Het Vlaams-nationalistisch georiënteerde Doorbraak slaagt er niet in het pleidooi in mijn boek voor een andere samenleving onbevooroordeeld te duiden. Een nieuw maatschappelijk model is heel wel mogelijk, het is zelfs wenselijk.

Op 15 juni 2021 publiceerde Doorbraak een recensie door Lieven Van Mele van mijn boek ‘De wereld na Trump en Merkel, Europese rivaliteit, neoliberalisme en het machtsevenwicht’. De politieke nieuws- en opiniesite had tevoren contact opgenomen en het boek in zijn selectie opgenomen. Toegegeven, ik heb even geaarzeld alvorens groen licht te geven voor de recensie. Het Vlaams-nationalistisch georiënteerde Doorbraak staat immers bekend om zijn rechtse standpunten. Maar het missie-statement van Doorbraak als medium dat ‘alle partijen aan het woord wil laten, ook tegendraadse opinies publiceert, doelbewust het debat zoekt en de controverse niet schuwt’, gaf de doorslag.

Intellectuele lenigheid

Dat Doorbraak een boek met een duidelijk linkse boodschap recenseert, verdient een pluim. Daarmee onderscheidt het zich van andere media. Maar een linkse boodschap onbevooroordeeld duiden vereist intellectuele lenigheid. Van Mele slaagt daar niet in, en hij laat ook serieuze steken vallen. Het begint al onder het hoofd ‘Met het linkse vergrootglas’, waarin de recensent ‘een radicaal-linkse visie op een aantal wereldproblemen’ aan het boek toedicht. Daarmee plakt hij een sloganesk etiket op mijn boek dat bizar genoeg niet overeenstemt met zijn opmerking dat mijn boek ‘zeker geen PVDA-pamflet te noemen’ is.

In werkelijkheid pleit ik in mijn boek voor een authentieke linkse koers, net zoals iemand als gewezen sp.a (thans Vooruit)-burgemeester Ludwig Vandenhove dat al jaren doet. Een citaat uit p. 150:

‘De verrechtsing in Europa kreeg ruim baan toen het linkse gedachtegoed oude idealen losliet en de linkse elite zich gewonnen gaf aan neoliberale economische principes. Klassieke socialistische politieke partijen zoals de Belgische Socialistische Partij (BSP) van ‘vader van de sociale zekerheid’ Achiel Van Acker, en de Nederlandse Partij van de Arbeid van de bevlogen Joop den Uyl, veranderden van naam, en gingen voortaan door het leven onder de noemer ‘sociaaldemocratisch.’ Onder invloed van de rechtse propaganda was de term ‘socialisme’ bijna synoniem geworden met communisme. De verrechtsing van de traditionele linkse partijen luidde ook het aantreden van nieuwe linkse partijen in, zoals de SP in Nederland en de Vlaamse PVDA en zijn Waalse zusterpartij Parti du Travail (PTB).’

‘Kop van Jut is het neoliberalisme, dat de bron zou zijn van alle kwaad’, zo duidt Van Mele mijn hoofdstukken over dat onderwerp. Het klopt dat ik in mijn boek het neoliberalisme op de korrel neem, maar ik doe dat genuanceerd, gedetailleerd en onderbouwd. Een citaat uit p. 24:

‘Tenslotte zijn er, zoals we boven hebben gezien, de varianten van het kapitalisme. De mate van tussenkomst van de overheid en de regulering van het systeem varieert van land tot land. Het Scandinavische kapitalisme ziet er heel anders uit dan het Angelsaksische, maar is misschien het economische systeem dat meer dan andere systemen de scherpe kanten van het kapitalisme heeft afgeschaafd. Een systeem dat misschien model moet staan voor onze toekomstige economische orde.’

Migranten en vluchtelingen

De recensent probeert zijn gelijk te halen met de retorische vraag waarom ‘wereldwijd migranten en vluchtelingen altijd de weg kiezen richting neoliberale landen’. Het antwoord is nochtans eenvoudig. Asylzoekers vluchten voor een door het Westen gevoerde oorlog. Zij zoeken hun heil niet in een ander land in oorlog. Economische vluchtelingen verlaten hun geboorteland omwille van hun corrupte overheid, corruptie die samenhangt met contacten tussen lokale leiders en big business en big finance in het (neoliberale) Westen. En ook economische vluchtelingen trekken niet naar een land in oorlog. Van Mele noemt Venezuela als voorbeeld. Het boek geeft daar op p. 11 evenwel een duidelijk antwoord op:

‘Dat migranten omkomen is natuurlijk alleszins te betreuren, maar dat geldt evenzeer voor het feit dat onze media klakkeloos een bericht van een persbureau overnemen zonder enige context of duiding. Het nieuwsfeit suggereert immers dat de ‘zware politieke en economische crisis’ in hun land [Venezuela] het gevolg is van slecht overheidsbeleid. Dat is hooguit een deel van de waarheid. Maar waarom verzwijgen onze media dat de VS een harde economische oorlog voert tegen het land, om de democratisch verkozen socialistische regering van president Nicolás Maduro ten val te brengen? Waarom krijgen wij niet te horen dat het de VS te doen is om de controle over de Venezolaanse aardolie van een heel speciale kwaliteit? De VS werkt in Venezuela al twee decennia aan regime change.’

