Dikwijls zijn hapklare feiten voldoende om een mening te bepalen. De oorzakelijke wortels kennen achter de hapklare feiten is nodig om te kunnen antwoorden op de vraag ‘hoe is het in godsnaam zover kunnen komen’? Twee hapklare feiten en hun oorzakelijke wortels: de inval in Oekraïne en de inval in Gaza.

De inval van Rusland in Oekraïne is internationaalrechterlijk en moreel onaanvaardbaar. Rusland wordt veroordeeld. Oekraïne is het slachtoffer. Voor velen is de inval van Rusland hét hapklare feit om hun houding bepalen.

Maar wat als wat aan die inval vooraf ging ook in rekening gebracht wordt?

We gaan eerst naar de val van de muur in Berlijn (1989), nadien verder naar President Monroe (1823).

Na de val van de muur in Berlijn stelde zich de vraag van de eenmaking van Oost- en West-Duitsland.

Onderhandelingen tussen hoofdrolspelers, de presidenten George Bush senior en Mikhail Gorbatsjov en Duits kanselier Helmut Kohl leidden naar een Duitse eenmaking, zowaar binnen de NAVO.

Dat was niet evident maar het gebeurde want de NAVO zou zich nadien niet verder uitbreiden[1]: VS-buitenlandminister James Baker zei president Gorbatsjov dat de NAVO ‘not one inch’ naar het Oosten zou opschuiven[2]. Die uitspraak werd mondeling herhaald door Westerse ministers en presidenten, maar nooit op papier gezet[3].

Enkele jaren later worden Polen, Roemenië en Bulgarije NAVO-leden. Dit gebeurde met goedkeuring van de verzwakte Sovjet-Unie[4]. Maar toen reeds stelde Gorbatsjov dat een NAVO-lidmaatschap van Oekraïne niet, nooit zou kunnen.

Toen later ook de Baltische staten NAVO-leden werden, deze keer met het akkoord van Rusland, werd door president Boris Jeltsin opnieuw gezegd dat een NAVO-lidmaatschap van Oekraïne niet kon, nooit zou kunnen. De redenen waarom Oekraïne zo gevoelig lag waren veelvuldig en zeer zeker zat er ook een Groot-Russische gedachte achter.

Geïnteresseerd in de controle op Rusland, installeerde het Westen raketten op het grondgebied van zijn Oost-Europese NAVO-leden, op enkele honderden km van Moskou. Ook speelde de EU in op Oekraïense stemmen die naar het Westen lonkten. Het werkte (2014) een ontwerp van samenwerkingsakkoord tussen Oekraïne en de EU uit, het European Union Association Agreement.

De toenmalige verkozen president van Oekraïne, Victor Janoekovitsj, was afwachtend en wou eerst de voordelen van het EU-voorstel afwegen tegenover die van een gelijkaardige overeenkomst met Rusland, de Customs Union of Russia, Belarus, and Kazakhstan. Maar noch de EU, noch Rusland wilden dat Oekraïne van twee walletjes zou eten door lid te worden van beide structuren.

Begin 2014 ook stelden Victoria Nuland, VS-vice-minister Buitenlandse Zaken en Geoffrey Pyatt, VS-ambassadeur in Oekraïne, voor dat Arseni Jatsenjoek de beste kandidaat zou zijn om premier van Oekraïne te worden.

Enkele weken later kwam de Maidan-opstand gesteund door zowel pro-Westerse NGO’s als Oekraïense fascistische krachten, een erfenis van WOII. President Janoekovitsj vertrok/vluchtte naar Rusland. De nieuwe Oekraïense regering werkte een (taal)politiek uit waartegen de Russischtalige provincies opstandig reageerden.

Rusland nam het Krimschiereiland terug in en steunde de Russisch-gezinde Oostelijke Oekraïense provincies. De door Duitsland en Frankrijk geleide Minsk-akkoorden (2014-15) tussen Oekraïne en Rusland werden door de VS ontkracht.

