Oorlog behoort tot onze toekomst, dat is wat Jonathan Holslag onlangs in De Morgen met groot realisme heeft beschreven. (Je sluit geen brandverzekering af met een pyromaan als Trump) Voor de meeste mensen is het al lang goed als je over oorlog kunt lezen, gamen of het filmgenre af en toe kunt genieten. Vandaag 31 januari viel het grote offensief in de Ardennen van het Reich in 1945 helemaal stil. De Slag werd door grote historici benoemd als “de apotheose van de strijd in het westen”. Wij bekeken een van de weinige films die hem oproepen nog een keer. We zagen een diepzinnige analyse van het fenomeen oorlog, van het fenomeen van de gretige soldaat, en een indringende psychologische doorlichting van de typerende persoonlijkheid van de generaal. We kregen de indruk ook enigszins te begrijpen waarom sommige filmliefhebbers met een passie voor oorlog deze film met zoveel aversie vermelden op gespecialiseerde sites. Niemand heeft graag dat zijn favoriete dweperij ontmaskerd wordt. Toch lijkt in de waarheid gaan staan en diepere inzichten opdoen over het fenomeen in deze dagen geen slecht idee.
In opvolging van een bezoek aan de Ardennen, bekeken we The Battle of the Bulge, met Henry Fonda, Terry Savalas, Robert Ryan en Robert Shaw. Deze vertolking heeft wel eens kritiek gekregen. De keuze om in Spaans berglandschap te filmen, is inderdaad niet te beschouwen als een onverdeeld succes. Met deze film uit 1965 leerde ik als 12-jarige oorlog en het Tankwapen beter kennen. Het blijft een genoegen om deze evocatie van de grote en complexe slag die een maand duurde, met volle aandacht te bekijken. Alles welbeschouwd is het een prachtige film die twee uur lang de situatie van 79 jaar geleden in de Belgische en Luxemburgse Ardennen goed oproept. De grote aantallen Panther en Sherman tanks zijn een magnifiek zicht en …geluid.
Twee van de grootste en uiteindelijk catastrofale problemen van de Duitsers komen goed uit de verf: ongetrainde vervangingen, gebrek aan brandstof… en de massale aanvoer vanuit Amerika. Van soldaten, materieel, en zelfs fijn voedsel voor de troepen.
De omsingeling van Bastogne wordt opgeroepen met het fictieve stadje Amblève. De speerpunt met Duitse tanks onder Oberst (kolonel) Hessler (rol.van Shaw) is een evocatie van Kampfgruppe Peiper en haat lot. Vastgelopen op straffe weerstand van de GI’s en hun generaals, zonder voedsel en brandstof gevallen, in tijdnood geraakt en ten slotte met de overblijvende soldaten te voet weer naar het oosten, naar Duitsland! Dramatisch in beeld gebracht. Zoals ook de fusillade op de 88 gevangen genomen en ontwapende soldaten bij Baugnez, bekend als het “Malmedy Massacre”. Die beelden heb ik nooit vergeten sinds ik ze 50 jaar geleden als jongen voor het eerst verbaasd zag.
Het is een film die dus soms kritieken kreeg op de vorm. Misschien komt deze kritiek van mensen die niet goed zien wat een goed verteld Verhaal hier gebracht wordt. Een speelfilm moet geen documentaire zijn, liefst niet.
Misschien heeft dit soort antipathie verder ook te maken met bepaalde grote kwaliteiten ervan die ik zeer apprecieer. De dialogen tussen Oberst (kolonel) Kessler en zijn adjudant zijn een diepzinnige analyse van de ziel van de eeuwige soldaat. Het resultaat is niet zo fraai, als je geen sabelsleper wil heten; of als je het geluk van mensen in gezinsverband en vrede hoog acht. Idem voor de dialogen tussen de tweesterren-generaal en kolonel Kiley (Henry Fonda): hier gaat de maker op filosofische manier in op de diepe aard van heel wat generaals. Ook dat aspect aan hun typerende persoonlijkheid is voor veel mensen in vredestijd ongetwijfeld allesbehalve fraai. Dit zijn vaak persoonlijkheden, ik stelde het vast bij het bestuderen van werken over deze veldslag, in de figuur van o.a. generaal-majoor McAuliffe en in deze van de overigens sympathieke generaal James Gavin; en ook de memoires van Montgomery en menig ander werk leveren pertinente getuigenissen: generaals zouden in verdestijd vaak benoemd worden als voorbeeld van een “psychopathische karakterstructuur”. Deze heren beslissen geregeld hele pelotons of bataljons op te offeren, bijvoorbeeld om tijdswinst te maken toen Bastogne dreigde omsingeld te worden door Duitse troepen en er dringend zoveel mogelijk middelen en soldaten moesten aangevoerd worden. Generaals zijn dus persoonlijkheden met minimale “empathie”: zij zijn in staat zich helemaal niet te laten beïnvloeden door medeleven en door zich in de schoenen van anderen te zetten. Misschien zijn deze twee psychologische doorlichtingen, die in feite kritische en intelligente beoordelingen zijn van de typische officier en generaal, een van de diepere redenen waarom sommigen – die de eeuwige soldaat graag in het hart dragen – deze film maar niks vinden… Dat is dan een betwistbaar standpunt dat diepere reflectie afwijst ten koste van beate bewondering, van dwepen (bigotry).
![B. OUTING [Wighel]](https://www.dewereldmorgen.be/wp-content/uploads/2024/05/2024-05-11-Burn-Out-2-e1716028235518.jpg)
