Tweemaal democratisch verkozen president Jean-Bertrand Aristide, tweemaal afgezet door de VS. Foto: biografiasyvidas.com

7 februari 1991: eerste democratisch verkozen president Haïti legde de eed af… voor 111 dagen

maandag 8 februari 2021 16:35
Spread the love

De verkiezingsoverwinning van Jean-Bertrand Aristide en zijn politieke beweging Lavalas op 16 december 1990 was een complete verrassing voor de kleine feodale elite en hun broodheren in de VS en Frankrijk. Die waren uitgegaan van een evidente overwinning van Marc Bazin, hun kandidaat, een ambtenaar van de Wereldbank.

Zoals altijd daarvoor rekenden zij ook ditmaal op massale afwezigheid van de arme kiezers en hadden zij enkel misprijzen voor de lokale organisaties die een onbekende priester amper zes weken voor de verkiezingen inschreven als kandidaat. Aristide veroorzaakte een massale opkomst en werd verkozen met een ruime meerderheid van 67 procent.

Na de rampzalige verkiezingen een jaar eerder en de bloedige repressie door het leger, de politie en de beruchte gewapende milities van de Tonton Macoutes (‘oompje luistert’) was het regime echter verplicht in 1990 buitenlandse waarnemers toe te laten en eerlijke tellingen toe te staan.

Op 9 januari 1991, na zijn verkiezingsoverwinning maar voor zijn eedaflegging, werd een eerste poging tot militaire staatsgreep verijdeld na massale straatprotesten. Op 7 februari 1991 kon hij alsng de eed afleggen.

Aristide begon onmiddellijk met het uitvoeren van zijn verkiezingsbeloftes: de ontwapening van de Tonton Macoutes, het invoeren van een minimumloon en betere arbeidsvoorwaarden voor de straatarme bevolking. De lokale elite en de buitenlandse bedrijven zagen zoveel democratie niet zitten en drie maanden later werd Aristide afgezet, waarna de brutale repressie van de voorbije jaren naar ongekende hoogtes werd opgedreven.

Een gelukte slavenopstand werd niet geapprecieerd

Haïti is de tweede onafhankelijke republiek op het Amerikaanse halfrond (na de VS). Het was ook de éérste zwarte republiek ter wereld en het éérste land waar een slavenopstand succes had (op 1 januari 1804). Dat was in die periode een niet te onderschatten prestatie. De slavendrijvende VS steunden Frankrijk tot het laatste ogenblik. De militaire bevelhebber schreef Napoleon dat de enige manier om de Franse heerschappij te behouden ‘de volledige uitroeiing van de zwarte bevolking’ was.

De Haïtianen hebben die overwinning duur betaald. Een derde van de bevolking was omgekomen in de oorlog en de landbouw, de enige bron van inkomsten, was verwoest. De slavendrijvende buurlanden waren verontwaardigd en steunden de eis van Frankrijk voor financiële vergoeding van zijn verloren eigendom.

Omdat het de enige manier was om uit zijn politiek en economisch isolement te geraken was het nieuwe land verplicht die schuld in 1825 te erkennen. Haïti zag zijn ontwikkeling gefnuikt door een loodzware schuldenlast die pas in 1947 werd afgesloten. In totaal betaalde Haïti aan Frankrijk het hedendaags equivalent van 14 miljard euro.

Tussen 1849 en 1923 viel de US Navy 24 maal Haïti binnen. Toen was dat nog om ‘Amerikaanse levens en eigendommen te beschermen’, democratie en mensenrechten waren nog niet modieus. Een door de VS opgelegde grondwet liet onbeperkt buitenlands bezit van landbouwgrond toe. Die grondwet werd door het Haïtiaanse volk ‘unaniem’ aanvaard tijdens de bezetting: 5 procent van de bevolking kon gaan stemmen. 99,9 procent daarvan stemde ja.

Verkiezingen werden daarna volgens een zelfde strak scenario georganiseerd dat altijd de gewenste winnaar gaf. De eerste prioriteit van het nieuwe regime was de uitschakeling van de concurrentie voor de grote plantages door de vernietiging van de kleine landeigenaars en vrije landbouwers. Dat de gemiddelde opbrengsten per hectare van die kleine boeren voor alle teelten hoger lag dan die van de grote plantages, was daarbij irrelevant. Wanneer deze maatregelen verzet uitlokten, werd dit steeds met VS-steun bloedig onderdrukt.