De VS leverden wapens aan Kiev om zijn oorlog tegen de Russische gezinde provincies te voeren.  Rusland ging over tot zijn ‘militaire expeditie’ op 24 februari 2022. Rusland onderschatte echter de nationalistische tegenstand in Oekraïne en overschatte de gevechtscapaciteit van zijn leger waardoor de ‘militaire expeditie’ een oorlog wordt.

Maar laten we verder terug gaan dan 1989, naar de oorzakelijke wortel, naar VS-president James Monroe (1823). Omdat Europese koloniale mogendheden nog steeds ambities toonden tegenover hun oude kolonies in Zuid- en Midden-Amerika en omdat vrijheidsstrijder Simon Bolivar een plan had voor een bevrijd ‘Gran Colombia’, ontwikkelde , de toenmalige president Monroe zijn doctrine “America for the Americans”.

De dominante VS-relatie op het Amerikaanse continent ging van start.  Met WOI breidde die invloedssfeer zich uit naar Europa. Na WOII gebruikten de VS de NAVO als centraal instrument om eerst de hereniging van de twee Duitslanden te realiseren en nadien de belangrijke NAVO-uitbreiding naar Oost-Europa. Rusland reageerde[5].

De Monroe-doctrine van 1823 is de verre historische oorzaak van het lopende VS-imperialisme tot de hybride NAVO-uitbreiding naar Oekraïne met de Russische ‘militaire expeditie’ in Oekraïne als gevolg.

De pro- en contra-kampen in dit conflict maken best een degelijke historische analyse wanneer ze spreken over een ‘unprovoked invasion’ in Oekraïne en, bij uitbreiding, de mogelijke ‘hybride aanval’ van Rusland op een NAVO-land zoals zo vele hoge militaire en politieke overheden ons de laatste tijd willen doen geloven.

*   *   *

De inval van Hamas in Israël is internationaalrechterlijk en moreel onaanvaardbaar. Hamas wordt veroordeeld. Israël is het slachtoffer. Voor velen is de inval van Hamas hét hapklare feit om hun houding te bepalen. Maat wat als wat aan die inval vooraf ging, ook in rekening gebracht wordt?

Eerst gaan we terug naar de creatie van Israël (1948), nadien verder naar het beginnend zionisme (1896). Geplaagd door een gerechtvaardigd immens schuldgevoel vanwege de nazi-genocide op Joodse mensen, gaat men met het fiat van de VN-Veiligheidsraad, over tot de creatie van de staat Israël (1948).

De lokale bevolking (75% Palestijns) noch de omliggende Arabische landen waren akkoord.  De Arabische legers vallen Israël aan (1948) en worden tot staan gebracht door de (door het Verenigd Koninkrijk bewapende) Israëlische milities.

Na die oorlog vergroot Israël zijn territorium met 22%[6] en verwoestte daarbij zo’n 500 Palestijnse en Bedoeïenendorpen. Er werd gemoord en meer dan 750.000 Palestijnen werden uit het door Israël veroverde gebied verdreven.

Die vluchtten naar Gaza en de naburige Arabische landen. Sinds dan consolideert Israël zich verder met de stok en harde militaire acties tegen Palestijnen, maar soms ook met de wortel, met onderhandelingen die uiteindelijk leidden tot de Oslo-akkoorden van 1993 waar een twee-staten oplossing[7] werd uitgewerkt: de Palestijnen wordt ‘autonomie’ verleend door de Palestijnse Autoriteit te erkennen die enclaves van Palestina zal beheren.

De rest wordt verder gekoloniseerd in een Palestijns-Israëlisch medebeheerde deel en in een derde integraal door Israël beheerde deel. Daarin zal Israël kolonies stichten ondertussen bewoond door 700.000 Joodse immigranten van over de hele wereld. Palestijnen worden er gedegradeerd, geweerd, uitgesloten.

Binnen dit Israëlisch koloniaal beleid van bezetting, uitdrijving, apartheid, muren met hoog technologische instrumenten, werden duizenden Palestijnen gedood en gevangen gezet (met militaire rechtspraak) en groeide dus een weerstand die uiteindelijk tot de uitbarsting van 7 oktober 2023 leidde.

