Wat een gekissebis over die regenboog-T-shirts in Antwerpen! Terwijl dat toch allemaal heel simpel op te lossen is: voeg die regenboog gewoon toe aan het logo van ’t Stad.

Bart De Wever heeft op de televisie zo mooi uitgelegd hoe holebivriendelijk zijn beleid is en hoeveel initiatieven er naar holebi’s toe ontwikkeld worden in Antwerpen. Dus die regenboog is eigenlijk een onderdeel van het stadsbeleid! En ook qua citymarketing zou het vernieuwde logo perfect goed zitten! Bart De Wever zou het op zijn revers spelden, en kunnen aanvullen met een regenboogdas, terwijl alle ambtenaren het logo zouden kunnen dragen, en natuurlijk ook T-shirts waarop het afgebeeld staat. Iedereen content.

Maar er zijn natuurlijk nog een paar andere kanten aan de zaak. Toen ik een kwart eeuw geleden in Antwerpen-Noord ging wonen, moest ik voor mijn paperassen naar het politiekantoor in de Wilgenstraat, dat inmiddels is opgedoekt. Terwijl ik aan het loket stond, zag ik met verbijstering op de kasten van het kantoor stickers van het Vlaams Blok hangen. Zo wist ik meteen dat de politie niet te vertrouwen was, en dat mensen met een vreemd klinkende naam of een wat donkere huidskleur maar beter konden oppassen voor deze armen en vuisten van de wet.

Cop watching

Het voordeel was natuurlijk dat het duidelijk was, je was gewaarschuwd. (Later las ik in de krant over Turkse arrestanten die op het politiebureau mishandeld waren. Ik was niet verbaasd. Nog later startte de AEL haar actie cop watching tegen het racisme bij de Antwerpse politie. De verbetenheid waarmee de overheid op dit sympathieke en zinvolle initiatief reageerde, toonde hoe raak die actie was. Ooit zal Dyab Abou Jahjah in Antwerpen een standbeeld krijgen.)

Maar er zijn goede redenen om van overheidsdiensten te eisen dat ze partijpolitiek neutraal zijn. Anders staan ze onder verdenking hun werkplek of hun voorkomen te gebruiken om een partij te promoten, en dat benadeelt andere partijen.  Als je daar lang genoeg mee doorgaat krijg je een burgeroorlog.

Maar de hoofddoek? Kan je die vergelijken met een partijlogo? Gelijk aan HFD&D? Er wordt vaak over gesproken als over een religieus symbool of een religieus kenteken. Dat is dubieus taalgebruik. Een hoofddoek is niets sacraals (zoals bv. de Koran), het is geen teken zoals de halve maan, het is geen insigne zoals een kruisje. Het is een zedige klederdracht, en zeden zijn heel vaak religieus gefundeerd of omkaderd. Maar de hoofddoek is niet specifiek islamitisch, ook vrouwen van andere levensovertuigingen dragen hem.

Een tulband aan het loket?

Dat de hoofddoek de neutraliteit van een overheidsloket zou schaden, is een rare bewering.  In België bestaat immers godsdienstvrijheid, en dat houdt in dat je niet alleen een eredienst mag beoefenen of volgen, maar ook je religieuze overtuiging in het openbaar mag uiten. In België kon, net als in Frankrijk, een priester in soutane in het parlement zetelen, net zoals een Sikh zijn tulband kan dragen in het Amerikaanse leger. Maar met dat laatste zijn we al een stapje verder, want een parlementariër vertegenwoordigt het volk, maar een militair is iemand in overheidsdienst. De VS zien hier geen probleem, maar kan een tulband aan een Antwerps overheidsloket? Waarom zou de vrijheid om je religieuze overtuiging te tonen ophouden in overheidsdienst?

Etienne Vermeersch, onze publieke filosoof, heeft een heel eigen visie op de godsdienstvrijheid. Hij gaat natuurlijk niet vlakaf tegen de grondwet in, maar hij knabbelt er wel een flink stuk van af: “Tegenwoordig is het een van de meest opvallende tendensen in onze contreien dat iemand via zijn kledij zo weinig mogelijk uiting geeft van zijn levensbeschouwing. Zelfs de priesters en de nonnen hebben hun kledij in die mate aangepast dat je nauwelijks kunt merken of ze priester of non zijn. Doorgaans dragen ze nog een klein kruisje. En zeker gewone mensen laten opvallende religieuze symbolen op hun kleren achterwege. Het is vandaag zelfs ongepast om in het publieke domein, maar ook op de werkvloer, je godsdienstige overtuiging prominent te tonen via uiterlijke kentekenen. (…) De moslims zouden zich in het publieke domein beter niet door een specifieke kledij als moslim manifesteren.”  (1)

Pacificatie als onderdrukking

“God bestaat niet,” zei Etienne Vermeersch onlangs op de televisie, met veel nadruk. En hij herhaalde het nog eens, voor het geval we het niet verstaan hadden. Als atheïst  ben ik het daarmee eens, maar ik voeg er meteen aan toe dat het een halve waarheid is: God bestaat niet, behalve voor de mensen die er in geloven. Of: God bestaat niet voor wie er niet in gelooft. Of: God bestaat voor wie er in gelooft. Voor wie gelovig is, is God heel reëel, een baken voor het goede handelen, het centrum van een complexe zingeving aan het hele bestaan.

