Toen Biden nog presidentskandidaat was, vond hij een opheffing van de patenten een goed idee. Maar eenmaal hij in het Witte Huis zat, leek hij te bezwijken onder de enorme druk van de farma-industrie. De machtige U.S. Chamber of Commerce en vooral de giganten als Pfizer en Johnson & Johnson zetten hun lobbymachine in om het voorstel te kelderen. Zij beweren dat de patenten het wetenschappelijk onderzoek beschermen. Onderzoek dat nochtans op heel veel overheidsmiddelen kon rekenen.
Maar de druk werd te groot. In de EU was er een petitie op initiatief van linkse partijen uit het Europees parlement die de steun kreeg van tal van ngo’s. 60 voormalige staatsleiders en 100 Nobelprijswinnaars riepen deze week ook op om de patenten te laten vallen.
Ook in eigen land stond Biden onder druk. Bernie Sanders en 9 andere Democratische senatoren eisten dat hij zijn verkiezingsbeloftes waar maakte en in het Congres ondertekenden meer dan 100 Democraten een brief met dezelfde eis.
Biden zat ook gewrongen met zijn plannen om de VS terug op de diplomatieke kaart te zetten na de desastreuze passage van zijn voorganger. Een eis van meer dan 100 landen van tafel vegen past daar niet echt in.
Choquerende ongelijkheid
Lageloonlanden kregen tot nu toe 0,2 procent van de 700 miljoen dosissen die wereldwijd al geprikt werden. In India kunnen we zien tot wat dat leidt. Een catastrofe voor de bevolking én het opduiken van nieuwe, gevaarlijke varianten waar de vaccins mogelijk geen grote bescherming tegen bieden.
Nu blijven alleen het Verenigd Koninkrijk, de EU en Zwitserland over in het verzet tegen het vrijgeven van de patenten, een positie die volgens Nobel-econoom Joseph Stiglitz ‘moreel verkeerd en dwaas’ is. De Belgische regering is verdeeld. Toen minister van Ontwikkelingssamenwerking Meryame Kitir (Vooruit) maandag in De Afspraak opperde dat ze voor het voorstel was, werd ze meteen (op Twitter natuurlijk) teruggefloten door MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez. Benieuwd hoe het standpunt van de regering en van de EU nu zal evolueren.
Deze overwinning leidt niet meteen tot een oplossing voor de schandalige ongelijkheid in toegang tot het vaccin. Bij de WTO kijken ze aan tegen maandenlange onderhandelingen over de precieze voorwaarden van de vrijgave. Daar waarschuwde de Amerikaanse onderhandelaar Katherine Tai al voor.
Bovendien zijn er nog andere hordes om te nemen. Door het hamstergedrag van de rijke landen is er ook schaarste aan grondstoffen die nodig zijn om vaccins te maken. De druk zal dus nog wel even moeten aanhouden.
Maar dat dit een overwinning is voor al die mensen en landen die zich hebben ingezet tegen de patenten, kan niet ontkend worden. De pandemie herschrijft de spelregels van het neoliberalisme.
Vlak na de bekendmaking van de koerswijziging van de VS kregen de aandelen van onder meer Pfizer een tik op de beurs. Die werd dezelfde dag weer goed gemaakt. Pfizer verdiende in de eerste drie maanden van dit jaar al 3,5 miljard dollar aan de vaccins.
