Leraren, opvoeders, ouders: durf het aan om de kern van het probleem te noemen, namelijk de rol van de fossiele brandstofindustrie en de economische machtsverhoudingen, als je kinderen iets bijbrengt over de klimaatverandering.

Gisteren werd de volgende video op Twitter gepost. Een stel Ierse schoolkinderen had een rap song in elkaar gestoken over de klimaatverandering, en over hoe we allemaal ons steentje kunnen bijdragen.

These Irish students wrote a rap song about the climate crisis pic.twitter.com/WKSUjnyMLj

— NowThis (@nowthisnews) September 17, 2020

Ik had vantevoren al bange vermoedens, en bij het bekijken van de video werden deze bevestigd. Niet één keer wordt de fossiele brandstofindustrie genoemd. Niet één keer gaat het over systeemverandering. In plaats daarvan gaat het over carpoolen en de kraan dichtdraaien als je je tanden aan het poetsen bent.

Jarenlang heb ik op mijn tong gebeten, en gezwegen als ik weer zo’n actie zag voorbijkomen. De mensen bedoelen het tenslotte goed, ze delen met mij de bezorgdheid voor de toekomst van de planeet. Ze zijn mijn medestanders, niet mijn tegenstanders.

En wie weet helpt zo’n campagne zelfs. Niet om broeikasgasemissies merkbaar terug te dringen, maar toch tenminste om kinderen geëngageerd te krijgen. En als je kinderen kan overhalen tot een kleine stap zijn ze later misschien wel tot grote stappen bereid.

Maar als de kleine stap niet gevolgd wordt door grote stappen is ze vrees ik zelfs contraproductief. Aanzetten tot individuele gedragsverandering is een beproefde methode geworden om de werkelijke verantwoordelijken uit de wind te zetten en ervoor te zorgen dat alles bij het oude blijft.

Enkele voorbeelden: “Crying Indian” was een jaren 70 campagne tegen plasticvervuiling … ironisch genoeg gesponsord en georganizeerd door de verpakkingsindustrie. Een indiaan vaart met zijn kano de rivier af en komt steeds meer plasticvervuiling tegen. Uiteindelijk stromen de tranen hem over de wangen vanwege de teloorgang van zijn geliefde rivier.

Indrukwekkend als deze campagne was, qua resultaten was ze rampzalig. Tientallen jaren later is de plasticvervuiling erger dan ooit en zitten we opgescheept met plastic eilanden in de oceaan ter grootte van hele landen. Vanuit het oogpunt van de plasticfabrikanten echter was het een uiterst geslaagde campagne: de schuld voor de vervuiling werd bij de burger gelegd, en de fabrikanten konden gewoon vervuilende verpakkingen blijven produceren.

De koolstofvoetafdruk is iets gelijkaardigs, een maat voor hoe zwaar wij onze planeet belasten. Deze is niet uitgevonden door ecologisten, maar … door British Petroleum (link). En ze heeft net hetzelfde doel: om de aandacht af te leiden van de werkelijke schuldigen, en om ons aan te zetten tot navelstaarderij.

Misschien is het behandelen van politiek/economische machtsverhoudingen wat complex voor kinderen van 10-12 jaar. Maar toch moet erover gepraat worden. Over de fossiele brandstofindustrie, over de think thanks die zij sponsoren om twijfel te zaaien over de klimaatverandering, over hun lobbying tegen klimaatwetten, etc. Wat je als eerste leert over een onderwerp ben je geneigd het beste te onthouden. Alles wat je nadien over dat onderwerp bijleert ben je veel sneller vergeten en beschouw je als minder belangrijk. Leren wij onze kinderen nog steeds dat de klimaatverandering de schuld van de burgers is ?

Toegegeven, iedereen die in het Westen is opgegroeid is in zekere zin medeschuldig aan de klimaatcrisis. Maar diegene die het systeem creëren – de overheid, de fossiele industrie – zijn oneindig veel machtiger en oneindig veel schuldiger dan diegenen die gewoon in het systeem (over)leven. De schuld en de verantwoordelijkheid leggen bij diegene die het minste macht heeft om iets te veranderen is inefficiënt, en zelfs contraproductief indien het de werkelijke schuldigen uit de wind zet.

Wij moeten vooral beseffen dat dit een existentiële strijd is. Als we de klimaatverandering willen stoppen moet ons fossiele brandstofgebruik naar nul gaan, wat het einde betekent van fossiele brandstofbedrijven in hun huidige vorm. De fossiele industrie vecht dus een strijd om haar eigen voortbestaan. En wij vechten een al even existentiële strijd voor het behoud van een leefbare planeet.

Leraren, opvoeders, ouders: praat met kinderen over deze bikkelharde strijd. Want als we de klimaatverandering willen stoppen moet iedereen toch minstens beseffen dat deze strijd gaande is, al meer dan 30 jaar.