Dus ja, de terroristische inval van Hamas – een duizendtal Israëli werden vermoord[8] – is te veroordelen. Dat die een ‘evident’ gevolg is van 75 jaar Israëlische verdrukking, apartheid, ontmenselijking en kolonisatie, wordt daarbij ‘vergeten’.

Maar laten we verder teruggaan dan 1948 naar de oorzakelijke wortel in 1896.

Theodor Herzl, een Oostenrijkse journalist, werkte eind 19de eeuw in Wenen en in Parijs. Hij kwam in beide steden onder de indruk van het felle antisemitisme[9] dat er heerste. Sociale strijd en assimilatie van de Joden in de landen waar ze verbleven leek hem een illusie, Joden ondervonden immers een nationaal, geen sociaal[10] of individueel probleem.

In zijn boek “Der Judenstaat” (1896), was zionisme met de “restauratie van de Joodse Staat” de enige oplossing om groepsdiscriminatie in vooral Rusland[11] op te vangen. Herzl zag die Jodenstaat als een seculiere staatsvorm waar iedereen gelijk behandeld wordt[12].

Met de Zionistische Wereldorganisatie (1897) en nadat de Britten na WOI het mandaat over Palestina hadden verkregen, emigreerden steeds meer mensen van Joodse afkomst naar Palestina (27% van de bevolking werd Joods).

Het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk sloten het geheime Sykes-Picotverdrag (1916) – de koloniale opdeling van het Ottomaanse rijk en de Arabische wereld –  en het Verenigd Koninkrijk gaf de Balfour-verklaring uit (1917) met expliciete steun aan een Joods nationaal tehuis in Palestina.

Toen de Britten besloten de kwestie Palestina over te dragen aan de Verenigde Naties (1947), beschikte de Joodse minderheid, dankzij Balfour, over zelfbesturende instellingen aangevuld met gewapende terreurgroepen (Etsel) opgeleid door het Britse mandaat-leger. Zo werd het Joods Agentschap een voorbereiding op staatsvorming. Palestijnen kregen geen institutionele steun.

De Amerikaanse overmacht in WOII verzwakte de rol van het Verenigd Koninkrijk in de Golfstaten. De olierijkdom diende immers onder VS-controle te komen. De nazi-genocide opende de weg voor de VN-resolutie die Palestina zal opsplitsen waardoor Israël een juridisch-politieke vrijgeleide krijgt voor de oorlog tegen de invallende Arabische legers.

Israël won die oorlog en startte de etnische zuivering van 1948, de Nakba. En zo zitten we in het verhaal dat hierboven reeds uitgelegd werd met het Israëlisch beleid van verdrukking, apartheid en kolonisatie dat nu reeds 75 jaar duurt en waarbij Gaza een openlucht gevangenis werd.

Hamas, opgericht in 1973[13], wint in Gaza de wetgevende Palestijnse verkiezing (2006): “niet de vernietiging van Israël, maar van Israël als koloniale staat” wordt uiteindelijke de slogan. Omdat de Palestijnse Autoriteit sinds de Oslo-akkoorden eerder ‘coöpereerde’ met Israël, leidde Hamas de facto de Palestijnse oppositie tegen het Israëlisch kolonialisme.

Juist daarom zal het Westen de democratische verkiezingsuitslag van 2006 in Gaza opzij zetten, zal het Hamas als terreurorganisatie klasseren en zal het Israël door dik en dun verdedigen. Het Westen wil geen afstand nemen van ‘zijn’ Israël[14] dat ‘zijn’ veilige medestander moet worden tegenover de onzekere Arabische burgerij[15] wiens feodale, religieuze en patriarchale praktijken en economische onderdrukking van de bevolking soms rare bokkensprongen oplevert – zie de Arabische lentes van 2010.

Het ooit zachte zionisme evolueerde met de hulp van internationale spelers naar het huidige exceptionalisme van het ‘Joodse uitverkoren volk’ (dat dus alles mag doen). Dat is de verre oorzaak van de terroristische aanslag van 7 oktober 2023 en de daarop volgende Israëlische Gaza-oorlog waar Israël van een groeiende naar een nu expliciete genocide gaat, vertoond op onze tv’s.