Wat is dat voor een merkwaardige contradictie: een filosoof die op de televisie, zonder dat het er iets bij komt doen, zijn atheïsme komt belijden, en die ondertussen in zijn publicaties pleit voor levensbeschouwelijke discretie in naam van “een gepacificeerde samenleving” waarin je  via je kledij “zo weinig mogelijk uiting geeft” aan je levensbeschouwing? De term pacificatie kunnen we  hier maar best lezen in zijn gebruikelijke vunzige betekenis: het is een eufemisme voor de onderdrukking van de zwakkeren.

“Tegenwoordig is het een van de meest opvallende tendensen in onze contreien dat iemand via zijn kledij zo weinig mogelijk uiting geeft van zijn levensbeschouwing.” Misschien is dat zo waar Etienne Vermeersch woont, dat weet ik niet, want ik kom daar nooit. Maar in mijn straat zie ik elke dag mensen die duidelijk uiting geven aan hun levensbeschouwing, bijvoorbeeld  door een hoofddoek te dragen. Je kan met evenveel recht stellen: “Tegenwoordig is het een van de meest opvallende tendensen in onze contreien dat iemand via zijn kledij duidelijk uiting geeft aan zijn of haar levensbeschouwing.” Dat Etienne Vermeersch een flink deel van de bevolking elimineert als hij naar opvallende tendensen speurt, is een onderdeel van de pacificatie. Dat deel moet zich schikken naar de autochtone trend. (Autochtoon mag je toch nog zeggen, of is dat ook al afgeschaft?)  Pacificatie als onderwerping.

Het putschistisch atheïsme

Achter de pacificatie verbergt zich een atheïstisch offensief. Daarbij schrikt Vermeersch niet terug voor de grove middelen. Zo mengt hij zich ongegeneerd in religieuze aangelegenheden. In De Morgen kwam hij weer met het argument dat de Koran moslima’s het dragen van de hoofddoek niet voorschrijft. Maar dat gaat hem niet aan, dat is een interne discussie onder moslims. En wat een bizarre benadering: de soutane, de clergyman, de kardinaalshoed… staan ook niet in de bijbel. Twijfelt iemand eraan dat het katholieke kledingstukken zijn? Dat de hoofddoek een islamitische traditie is, dat is zonneklaar. En als je het op papier wil zien, moet je maar een islamitische boekhandel binnenstappen, daar liggen genoeg boekjes over de manier waarop een moslima zich hoort te kleden.

Etienne Vermeersch kan overigens vermakelijk malicieus zijn. In het regenboogdebat haalde hij fijntjes naar voren dat een hoofddoek aan een loket misschien zou kunnen verwijzen naar de homofobie die in de islam verspreid is. Wie vindt dat een regenboog-T-shirt moet kunnen, moet ook een hoofddoek met zijn mogelijk homofobe connotaties goedvinden. Dat was een leuk manoeuvre van de filosoof. Maar het klopt natuurlijk niet echt, want uit een hoofddoek kan je niet afleiden welke standpunten iemand heeft over alle mogelijke kwesties binnen de islam.

Maar er is een ander, dieper en wezenlijker verband tussen hoofddoekjes en regenbogen. Vroeger, toen de holebi-emancipatie nog niet zo ver stond, was een zeer “liberaal” standpunt: ok dat je zo bent, maar loop er niet mee te koop. Met dit soort “tolerantie”nemen holebi’s vandaag geen genoegen meer, ze manifesteren publiekelijk hun eigenheid en eisen daar respect voor op. Maar wat Etienne Vermeersch doet, is de oude “tolerantie” tegenover holebi’s recycleren op levensbeschouwelijk vlak: ok dat je moslim(a) bent, maar loop er niet mee te koop. In de kast met Allah!

(1) Dirk Verhofstadt, In gesprek met Etienne Vermeersch, Een zoektocht naar waarheid, Houtekiet, Antwerpen/Utrecht 2011, blz. 228.

Zie ook: Etienne Vermeersch of de geleerde onwetendheid (https://www.dewereldmorgen.be/blogs/eric-hulsens/2012/06/02/etienne-vermeersch-de-geleerde-onwetendheid ) en de reactie van de filosoof: http://etiennevermeersch.be/artikels/godsdienst-religie/etienne-vermeersch-over-hulsens-korte-versie