Momenteel pronkt er op het tussenverdiep van onze Universiteitsbibliotheek een borstbeeld van Leopold II. Verschillende mensen en organisaties eisen dat dit beeld wordt weggehaald. Nu wereldwijd de protesten tegen racisme opnieuw op de voorgrond treden, is het tijd om ook in België en aan de KULeuven werk te maken van een racismevrije maatschappij. De dekolonisering van de universiteit maakt daar deel van uit.

Sinds de moord op George Floyd zijn heel wat mensen in beweging geraakt om racisme en politiegeweld aan te kaarten. Hoewel het protest van start ging in de VS, duiken er wereldwijd protestbewegingen op om de structurele aard van racisme aan te kaarten. Want racisme is niet iets dat zich enkel uit in het geweld van politieagenten. Racisme is een structureel onderdeel van de samenleving en ook de onze ontsnapt hier niet aan. De gevolgen van de 75 jaar durende kolonisatie van Congo blijven onbesproken. Dit terwijl ze tot op de dag van vandaag kenmerkend zijn voor de manier waarop onze samenleving is georganiseerd. 

Zo komt in het middelbaar onderwijs ons koloniale verleden slechts kortstondig aan bod, zo pronkt tot op de dag van vandaag het Ruitersbeeld van Leopold II aan de zeedijk van Oostende en zo staan er in heel wat steden en gemeenten herdenkingen – of liever: ‘vereringen’ – aan Leopold II. Het inspireerde de veertienjarige Noah uit Kortenberg om een petitie te lanceren om alle standbeelden in Brussel van Leopold II weg te halen. Ook aan de Universiteitsbibliotheek van de KULeuven staat een borstbeeld van de Belgische koning die bekend staat om de gewelddadige kolonisatie van Congo.

Hoewel ons onderwijs er amper op in gaat, weten de meeste Belgen wel dat Leopold II bekend stond om gruwelijke wandaden. Desondanks is er in de media en het onderwijs nog zeer weinig aandacht voor dit thema. Leopold II legde de basis voor het Belgische kolonialisme, dat door het plunderen van Congolese rijkdommen heel wat bedrijven schatrijk heeft gemaakt en de Belgische schatkist bovendien goed heeft gevuld.

Leopold II’s bewind draaide om het ontginnen van voornamelijk ivoor en rubber en ging gepaard met gruwelijke vormen van uitbuiting en onderdrukking waar miljoenen Congolezen hun leven bij lieten. Ook het sinistere handen afhakken van de lokale bevolking is een afschuwelijk fenomeen dat plaatsvond onder zijn regime.

De Congolese historicus Georges Nzongola-Ntalaja omschrijft het zo: “De enige vrijheid die bestond in dit rijk was voor de Belgische koning, zijn businesspartners en zijn agenten om het land naar hun goeddunken te plunderen.” Voor de witte rijke koloniale overheersers golden andere en betere regels dan voor de uitgebuite zwarte bevolking.

Momenteel pronkt er op het tussenverdiep van onze Universiteitsbibliotheek een borstbeeld van Leopold II. Dit soort beelden, die over heel België momenteel nog te vinden zijn, werden geplaatst tussen WOI en WOII en deden dienst als koloniale propaganda om de machthebbers te verheerlijken.

Vandaag zijn ze echter een doorn in het oog van vele Congolezen. Ze staan symbool voor de gruwelijke misdaden die plaatsvonden tijdens het Belgische koloniale verleden en zijn op die manier contraproductief voor het bewustwordingsproces waaraan onze samenleving nood heeft. Het verwijderen van de koloniale beelden, kan een historisch bewustzijn aanscherpen, vereist verantwoording en kan op die manier plaatsmaken voor publiek debat. Het is onvoldoende deze koloniale beelden te voorzien van duiding aangezien deze slechts dienst zouden doen als schaamlapjes voor de symboliek die achter de beelden schuilgaat.

Dit wil niet zeggen dat we de geschiedenis uit de publieke ruimte zouden wegvagen. Integendeel, we moeten debat en sensibilisering over het koloniaal verleden aanmoedigen. Het beeld zou bijvoorbeeld in een museum kunnen staan over de kolonisatie van Congo. Wat het alternatief ook moge zijn, het op een ereplaats houden van beelden van Leopold II is iets anders dan een racistisch verleden erkennen en er zich voor verontschuldigen.

Het wordt tijd dat ‘de held van onze vaderlandse geschiedenis’ van zijn pied de stalle wordt gehaald. Met deze brief eisen wij dat de KULeuven zijn verantwoordelijkheid opneemt en stappen onderneemt voor de strijd tegen structureel racisme. Daar moet de dekolonisatie van onze samenleving deel van uitmaken.

