Ecuador heeft de grootste syndicale versnippering en de laagste syndicalisatiegraad – nauwelijks 3% – in de Andesregio. Colombia doet het niet veel beter, met 4% van de werknemers die aangesloten zijn bij een vakbond. Hoe staan de vakbonden in Ecuador en Colombia er vandaag voor?

Volgens het ministerie van Arbeid bestaan er ongeveer 4.000 vakbonden in Ecuador, met in totaal slechts 73.000 leden. Hieruit leren we dat het vooral gaat om zeer kleine bedrijfsvakbonden. Slechts 60% daarvan is aangesloten bij een van de acht vakbondskoepels. Deze vakbondskoepels zijn netjes onderverdeeld in twee fronten: het Frente Unitario de Trabajadores, het Eenheidsfront van de Werknemers, dat oppositie voert tegen het regeringsbeleid, en het Parlamento Laboral, het Arbeidersparlement, dat het regeringsbeleid 200% steunt.

In Colombia is slechts 34% van de vakbonden aangesloten bij een van de drie vakbondskoepels van betekenis. Twee van die vakbondskoepels leunen sterk aan bij de regering. Enkel de Central Unitaria de Trabajadores probeert enig tegenwerk te bieden.

Antisyndicaal beleid, geweld en corruptie

Hoe is het zover kunnen komen? Jaren neoliberaal beleid hebben uiteraard hun sporen nagelaten. Arbeidsrechten en syndicale rechten zijn afgebouwd, en geweld tegen syndicalisten en antisyndicaal beleid zijn nefast geweest voor vele vakbonden. Flexibilisering van de arbeidsrelaties was het motto, onderaanneming werd ingevoerd en veel werknemers kwamen in de informaliteit terecht. De eeuwige inmenging van de politiek in syndicale organisaties deed en doet de corruptie binnen de vakbonden welig tieren en maakt het hen moeilijk om onafhankelijke standpunten in te nemen.

Daardoor wil de gewone burger in de straat van vakbonden niet veel weten. Dit negatieve beeld wordt nog versterkt door de media in handen van de overheden. Bovendien wordt het sociale protest gecriminaliseerd, dus de schrik zit er goed in. Je denkt niet twee, maar wel drie keer na voor je je aansluit bij een vakbond in de Andesregio!

Het is dan ook niet verwonderlijk dat de vakbonden volledig verzwakt en versnipperd zijn. De verdeel- en heersstrategie heeft zijn werk gedaan. Vele vakbondsleiders zijn meer bezig met het behouden van hun eigen kleine machtsimperium dan met het organiseren van de werknemers en de verdediging van hun rechten. Er is dus dringend nood aan vernieuwing en verandering. De vakbondsbeweging moet terug opgebouwd worden van onder uit. Er moeten nieuwe leiders én leidsters gevormd worden.

Laat politiek sterke vakbonden toe?

In Ecuador is de politieke context sterk veranderd sinds Rafael Correa in 2006 met een progressief programma verkozen werd als president. In 2008 werd er een nieuwe grondwet aangenomen, die een aantal arbeidsrechten opnieuw moest garanderen. Zo werd onderaanneming in Ecuador verboden.

Anderzijds heeft diezelfde regering ook een aantal antisyndicale maatregelen genomen, zoals de flexibilisering van de arbeidsduur in een aantal sectoren en het ontnemen van arbeidsrechten aan werknemers uit de openbare sector, door ze een statuut met een eigen specifieke wetgeving te geven.

Momenteel broedt de regering op een hervorming van de arbeidswet die van kracht is sinds 1938. Enerzijds stelt de regering voor om sectorvakbonden in te voeren, wat de vakbondsbeweging op zich meer macht zou geven en een radicale verandering in het collectieve onderhandelingsmodel zou moeten veroorzaken. Anderzijds perkt ze wel het stakingsrecht in.

In Colombia wordt het neoliberaal beleid onverminderd verdergezet met de herverkiezing van president Santos eerder dit jaar. Toch betekent die herverkiezing ook een verderzetting van de vredesdialoog, en hierin hebben de vakbonden een heel belangrijke rol te spelen, wil men komen tot een sociaal rechtvaardig vredesmodel.

Stap per stap bouwen aan verandering

Zowel Colombia als Ecuador werden dit jaar op de Internationale Arbeidsconferentie op het matje geroepen door de Normen-Commissie, omwille van het schenden van IAO-conventie 81 over arbeidsinspectie in het geval van Colombia en IAO-conventie 98 betreffende de toepassing van het recht op organisatie en collectieve onderhandeling in het geval van Ecuador. Het moet gezegd, dit is het resultaat van hard werk door een aantal vakbondsorganisaties.

Na jaren van relatieve stilte werd er in Ecuador op 17 september 2014 nog eens massaal betoogd onder leiding van het Frente Unitario de Trabajadores tegen het regeringsontwerp van een nieuwe arbeidswet, voor de oplossing van de collectieve arbeidsconflicten, voor het respect voor IAO-conventies 87 en 98, tegen het vrijhandelsakkoord met de Europese Unie en tegen de criminalisering van het sociaal protest. Het protest ging niet onopgemerkt voorbij.

In Colombia pleitten de FOS-partners samen met andere vakbonden aangesloten bij de CUT eind september voor een interne hervorming en vernieuwing. In de slotverklaring van hun congres riep de CUT op tot brede sociale mobilisatie, collectief herstel van de vakbondsbeweging en van de arbeidsrechten en een spoedige oplossing voor arbeidsconflicten.

En wat is de rol van FOS? We geven geen rechtstreekse steun aan vakbondskoepels, maar proberen samen met onze partners van onder uit te bouwen aan sterkere vakbonden. Dit door meer leden te werven, nieuwe leiders en leidsters te vormen en werknemers bewust te maken van de realiteit waarin ze leven, en van het feit dat alleen zij verandering kunnen brengen in hun situatie, door zich te organiseren. En ze staan er niet alleen voor, internationale solidariteit is belangrijk!

Dit artikel komt uit ons driemaandelijks tijdschrift FOSFOR. Doorblader het volledige nummer online.

11 december 2014 
Auteur: Jo Vervecken 
Contact: anke.leflere@fos-socsol.be