Beste meneer Peeters,

Ik verneem via de media dat u wil laten onderzoeken in hoeverre producenten van (elektronische) apparatuur bewust de levensduur van toestellen verkorten, de zogenaamde ‘planned obsolescence’. Als (ondertussen ex-)werknemer uit deze industrietak (ontwerpingenieur van nieuwe producten in de elektronicasector) kan ik u een deel van het onderzoek besparen door het een en ander van binnenuit te vertellen.

Het korte antwoord is: ja. Veroudering wordt bewust ingebouwd.

Het langere antwoord is dat alles wat subtieler verloopt dan de beruchte ‘sjoemelsoftware’. Er is geen klokje ingebouwd dat seconden aftelt om uiteindelijk de werking stil te leggen (toch niet voor zover ik weet). Indien het doel van het onderzoek is dit soort ‘smoking gun’ te vinden, zal u hoogstwaarschijnlijk van een kale reis terugkeren.

Wel wordt er voor elk onderdeel (en dat gaat letterlijk over elk onderdeel: tot de dikte van elk draadje of een laagje plastiek toe) berekend of deze niet kan verminderd worden tot net op het randje van de opgelegde levensduur. Als motivatie wordt steeds productiekost opgegeven: overal moet elk honderdste van een dollarcent (letterlijk) afgeknepen worden tot het nog maar net aan de vereisten van functionaliteit en levensduur voldoet. Het behoeft dat ook weinig uitleg dat het eindproduct navenant is en weinig verbazingwekkend dat toestellen bij de minste onvoorziene omstandigheid falen.

Dit is het soort werk waar dagelijks ontwerpingenieurs zich mee bezig houden, onder het mom van ‘innovatie’, ‘onderzoek’, ‘vernieuwing’ en ‘vooruitgang’. Het woord “bullshit-jobs” omschrijft het mooi: werk waar de betrokkene zelf van weet dat het eigenlijk contraproductief is.

Bovenstaande geeft misschien de indruk dat dit alles de ‘schuld’ is van de producent van de toestellen, maar ook hier is het verhaal complexer dan dat. Er is een marktwerking van vraag en aanbod die elkaar in evenwicht houden: de producent gaat ervan uit dat de consument vraagt naar dit soort goedkope toestellen die regelmatig vernieuwd dienen te worden (mobiele telefoons als mooiste voorbeeld). De consument legt er zich bij neer ‘dat er nu eenmaal geen gsm’s zijn die tien jaar meegaan’ (of als die er zouden zijn, hij zou de prijs ervoor niet willen betalen). De verantwoordelijk voor het huidig marktevenwicht van ‘brol’ is gedeeld.

We zien echter steeds vaker zaken opduiken die totaal onverdedigbaar zijn:

– service-informatie wordt niet ter beschikking gesteld. Waar er voor het aanbieden van wisselstukken misschien nog een economisch argument kan aangehaald worden, is deze er niet voor alles wat ‘soft’ is.

– herstellen wordt bewust onmogelijk gemaakt door het gebruik van “inbraakveilige” schroeven, het ingieten van circuits in lijm, … . Ja, er zijn nog herstellers. Hoewel dit belachelijk onrendabel is, verenigen ze zich tegenwoordig in Repair Cafés. Het fuck-you-I-won’t-do-what-you-tell-me-gehalte van een toestel te kunnen repareren dat expliciet schreeuwt om weggesmeten te worden is onbeschrijfelijk. Dat deze mensen hun tijd hierin onbetaald en vrijwillig investeren zou een duidelijk signaal zijn (naar zowel producent, consument als overheid toe) dat er iets grondig verkeerd aan het lopen is.

Bovendien, en dan wijs ik meer in uw richting, wordt het ontwikkelen van deze planned obsolescence techniek met belastinggeld gesubsidieerd in dit land. Bedrijven die hun ingenieurs dagdagelijks laten werken aan het afknabbelen van de laatste marges, worden hiervoor vrijgesteld van bedrijfsvoorheffing, en kunnen daarenboven van tijd tot tijd nog middelen uit een projectsubsidie ontvangen. Niemand zal aanvaarden dat zijn belastinggeld gebruikt wordt om zijn verwarmingsketel sneller stuk te laten gaan.

Een onderzoek, meneer Peeters, zal geld kosten. In een tijd waar op alles moet bezuinigd worden: maak dan ook dat u met de resultaten iets bent. Het is aan u om radicale keuzes te maken: blijven verdergaan in het klimaat van Buy.More.Stuff of de rommel eens grondig opkuisen. In het laatste geval komt er zowel geld vrij als dat bekwame mensen hun talent kunnen wijden aan het maken van goeie, nuttige dingen.