We vinden dat de KULeuven binnen deze strijd, als onderwijsinstelling en dus actieve kracht in het vormen van de toekomst, een voortrekkersrol moet spelen. Dit houdt in dat koloniale propaganda moet worden veroordeeld, racisme moet worden erkend en plaats moet worden gemaakt voor debat. Een eerste stap zou dan ook zijn om het borstbeeld van Leopold II in de Universiteitsbibliotheek weg te halen. Zo lanceerden Leuvense burgers en studenten een petitie om Leuven en de universiteit Leopold-vrij te maken. 

Als de Black Lives Matter-beweging ons iets leert, is het dat ook hier veel mensen wel degelijk wakker liggen van racisme en ertegen in actie durven schieten. Laten we een einde maken aan passiviteit en actief strijden tegen elke vorm van onderdrukking en discriminatie, laten we luisteren naar de slachtoffers van racisme en erkennen dat we nog een lange weg te gaan hebben. Laten we een voortrekkersrol spelen in de dekolonisatie van België en laten we het aandurven om ons koloniale verleden in de ogen te kijken. Zoals Desmond Tutu zei: “Als je neutraal bent in een situatie van onrechtvaardigheid, kies je de kant van de onderdrukker.”

Ondertekenaars:

Arnaut Karel, Interculturalism, Migration and Minorities Research Centre (IMMRC) KU Leuven

Auxilia regio Leuven

Belgian Youth Against Racism

Boulogne Pieter, professor Russische literatuur en vertaling KU Leuven

Cornillie Bert, hoofddocent Spaanse taalkunde KU Leuven

Cosemans Sara, onderzoeksgroep MoSA 1800-2000 KU Leuven

Comac Leuven, studentenbeweging PVDA

De Brabander Ludo, woordvoerder Vrede vzw

De Cauter Lieven, filosoof, RITCS en faculteit Architectuur KU Leuven

De//colonize Leuven

De Graef Ortwin, gewoon hoogleraar faculteit Letteren KU Leuven

De Lille Bruno, gemeenteraadslid Groen Brussel

Denef Frederik, professor fysica Columbia University & KU Leuven

De Roeck Wojciech, hoofddocent fysica KU Leuven

De Witte Line, gemeenteraadslid Leuven PVDA

De Witte Ludo, auteur van ‘De moord op Lumumba’

El Kaouakibi Sihame, Vlaams Volksvertegenwoordiger Open VLD

Ella vzw

&of holebi jongeren Leuven

Fadil Nadia, docent antropologie KU Leuven

Goddeeris Idesbald, hoogleraar koloniale geschiedenis KU Leuven

Govaerts Celien, initiatiefneemster petitie ‘Stad Leuven & KU Leuven, verwijder jullie beelden van Leopold II’

Hart boven Hard Herent

Hart boven Hard Leuven

Intal-Leuven

Janssens Joren, onderzoeksgroep MoSa 1800-2000 KU Leuven

Jong Groen Leuven

Jong Groen StuLeuven

Jongsocialisten Leuven

Kuijpers Annelies, faculteit Sociale Wetenschappen KU Leuven

Laermans Rudi, gewoon hoogleraar sociologie KU Leuven

Leonardo LGBT International

Martens Albert, ere-hoogleraar faculteit Sociale Wetenschappen KU Leuven

Masschelein Jan, gewoon hoogleraar faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen

Nicaise Ides, hoogleraar faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen

Nsayi Nadia, auteur van ‘Dochter van de dekolonisatie’

Pauwels Koen, doctoraatsstudent Architectuur KU Leuven

Rodriguez Garcia Magaly, docent faculteit Letteren, hoofd onderzoeksgroep MoSA 1800-2000

Rutizibwa Olivia, docent University of Portsmouth

Van Den Broeck, Jef, gepensioneerd docent Erasmus Hogeschool Brussel

Van Den Oord Joost, professor faculteit Geneeskunde

Van Overwalle Geertrui, gewoon hoogleraar faculteit Rechten

Van Overwalle Frank, professor Vrije Universiteit Brussel

Van Nieuwenhuyse Karel, hoofddocent faculteit Letteren

Van Riet Thomas, docent faculteit Wetenschappen KU Leuven

Van Wolputte Steven, professor antropologie KU Leuven

Vrouwen in het Zwart / Women in Black Leuven

Foto: ArcheoNet Vlaanderen, Flickr / CC BY-NC-SA 2.0