Hoe komt het dat de Franse presidentsverkiezingen uiteindelijk (weer) een duel werden tussen uiterst-rechts en het extremistische centrum? Ugo Palheta en Omar Slaouti bekijken in hun dialoog in “Défaire le racisme, affronter le fascisme” het verleden van links en de fouten die daarin zijn gemaakt.

Omar Slaouti wijst op het beleid van een linkse regering als die van Hollande (2012-2017), dat een voortzetting was van het rechtse van zijn voorgangers. “Zowel rechts als links hebben, toen ze aan de macht waren, al tientallen jaren racistische wetten voortgebracht die degenen die migranten/s genoemd worden terugduwen naar een zone van niet-bestaan. Dezelfde personen die van zigeuners paria’s gemaakt hebben en van de Fransen die voortkwamen uit de immigratie een vijfde kolonne, tot en met het hun willen ontnemen van de Franse nationaliteit onder de regering Hollande.”

“Deze ‘links’ genoemde regering heeft nadat ze haar neoliberale metamorfose helemaal voltooid had, ieders hoop verraden, de koelkasten leeggemaakt tegen het midden van de maand bij miljoenen mensen en uiteindelijk heeft ze in het marmer van de Grondwet de noodtoestand gegraveerd en de moslims en moslima’s van dit land tot een uitzonderingsgroep gemaakt, met een uitzonderingsrecht helemaal buiten de rechtsstaat.”

“Deze regering heeft in februari 2017 haar mandaat beëindigd door het afstemmen van het ‘recht op wettige zelfverdediging’ van de politie op dat van het leger, een ‘vergunning tot doden’ die zich sindsdien vertaald heeft in een inflatie van het gebruik van vuurwapens door de politie, waardoor onze lichamen – die van Arabieren, zwarten, Aziaten, zigeuners en niet-witten – nog wat meer levens met uitstel van executie geworden zijn. Zonder dat justitie daar iets op aan te merken heeft, behalve de hakbijl van ‘buitenvervolgingstelling’ na elke moord, wat nog een tweede keer doodt.”

Het verraad van links, altijd weer

Ugo Palheta vult dit aan met vier redenen waarom links een historische verantwoordelijkheid heeft voor de heropleving van uiterst-rechts:

1  Door verraad te plegen tegenover de lagere klassen die hun hoop gesteld hadden op de terugkeer van links, in 1981 op de eerste plaats, maar ook in 1997 en 2012. Links heeft niet alleen het neoliberalisme niet bestreden, maar zelfs geholpen het door te drukken, en zo de band tussen links en de lagere klassen verbroken.

2 Een belangrijk deel van links heeft de kaart getrokken van de vreemdelingenhaat en het racisme, waaronder de islamofobie. Een sprekend voorbeeld: de reactie op de staking van de gespecialiseerde arbeiders in de auto-industrie, vooral migranten, anderhalf jaar nadat in mei 1981 een linkse regering aantrad. Die trok ten strijde tegen de stakers met een discours gebaseerd op islamofobie, vreemdelingenhaat en verdediging van de werkgever. In diezelfde tijd, op 6 juni 1981, stuurde de secretaris-generaal van de communistische partij van Frankrijk (PCF) een brief aan de rector van de moskee van Parijs met deze boodschap: “De aanwezigheid in Frankrijk van bijna vier miljoen en een half migranten-arbeiders maakt dat de voortzetting van de immigratie vandaag ernstige problemen stelt. […] Daarom zeggen wij: we moeten de immigratie stoppen, op straffe van nog meer arbeiders in de werkloosheid te gooien. […] Ik preciseer: we moeten zowel de officiële als de clandestiene immigratie stoppen.” In een tijd toen uiterst-rechts nog marginaal was, hadden de twee grote partijen van links, de socialistische en de communistische, dus al een consensus over een anti-migratiebeleid.

3 De socialistische partij gebruikte een dubbelstrategie tegenover uiterst-rechts. Van de ene kant werd de leider van het Front National, Jean-Marie Le Pen, gediaboliseerd. Maar van de andere kant werd het Front National stiekem gestimuleerd. De socialistische president Mitterrand oefende druk uit om Le Pen op de televisie te krijgen in het politieke programma ‘L’heure de vérité, wat het stilzwijgende cordon sanitaire rond het Front National verbrak. Waarom deed hij dat? Om de rechts en uiterst-rechts tegen elkaar op te zetten en door deze verdeeldheid hun kansen bij de verkiezingen tot nul te herleiden. Maar in feite zette hij de poort open voor uiterst-rechts, en maakte het acceptabel en populairder: de dag na de eerste tv-uitzending met Le Pen stonden er voor de hoofdzetel van zijn partij wachtrijen van mensen die kwamen om een lidmaatschap!

4 Een deel van links is historisch gezien pro-kolonialisme en het anti-imperialisme bij links was zwak. Dat geldt voor een groot deel van de sociaal-democratie maar ook voor het communisme, na een anti-koloniaal moment in de jaren twintig van de vorige eeuw. Ondanks allerlei standpunten en acties van minderheden was de dominante visie bij links dat de macht en de belangen van Frankrijk op de eerste plaats kwamen. Ook dit verraad van links heeft bijgedragen tot het huidige onvermogen van de arbeidersbeweging en van politiek links om kwesties als imperialisme en racisme aan te pakken.

De nationalistische ideologie belet een kritische kijk op de linkse dwalingen

Omar Slaouti voegt daar nog een belangrijke kwestie aan toe, die aansluit bij Palheta’s laatste punt en die te maken heeft met de globale context waarbinnen het politieke leven in Frankrijk zich afspeelt: links “weigert te zien dat de constructie zelf van de natiestaat in Frankrijk voortkomt uit een fantasma van veronderstelde homogeniteit van zijn leden, die contrasteert met  de constructie van een negatieve vorm van anders-zijn, gekoppeld aan een essentie en inferioriteit. Vandaar dat ‘de belangen van de natie’, haar ‘nationale eenheid’, en het ‘nationalisme’ als sentimentele uitdrukking van een ‘gemeenschappelijke lotsbestemming’, overgenomen door heel links, het onmogelijk maken de zelfverloochening, de dwalingen en de medeplichtigheid van links in het verleden en vandaag te begrijpen.”

Een dogmatische interpretatie van het marxisme

Daar komt nog bij, zegt Slaouti, dat een dogmatische interpretatie van het marxisme, die de klassenstrijd als enige motor van de geschiedenis poneert, de strijd tegen andere vormen van overheersing, zoals het racisme, bijkomstig maakt. Racialisering en racisme zijn onderdelen en voorwaarden van de ontwikkeling van het kapitalisme, maar ze vallen niet te herleiden tot de tegenstelling van kapitaal en arbeid. Het racisme heeft zijn eigen autonome logica. De miskenning hiervan verklaart voor een deel dat links en uiterst-links gedeeltelijk afhaken als het over racisme gaat.

(Wordt vervolgd)