: A Mad Max Saga is uiteindelijk een veertien jaar overspannend wraakverhaal geworden dat start wanneer de jonge Furiosa ontvoerd wordt uit een vrouwelijke Tuin van Eden (The Green Place) door de knettergekke stropersleider Dementus (Chris Hemsworth) om dan na een ‘politieke deal’ in de Citadel gerund door morbide gemaskerde fascistische dictator Immortan Joe (Lachy Hulme) te belanden. De zwijgzame Furiosa werkt zich via omwegen op en zint op wraak. Of is het revolutie?

Dementus start dan weer een gangsteroorlog die uitloopt op een burgeroorlog wanneer hij het imperium van Immortan Joe wil overnemen in een wereld waar macht en olie collectieve obsessies lijken. Het vergroot de chaos en de verwarring. Dat helpt wanneer Furiosa besluit om uit te breken. Met de hulp van meesterchauffeur Praetorian Jack (Tom Burke) en dankzij de opgevoerde tankwagen die ze zelf hielp bouwen gaat het in een rotvaart de woestijn in gevolgd door een legertje gewelddadige fanatici en een bende geschifte bikers. Hinderlagen, ontsnappingen en achtervolgingen gedreven door monsterlijke machines en strijders volgen elkaar op.

Mad Max: Fury Road van George Miller.

Context en emoties

Eerder kregen we met Dune: Part Two al een film die naadloos aansloot bij een vorig deel. Al koos Denis Villeneuve ervoor om eerst de world building te doen in Dune: Part One en daarna uit te pakken met een actierijke apotheose terwijl George Miller omgekeerd te werk gaat. Na de dolle achtbaanrit Mad Max: Fury Road volgt de context schets in Furiosa: A Mad Max Saga. De wereld en het conflict worden toegelicht terwijl Furiosa’s emoties en gekwetste ziel in beeld komen. En haast terloops duidelijk wordt hoe ze aan haar mechanische arm kwam. Nevenpersonages als Scrotus en Rictus Erectus zijn ook niet langer zwart-wit slechteriken, grijstinten zorgen ervoor dat ze mensen van vlees en bloed worden.

De warriors blijven niet de speelbal van heersers wanneer ze hun eigen leven in handen nemen. Dat versterkt de empowerment van de heldin. Furiosa wordt krachtiger door haar emotionele complexiteit. Actie spreekt daarbij luider dan woorden, de wraakgodin blijkt meer gedreven door warme herinneringen (aan het matriarchaal paradijs waar ze opgroeide) dan door kille haat (omwille van de mishandeling en onderdrukking door macho’s). Zonder het woord ‘solidariteit’ in de mond te nemen werkt Furiosa verbindend. Vrijheid voor de vrouwelijke slaven en water voor de uitgebuite werkers; daar wil ze voor vechten. Meer dan voor zinloze wraak.

Furiosa: A Mad Max Saga van George Miller.

Van dystopie naar utopie

Volgens ongeleid projectiel Dr. Dementus is er geen hoop in een wereld waar het survival of the fittest principe (in een van zijn monologen heeft hij het over “good old Darwin”) regeert. In een patriarchale samenleving die draait rond macht, controle en onderdrukking màg er in zijn visie geen hoop zijn. Want hoop kan leiden tot verzet en rebellie. Furiosa is een geboren rebel, een strijder die moed en kracht put uit hoop en herinneringen.

De History Man blijft als een hofnar het belang van geschiedenis en overlevering benadrukken terwijl Furiosa hoopvol een groep vrouwen voert naar een groene oase, een in haar geheugen verankerd paradijs. Geen religieuze voorspiegeling (zoals in de geest van de ‘remember me‘ schreeuwende zelfmoordstrijders) maar een jeugdherinnering aan een vredige, matriarchale samenleving. Vraag blijft of het geen luchtspiegeling is maar Furiosa introduceert wel een sprankeltje hoop in de sombere woestenij. De dystopie schuift daarbij op richting utopie.

Mad Max: Fury Road van George Miller.

Of het avontuur na Furiosa: A Mad Max Saga verder loopt blijft de vraag. George Miller heeft nog een prequel rond het Mad Max personage in de pijplijn zitten en denkt eraan om the wasteland verder te exploreren. Maar het is onzeker of dit op blockbuster schaal kan. Want “Furiosa misfires” titelde vakblad Variety na een “teleurstellend Memorial Day openingsweekend” (wereldwijd 58,9 miljoen dollar voor een film die 168 miljoen kostte).

“Geen goed voorteken voor popcorn season” luidde het maar vooral ook slecht nieuws voor prequels met een nieuwe cast en zonder steracteurs. Afwachten dus of de Mad Max Saga verder loopt en de utopie binnen handbereik kan brengen. Maar Furiosa: A Mad Max Saga is wèl de betere kauwgom voor de ogen.

Furiosa: A Mad Max Saga van George Miller.

FURIOSA: A MAD MAX SAGA van George Miller. Australië 2024, 148’. Met Anya Taylor-Joy, Chris Hemsworth,, Tom Burke, Alyla Browne, George Shevstov. Scenario George Miller & Nick Lathouris. Muziek Tom Holkenborg. Fotografie Simon Duggan. Montage Eliot Knapman & Margaret Sixel. Production Design Colin Gibson. Distributie Warner. Release 22 mei 2024.

MAD MAX BLU-RAY ANTHOLOGIE: MAD MAX, George Miller, Australië 1979, 93′, met Mel Gibson; MAD MAX 2: THE ROAD WARRIOR, George Miller, Australië 1981, 95′, met Mel Gibson; bonus: commentaar, introductie; MAD MAX BEYOND THUNDERDOME, George Miller, Australië 1985, 93′, met Mel Gibson, Tina Turner; MAD MAX: FURY ROAD van George Miller. Australië 2015, 120’. Met Tom Hardy, Charlize Theron. Bonusdocumentaire ‘The Madness of Max’. Dis Warner.

Mad Max van George Miller.