De pro- en contrakampen van het conflict in Palestina maken best een degelijke historische analyse wanneer ze het hebben over ‘Palestijns terrorisme’ enerzijds en ‘Israëlische democratie’ anderzijds.

*   *   *

Voormelde voorbeelden leren hoe recente conflicten verschillend kunnen worden geïnterpreteerd naargelang men (enkel) het hapklare feit of (ook) zijn oorzakelijke wortel in rekening brengt.

[1]Gezien hun vroeger moeilijke relatie met de Sovjet-Unie wilden Oost-Europese landen NAVO-lid worden.

[2]Mary Elise Sarotte, Not One Inch, Yale University Press, 2021.

[3]Dat was een geldende praktijk. Ook de Cuba-deal van 1962 tussen de VS en de SU (de SU plaatst geen raketten op Cuba en de VS haalt zijn raketten weg uit Turkey) was een mondelinge deal.

[4]De Sovjet-Unie kreeg financiële steun van de VS en het IMF om de omslag uit de Sovjet-economie te bekostigen.

[5]Mutatis mutandis, was die Russische gevoeligheid te vergelijken met de Amerikaanse gevoeligheid ten opzicht van het Sovjet-plan om, als tegenzet voor de VS-raketten in Turkije, raketten op Cuba te plaatsen. We waren 1962.

[6]De VN-verdeling van Palestina in 1947 gaf 43% van Palestina aan het nieuwe Israël. Door de oorlog van 1948 te winnen kon Israël dit territorium met 22% vergroten.

[7]Om die oplossing te hinderen heeft Israël tweedracht gezaaid binnen de Palestijnse oppositie door Hamas te creëren.

[8]Alhoewel de juiste toedracht van Hamas enerzijds en het Israëlisch leger anderzijds in deze moordpartij nog moet onderzocht worden.
De vernietiging en doding door Israëlische tanks en helikopters lijkt groot te zijn, zeker nu de Hannibal-richtlijn komt boven drijven.

[9]De Middeleeuwse christelijke kerk stelde dat geld lenen immorele woeker was. Omdat in de Middeleeuwen beroepen sociaal sterk opgesplitst waren (waardoor Joden van beroepen werden uitgesloten) werd een groot deel van de geldleningen door Joden beheerd wat één van de (vele) oorzaken van het antisemitisme zou worden.

[10]In tegenstelling met Karl Marx, een Jood die klassentegenstellingen centraal zet.

[11]Vele Joden waren anti-Tsaar en steunden later Lenin.

[12]Die visie zal gecontesteerd worden. De Russische Jood Jabotinsky, stichter van de Joodse terreurgroep Etsel waaruit het huidige Likoud groeide, schreef in de jaren ‘30: “Elke inheemse bevolking verzet zich tegen kolonisatie. Onmogelijk dus dat migrerende Joden door de lokale bevolking in Palestina zouden verwelkomd worden” … “kolonisatie kan alleen mits een ijzeren muur die een lokale bevolking niet kan doorbreken”. Deze kolonisatie-mentaliteit met dus een sterk leger zal de basis de Israëlische politiek worden.

[13]Israël zocht naast militaire ook politieke wegen om de Palestijnse oppositie te verdelen. De oprichting van het islamistische Hamas werd dan ook door Israël ‘gedoogd’ / ‘gesteund’. Dat veranderde: in 2004 vermoordt Israël Ahmad Yassin, de stichter van Hamas.

[14]President Biden; “indien israël niet zou bestaan, zouden wij het moeten uitvinden”.

[15]Voorbeelden van de voor de VS onzekere Arabische burgerij zijn de olie-boycot van 1973 als steun aan Palestina en georganiseerd door de ‘nationalist’ koning Faysal Bin Saoud die in 1975 vermoord werd door zijn neef, net terug uit de VS na 8 jaar studie; de Libanese burgeroorlog van 1975-90; de Irak-Iran oorlog van 1980-88; de invasie van Irak in Koeweit 1990-91, …

Steun voor een nieuwe website

We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.

Steun hier