Het is weer zo ver. Ik sta ‘s ochtends rustig op, neem mijn iPad vast, zet mijn RSS reader aan en ik word alweer gebombardeerd met een hoop berichten waar of apple of samsung elkaar de hak proberen te zetten met rechtzaken over patenten. En dan is er nog dat ene probleem waar apple een klok gebruikt van Swiss Federal Railway, die ook nog eens geld eisen. Een wildgroei aan rechtzaken en claims om intellectueel eigendom.

Ik begrijp de denkwijze achter de patenten. Om ontwikkelaars genoeg incentieven te verschaffen, krijgen ze het alleenrecht op bepaalde technologie voor een bepaalde tijd zodat ze op zijn minst hun investering plus een flinke duit winst hebben kunnen binnen rijven. Dat de grootste voorvechters van patenten uit het neoliberale kamp komen die elke vorm van beperking van de vrije markt schuwen, is een contradictie die ik hier maar even het hoofd zal zien. In dit artikel wil ik enkele redenen geven waarom patenten volgens mij niet de beste oplossing zijn om uitvindingen/investeringen te beschermen.

De consument betaald: De meest voor de hand liggende reden is dat de consument betaald. Dit kan zeer ruim geïnterpreteerd worden. Als we het hebben over de farmaceutische industrie dan spreekt het voor zich dat de consument niet enkel meer geld moet neertellen, maar ook betaald in zijn levensstandaard. Wat andere zaken betreft betaald de consument ook. Tot voor kort leken die hoge kosten nog een deel te verantwoorden. Aangezien een patent beperkt is in tijd, moet een ondernemer zo snel mogelijk zijn investering uit de uitvinding halen. Dat zijn niet enkel de onderzoekskosten maar de jaarlijkse kosten voor de instandhouding van het octrooi enzovoort. Maar wanneer er persterijen ontstaan tussen bedrijven die miljarden euro’s aan rechtzaken kunnen kosten, is het verhaaltje lichtelijk anders. We betalen niet meer extra voor het harde werk van de ondernemer of zijn werknemers, we betalen voor het ego en de hebzucht van die organisaties die te veel in elkaars vaarwater komen en elkaar dan maar de nek proberen om te wringen.

Alweer een punt voor ongelijke globalisering: Wat misschien nog belangrijker is, is wat die patenten op internationaal niveau teweeg brengen. We weten allemaal hoe het zit: de vuile jobs die gedaan kunnen worden door ongeschoolde arbeid worden verplaatst naar lageloonlanden terwijl de Onderzoek- & Ontwikkelingsafdeling gevestigd blijft in het Westen. De grote stroom aan patenten uit het Westen kunnen niet overtroffen worden in de ontwikkelingslanden. Door die grote stroom aan patenten blijven de ontwikkelingslanden dus in een afhankelijke positie want het enige dat zij kunnen doen is technologie produceren die reeds is ontwikkeld in het Westen. Onderzoek over dit onderwerp bracht me op een interessant weetje: Toen de Verenigde Staten nog in zijn jonge schoenen stond, trok het zich niets aan van patenten omdat het in de ogen van de toenmalige beleidsmakers de groei van het land zou beperken. Laat dit feitje meteen een pleidooi zijn voor een zelfde beleidsrichting op internationaal vlak voor ontwikkelingslanden.

Het komt onderzoek helemaal niet meer ten goede: Dit is simpele economie. Economie gaat over optimale benutting van beperkte middelen. Wanneer een organisatie beperkte middelen heeft, en het spendeerd een steeds groter onderdeel ervan aan het aankopen en aanvechten van patenten, dan is er dus minder geld over voor onderzoek en ontwikkeling. Dus door de werking van patenten loopt het eigenlijk zijn doel voorbij. Niet alleen dat, maar onderzoek moet ook veel voorzichtiger gebeuren. Het gebeurde vroeger ook geregeld, ongeveer dezelfde uitvinding werd op verschillende plekken rond dezelfde tijd gedaan. Denk bijvoorbeeld aan de boekdrukkunst. Als men nu een praktische toepassing wil maken van een uitvinding moet men eerst bij wijze van spreken door de archieven van het patentenbureau spitten om te zien of ze niet per ongeluk een overtreding zouden begaan, met als gevolg opnieuw een vertraging.

Is er een alternatief dan? Ik ben van mening dat patenten in een samenleving als vandaag overbodig zijn. Voor mijn studies sociaal werk heb ik 2 jaar Marketing gedaan en als er een ding is dat ik heb geleerd is dat het veel goedkoper (en gemakkelijker) is om een klant te behouden dan er een extra bij te krijgen. Hetgeen ondernemingen nu steken in het beschermen van hun eigendom, zouden ze kunnen steken in het ontwikkelen van een duurzame band met hun cliënteel. Maatschappelijke inbedding, een menselijk gelaat, goede producten,… Neem nu bijvoorbeeld heel het iPad/Samsung dilemma. Als het geld dat nu wordt gestoken in patenten, zou worden gestoken in een grotere rol in het onderwijs om elk kind mee te kunnen laten gaan in de wereld van snel veranderende technologie, komen we er allemaal beter uit. Kinderen leren de waarde van technologie en krijgen, indien het een goed product is, affiniteit met het product en kopen het misschien thuis ook. Dit is maar één voorbeeld natuurlijk. Ik kan er zo nog verschillende geven, zoals elke werknemer gratis als bonus een product uit de lijn te geven zodat ze zich verbonden voelen met wat ze maken.