De
ontmoeting met gelovigen in Bolivia was onderdeel van de reis die de
paus door Latijns-Amerika maakt en ontstond in samenwerking met de
regering van Bolivia. Die laatste had meer dan 1500 basisactivisten
uitgenodigd uit heel Latijns-Amerika, van landrechtactivisten uit
Peru tot afvalrapers uit Argentinië. Prominent aanwezig waren ook
vertegenwoordigers van de Boliviaanse inheemse bevolking in Bolivia.
“Het
economisch systeem sluit uit, vernedert en doodt”, zei de paus.
Voor een perfecte economie bestaat geen “recept”, maar
volgens hem biedt het evangelie ons principes die wel kunnen helpen
om de huidige crisis om te keren. Met zijn woorden sloot hij aan bij
wat hij schreef in zijn nieuwe encycliek over het milieu. Daar roept
hij gelovigen en “alle mensen van goede wil” op om zich te
keren tegen de uitputting van de aarde en noemt hij onze huidige
economische koers een zonde.
Winst ten koste van alles
Het
mondiale financiële systeem is “onaanvaardbaar”, aldus
paus Franciscus. “Boeren vinden het onaanvaardbaar, arbeiders
vinden het onaanvaardbaar, gemeenschappen vinden het onaanvaardbaar,
volkeren vinden het onaanvaardbaar. De aarde zelf – onze zuster,
moeder Aarde, zoals de heilige Franciscus zou zeggen – vindt het
ook onaanvaardbaar.”
“De
tijd lijkt op te raken”, zei hij. “We verscheuren elkaar
nog niet, maar we verscheuren wel ons gemeenschappelijk thuis. Dat
wordt geplunderd, verwoest en straffeloos beschadigd.” En de
wereldleiders? Die komen niet verder, uit “lafheid”.
“Lafheid is een zware zonde.”
De
oorzaak van dit alles ligt bij de geldzucht, zei de paus. “Achter
al deze pijn, dood en vernietiging ligt wat Basilius van Caesarea al
noemde ‘de poep van de duivel’ – een ongebreidelde jacht naar
geld.” Als geld een god wordt, dan wordt hebzucht de
belangrijkste drijfveer van mensen. Uiteindelijk “verwoest dat
de maatschappij en maakt het mannen en vrouwen tot slaven.”
Zonden
in naam van God
Voor
de inheemse bevolking had paus Franciscus specifieke woorden van
steun. Miljoenen inheemse Amerikanen zijn in de loop der eeuwen
omgekomen bij de verovering van de Amerika’s. De kerk bleef
grotendeels aan de kant staan van de Europese veroveraars, omdat ze
daarin een kans zag het christendom te verspreiden.
“Ik
zeg dit met spijt: veel zware zonden zijn begaan tegen de inheemse
volkeren van Amerika in de naam van God. Ik vraag nederig om
vergeving, niet alleen voor de misdaden van de kerk zelf, maar ook
voor de misdaden die zijn begaan tegen de inheemse volkeren tijdens
de zogeheten verovering van Amerika.”
Met
zijn woorden ging hij verder dan zijn voorgangers. Desondanks vroeg
Franciscus de aanwezigen om te erkennen dat veel katholieken, van
priesters en nonnen tot leken, bereid waren hun leven te geven voor
de oorspronkelijke bewoners.
Mensen
centraal
De
paus moedigde de aanwezigen aan om door te gaan met hun werk tegen
uitsluiting en uitputting. Maar, benadrukte hij, de inspiratie kan
niet ideologisch zijn, het moet om mensen gaan. We worden niet
geraakt door statistieken, maar door “de pijn van de mensheid,
van ons eigen vlees.”
Het
doel moet een economie zijn waar de menselijke waardigheid centraal
staat, waar het recht op land, huisvesting en werk gegarandeerd is,
maar ook toegang tot onderwijs, gezondheidszorg, cultuur,
communicatie en vrije tijd.” Dit is een christelijk
geïnspireerde economie, aldus de paus, waar de noden van ieder
individu worden beantwoord in het sociale leven.
Om
daar aan te werken hoef je niet rijk of machtig te zijn. De toekomst
is “fundamenteel in de handen van het volk en hun capaciteit om
te organiseren.”