Papa Doc François Duvalier stelt zijn 17-jarige zoon Baby Doc Jean-Claude aan de pers voor in 1969. Foto: Public Domain

Na een gewapende opstand in 1957 schafte overwinnaar François Duvalier de democratie af en verklaarde zich president voor het leven. Zijn bijnaam Papa Doc (hij was arts) kreeg een gruwelijke betekenis dankzij zijn gewapende militie die hij naar zijn evenbeeld Tonton Macoutes noemde. Aanvankelijk zagen de VS (en vroegere kolonisator Frankrijk) een zwarte dictator in hun achtertuin niet zitten. President Eisenhower keurde plannen voor een staatsgreep goed die door Kennedy werden overgenomen. Ondertussen begon de VS echter geobsedeerd te geraken door een ander eiland in de buurt, Cuba. Toen Duvalier in 1963 de VS steunde om Cuba uit de Organisatie van Amerikaanse Staten te zetten, kreeg hij economische hulp uit Washington.

Op de inauguratie van zijn opvolger, de toen 19-jarige Baby Doc Duvalier in 1971, was de Amerikaanse ambassadeur de enige aanwezige buitenlandse diplomaat. Al te openlijke steun voor het brutale regime van Duvalier was zelfs in de jaren 1970 al moeilijk te verdedigen tegenover de publieke opinie. Wapenleveringen werden voortaan in onderaanneming uitbesteed aan Israël.

Democratie, niet voor het armste land ter wereld

Toen Baby Doc Duvalier in 1986 werd verdreven had 60 procent van de Haïtianen een gemiddeld jaarinkomen van 52 euro (cijfers van de Wereldbank), kindersterfte en ondervoeding waren van de hoogste ter wereld en het land was een menselijk en ecologisch rampgebied. Bootvluchtelingen werden systematisch teruggezonden door de VS-autoriteiten.

Een eerste poging tot democratische verkiezingen werd in 1989 nog bloedig in de kiem gesmoord. De verkiezingsoverwinning van Aristide was voor de elite van het land en voor de VS een kink in de kabel. Haïti dreigde verloren te gaan als spotgoedkoop leverancier van allerlei assemblage-producten zoals onder meer kledij, sportkledij, voetballen.

(Voor een volledig overzicht van de Haïtiaanse gruwel van 1804 tot 2010, zie Haïti 2010, een historische terugblik)

Een president die deed wat hij beloofd had

Aristide kon in enkele weken tijd 500 miljoen dollar internationale steun bekomen voor de heropbouw van zijn land. Hij zette onmiddellijk in op alfabetisering, openbare gezondheid, landbouwhervorming, een bevriezing van de voedselprijzen en openbare werken. De steenrijke elite zou voor het eerst in zijn bestaan belastingen moeten betalen. Het mocht niet zijn.

President Jovenel Moïse (l), frauduleus verkozen in 2017, geen probleem voor Canadees eerste minister Justin Trudeau. Foto: Ministerio de Relaciones Exteriores/CC BY-SA 2:0

Sindsdien heeft de Haïtiaanse bevolking geen enkele eerlijke kans meer gekregen. Op dit ogenbik bereidt zetelend president Jovenel Moïse zijn herverkiezing voor op 19 september 2021, bijna exact dertig jaar na de afzetting van Aristide. Hij werd in 2017 voor het eerst ‘verkozen’ na manifest frauduleuze verkiezingen, wat hem door de VS, Frankrijk, Canada en de EU niet kwalijk werd genomen. Hij heeft alles zo geregeld dat die verkiezingen evenmin eerlijk zullen verlopen …

Waarnemers van de Haïtiaanse tragedie wijzen wel eens op een dubbelzinnige moraal van de VS en Europa, streng voor elk land dat niet aan hun kant staat maar soepel en tolerant voor eender welk regime dat hen wel gunstig gezind is. Dat is een vergissing. Er is in deze geen sprake van dubbele moraal, maar integendeel van een zeer consequente lijn.

Die kan je zo samenvatten: ‘wie met ons is mag eender wat doen, wie niet met ons is zal het geweten hebben’. Een belangrijke factor in deze gang van zaken is de mainstream berichtgeving. Het is nu al zeker dat de komende verkiezingen in Haïti frauduleus zullen verlopen. De eerste frontpagina moet er nog over verschijnen. Voor de Haïtiaanse bevolking is dat geen verrassing. Hun sociale opstanden van de voorbije jaren waren ook al geen nieuws (zie Haïti volksopstand tegen een regime waar u niets over hoeft te horen).

Haïti is geen functionerende democratie omdat wij dat zo willen en omdat wij dat zo houden.

 

Lees ook: Petitie Haïti: “Stop stilzwijgen en internationale medeplichtigheid” en EU ziet geen fraudeprobleem in komende verkiezingen Haïti, bevolking denkt er anders over.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!