Frankrijk is een verbijsterend land. Onder het mom van de laïcité, de scheiding van godsdienst en staat, is een grootscheeps plan van overheidsinmenging in de islamitische godsdienst gelanceerd, dat ook de andere godsdiensten zeer verontrust. Onder het motto van de grenzeloze vrijheid van meningsuiting, die met name vunzigheid tegen de islam aanmoedigt, wordt door de president gecensureerd in de media, die al kruiperig hem onwelgevallige artikels verwijderden. In naam van de beveiliging van de persoon tegen levensbedreigende media-acties wordt wetgeving voorgesteld die democratisch activisme hindert en criminaliseert, terwijl de overheid zich de vrijheid neemt om mensen te stigmatiseren en hun leven in gevaar te brengen. Ondertussen woekert de pensée unique over de waarden van de Republiek en de betekenis van Samuel Paty. En is de minister van binnenlandse zaken, Darmanin, die fulmineert tegen het dekoloniseringsdenken, zeer tevreden dat de islamhaatster Zineb El Rhazoui, ex-journaliste van Charlie Hebdo, genomineerd is voor een Nobelprijs.
Om met de pensée unique te beginnen: de voorbije maanden regende het hommages aan Samuel Paty, in de vorm van minuten stilte, herdenkingen, boomplantingen en ook herbenoeming van straten of pleinen, van schoollokalen en ook van hele scholen naar de vermoorde leraar. In dat laatste is er nu een kentering. In de stad Ollioules in de Varstreek wilde de burgemeester een school de naam van Samuel Paty geven. Maar daar kwam protest tegen, en bij een onderzoekje bleek dat 100% van de leraars, 89% van de ouders en 69% van de leerlingen tegen waren. Een ‘ijzingwekkende opiniepeiling’ heette de bevraging bij La droite au coeur, Le blog des militants de droite sans concession. (1)
De teleurgestelde burgemeester liet het plan varen. Hij becommentarieerde: ‘Het is de lafhartigheid die vandaag regeert en dat is zorgwekkend. Men geeft er zich geen rekenschap van, maar wij zijn bezig in slaap te vallen en de waarden van de republiek te laten schieten. We moeten ons herpakken en die waarden opnieuw verdedigen.’ (1)
Rechtse herbenoeming tegengehouden
De reden voor de afwijzing van de herbenoeming was kennelijk de vrees dat de school daardoor een mikpunt van agressie zou kunnen worden. Dat lijkt mij een zeer acceptabel standpunt. Ik zou het wel interessanter gevonden hebben als het motief van de afwijzing kritiek op Paty zou geweest zijn, op zijn fout, onpedagogisch en onrepublikeins gedrag. Maar die kritiek is haast nergens te horen, de pensée unique heeft het grootste deel van Frankrijk in haar greep.
De kwestie lokte reactie uit van de politiek commentator Goldnadel, advocaat en essayist. (2) Die vindt dat de leerkrachten zichzelf te schande maken door te weigeren Paty te eren. (Dat deden ze niet, ze vonden alleen de naamsverandering van de school geen goede manier.) Hij deelt ook mee dat een lerares hem liet weten dat de zogenaamde opiniepeiling niet representatief was, want de helft van het onderwijzend personeel had die nooit gezien en dus ook niet beantwoord. Volgens haar zijn er nog dappere mensen in het lerarenkorps: ‘Er zijn nog enkele erfgenamen van de zwarte huzaren [de leerkrachten van de publieke, seculiere school in de 19de eeuw] die zich afzetten tegen de rode broekschijters die het lerarenkorps van de Republiek zullen verwoest hebben.’ Rechts is heroïsch, links is laf. Toch denk ik dat er meer moed voor nodig is om vandaag in Frankrijk te zeggen dat Paty zich misdragen heeft en tegen de regels van de laïciteit handelde dan om hem te prijzen als een modelleerkracht en zijn naam overal op te plakken.
Progressieve herbenoeming afgeremd
Goldnadel stapt dan over naar een ander herbenoemingsplan. De linkse burgemeester van Bordeaux, Pierre Hurmic, wilde een school die genoemd is naar Paul Bert (1833-1886) van naam laten veranderen. Bert was een promotor van de seculiere publieke school, maar schreef ook over ‘de superioriteit van het blanke ras’. Niet zo geschikt als uithangbord van de school, vond de burgemeester, dus een andere benaming. Maar daar kwam protest tegen, en de zaak is nog in onderzoek en overweging. Goldnadel herinnert er fijntjes aan dat ook de socialist Léon Blum schreef over ‘superieure rassen’. En dat volgens deze logica de VS hun hoofdstad een andere naam zouden moeten geven, want Washington was een slavenhouder. (Die naamverandering staat niet meteen op de politieke agenda in de VS, maar ik vind het een leuke en prikkelende gedachte. Blackington? Indiana City?)
Vechtjas
Goldnadel reageert wat subtieler tegen zwarte of koloniale emancipatie- en herstelbewegingen dan de Minister van Binnenlandse Zaken Darmanin die gisteren nog antwoordde op de vraag ‘Verspreidt de racialistische ideologie die uit de VS komt zich in de Franse universiteiten?’ Hij zei: ‘Een drama voor Frankrijk: we moeten daartegen vechten!’ (3) (4)
4. Racialisme in de anti-racistische zin van het spreken over groepen die als ras bekeken en gediscrimineerd worden.
