“Wij hebben geen schijndebat over de Verlichting nodig, maar een echt debat over de vrijheid.” Met deze woorden besloot Rik Torfs zijn opinie-stuk “Vlaamse Reuzen in debat” verschenen in De Standaard op 11 februari 2013 naar aanleiding van wat een debat zou moeten geweest zijn tussen Etienne Vermeersch en Bart Dewever.

De vraag naar een echt debat over vrijheid weerklinkt luider en luider de afgelopen weken wanneer het gaat over steeds weerkerende “symbool topics” waaronder het hoofddoekenverbod. Te pas en te onpas wordt,  onder het mom van vrijzinnigheid, de strijd tegen het dogmatisch denken van de Katholieke kerk en haar toenmalige greep op de samenleving aangehaald om de strijd tegen elke uiting van de islam in de samenleving in te perken, te weren en het liefst zo onzichtbaar mogelijk te maken. Ik stel me dus oprecht de vraag wat dan juist het doel was en is van de vrijzinnigen? Het dogmatisch denken (en bijgevolg dus religies) terugdringen en weren uit de samenleving of juist het vrije en ongedwongen denken te promoten?

De bocht die Sp.a nam inzake het hoofddoekenverbod valt enkel toe te juichen omdat het symbool van het hoofddoek de kern van de discussie verplaatste naar juist dat waar het populisme voornamelijk op teert, de uiterlijke tekenen. Iemand moet me trouwens eens uitleggen hoe je dergelijk verbod kan verantwoorden als maatregel in de bevordering van emancipatie en de vrijheid van die vrouwen die onderdrukt worden.

Het opinie-stuk “Stemmen koop je niet via de hoofddoek” van de hand van Walter de Smedt (De Standaard 27 maart 2013) bevat zowat alle elementen die een garantie zijn voor verdere polarisatie in onze samenleving en die de problemen vooral niet aanpakken bij de kern. Het idee dat Walter hierin centraal stelt, is dat we, na jaren te hebben gestreden tégen de Katholieke kerk om het vrije denken te vrijwaren we nu dreigen de geboekte “winst” te neutraliseren door de uiterlijke tekens van de islam in onze samenleving te tolereren.

De gemaakte vergelijking gaat echter helemaal niet op. De machtige positie van de Kerk van weleer is niet vergelijkbaar met de positie van de islam als religie van een minderheid die bovendien in de ogen van velen nauwelijks het statuut van 2de rangs burger waard zijn. De strijd die de vrijzinnigen leverden was er een om het recht op vrije denken te vrijwaren tegen het dogmatisch denken. Voor zover ik weet was het nooit het doel van de vrijzinnigen om de dogma’s van de kerk te vervangen door een dictatuur van de vrijzinnigheid. Met andere woorden, als iemand de vrijheid opeist te mogen geloven in wat hij of zij wenst dan moeten wij als burgers erop toezien dat dergelijke vrijheden niet in het gedrang komen al zijn we het fundamenteel oneens met de visie of dogma’s van die andere.

In het debat over de Belgische jihadisten in Syrië komt men ook niet verder dan de vraag hoe om te gaan met de gevolgen. Zoals altijd wordt er slechts gepraat over hoe symptomen te bestrijden in plaats van eens ernstig na te denken over waarom bepaalde jongeren nu éénmaal de stap zetten om elders als verzetsstrijders de wapens op te nemen. Ik gebruik hier bewust de term verzetsstrijders aangezien ik mij moeilijk kan voorstellen dat wanneer het gaat over diplomatieke betrekkingen er steevast gesproken wordt over hoe het verzet tegen Assad te “steunen” en dat datzelfde verzet plots louter moslimterroristen blijken te zijn in een ander debat.

Deze jongeren blijken, gelukkig maar, niet louter jongeren van “vreemde origine”. Mocht dit niet het geval zijn, dan hadden we naar mijn gevoel en nog veel meer polariserende discussie gehad waarbij allicht ook cultuur, opvoeding en misschien ook wel essentie van het “allochtoon”-zijn, konden opgeworpen worden als oorzaken van het verraderlijk gedrag van deze onverbeterlijke jongeren.

We zitten met een ernstig probleem, dààr is iedereen het over eens. Maar laat ons ook wat meer energie steken in het voorkomen van dergelijke fenomenen in plaats van enkel creatief te willen zijn in het bestrijden van de uitingen hiervan. Dat we bij het behandelen van de échte oorzaken van deze problemen op onderwerpen zullen stoten die we liever onbehandeld laten, mag geen uitvlucht meer zijn om eenvoudigweg niets te doen.

We staan erop om met fierheid uit te pakken dat we in een moderne samenleving leven, laat ons dan ook moderne methodes hanteren om onze problemen te doorgronden en op te lossen.