Ons systeem

De recensent merkt terecht op dat de Parti Socialiste (PS) in mijn boek betere punten krijgt dan zijn Vlaamse tegenhanger Vooruit. Blijkbaar ziet hij hier een pleidooi in voor nieuwe vormen van socialisme, die zonder beroep op een sterke centrale staat niet realiseerbaar zouden zijn. Mogelijk doelt hij op een autocratische bestuursvorm zoals die in China, en is onze westerse democratie voor hem heilig. Maar is ons systeem echt zoveel beter dan dat van China? Leven wij nog in een democratie waarin de kiezer het voor het zeggen heeft, of in een oligarchie waarin een kleine elite de dienst uitmaakt, wij naar de pijpen van de VS moeten dansen en onze overheid moet gedogen dat zij in alles wordt bespioneerd door Amerikaanse inlichtingendiensten?

Leven wij nog in een democratie waarin de kiezer het voor het zeggen heeft, of in een oligarchie waarin een kleine elite de dienst uitmaakt, wij naar de pijpen van de VS moeten dansen en onze overheid moet gedogen dat zij in alles wordt bespioneerd door Amerikaanse inlichtingendiensten?

Met het uitroepen van de dollar als wereldvaluta heeft het Westen, en vooral de VS, zijn eigen productiecapaciteit ondermijnd. Groot-Brittannië, ooit het rijk waar de zon nooit onderging, verviel in een zwakke, industrieel aftakelende middelgrote economie. Vandaag vertegenwoordigt de Derde Wereld 70% van het mondiale BBP. Onder invloed van het neoliberale beleid van het Westen kan dat cijfer alleen maar groeien. De Derde Wereld moet niets hebben van het neoliberale vercommercialiseren en privatiseren van huisvesting en werkgelegenheid. Men ziet deze basisbehoeften als een publiek recht, brengt die onder in nutsvoorzieningen, laat de dollar links liggen en stuurt aan op een heel ander economisch systeem.

Staatskapitalisme

In zijn boek ‘Van muur tot muur. De wereldgeschiedenis sinds 1989’ (p. 15) stipt ook VUB-professor Jonathan Holslag “het falen van het kapitalisme” aan. Hij hekelt het Chinese staatskapitalisme, maar verzuimt te vermelden dat, anders dan in de VS, waar de financieel-economische-militaire elite het voor het zeggen heeft, het de Chinese overheid is die de economie aanstuurt. De gezaghebbende Amerikaanse emeritus-professor Noam Chomski duidt neoliberalisme als een systeem dat de vakbonden ondermijnt, de zeer rijken bevoordeelt via deregulering en redding van grootbanken, en waarin de overheid onder de controle staat van de bedrijfswereld. Zijn gedroomde bestuursvorm vertrekt van de libertair-socialistische concepten waar ook ik in mijn boek voor pleit.

Het oordeel van Van Mele is duidelijk: het ‘radicale socialisme van Paul Lookman is moeilijk aan de man te brengen in Vlaanderen, want eigenlijk zitten weinig mensen daarop te wachten’. Daar slaat de recensent toch echt de plank mis. Hij mikt duidelijk op zijn rechtse lezerspubliek. Wie de programma’s van sociaaldemocratische partijen van de afgelopen tientallen jaren heeft geanalyseerd, weet dat daar heel wat ‘linkse’ standpunten in zijn geschrapt. Het electoraat blijkt dat ook te hebben vastgesteld. Het resultaat ziet men in de verkiezingsuitslagen en peilingen. Niet voor niets doet een authentiek linkse partij als de PVDA/PTB het bijzonder goed.

Wie de programma’s van sociaaldemocratische partijen van de afgelopen tientallen jaren heeft geanalyseerd, weet dat daar heel wat ‘linkse’ standpunten in zijn geschrapt. Het electoraat blijkt dat ook te hebben vastgesteld.

Zoals ik op p. 268 van mijn boek zeg: het is niet genoeg om je te verzetten tegen een systeem dat niet werkt. Een nieuw model van samenleving is wenselijk en heel wel mogelijk. Mijn boek gaat daar uitvoerig op in, maar de recensent houdt het bij een pluim voor een ‘goed gedocumenteerde boek’ dat ‘veel nuttig materiaal bevat om een discussie over heel diverse onderwerpen te voeren’. Hier lijkt de recensent toch het missiestatement van Doorbraak geweld aan te doen. Hij verzet zich tegen een tegendraadse opinie, laat essentiële onderdelen van mijn boek links (!) liggen of verdraait die, en hij laat reacties van lezers toe die niet bijdragen aan het debat.

Anders dan Doorbraak vermeldt, is mijn boek nog altijd te koop. Het is online te bestellen of te koop bij de Belgische en Nederlandse boekhandel (ISBN 978-94-6406-735-4). En wie het boek rechtstreeks bij de auteur bestelt, krijgt een gesigneerd exemplaar.

Dit artkikel verscheen eerder vandaag op Geopolitiek in context.